Fizjoterapia w chirurgii. Отсутствует
który często występuje u pacjentów po operacjach chirurgicznych.
Pooperacyjne uszkodzenie mięśni może także prowadzić do zaburzenia równowagi mięśniowej przejawiającej się osłabieniem mięśni fazowych i zwiększonym napięciem mięśni tonicznych. Mięśnie toniczne zbudowane są z włókien wolno reagujących i mogą podlegać dużym i długim obciążeniom, wykazują jednak tendencję do skracania, a następnie przykurczu. Mięśnie fazowe zbudowane są w przeważającej części z włókien szybko reagujących i biorą udział w dynamicznych ruchach, a w przypadku dysfunkcji wykazują tendencję do rozciągnięcia, osłabienia, a nawet zaniku.
Podwyższone napięcie mięśni tonicznych na drodze odruchowej hamuje i osłabia czynność mięśni fazowych, które są ich antagonistami. Osłabienie tych mięśni powoduje dalsze zwiększanie napięcia mięśni tonicznych, przyczyniając się do rozwoju mechanizmu błędnego koła, pogłębiającego stan braku statycznej równowagi mięśniowej. Tę nierównowagę pogłębiają stres i nadmierne poczucie lęku, prowadząc do podwyższenia spoczynkowego napięcia mięśni tonicznych.
1. Alkiewicz J. (red.): Leczenie inhalacyjne i rehabilitacja układu oddechowego u dzieci i dorosłych. Volumed, Wrocław 1995.
2. Czerchawski L.: Patofizjologiczne podstawy zastosowania heparyn niskocząsteczkowych w profilaktyce choroby zakrzepowo-zatorowej. Rhone-Poulenc Rorer, Warszawa 1996.
3. Droszcz W.: Rehabilitacja w chorobach układu oddechowego [w:] Rehabilitacja – podręcznik dla studentów medycyny (red. J. Kuch). PZWL, Warszawa 1989.
4. Grossmann K., Wegener D.: Die externe pneumatische Kompression – Physiotherapie zur Förderung des venösen und lymphatischen Rückstroms aus den Extremitäten. Z. Physiother. Jg., 1986; 38(6): 449–455.
5. Olszewski W. (red.): Kompendium postępowania przed- i pooperacyjnego w chirurgii ogólnej. PZWL, Warszawa 1979.
6. O’Sullivan S.B., Schmitz T.J.: Physical rehabilitation: assessment and treatment. F.A. Davis Company, Philadelphia 1988.
7. Rosławski A., Woźniewski M.: Fizjoterapia oddechowa. AWF, Wrocław 2001.
8. Scully R.M., Barnes M.R.: Physical Therapy. J.B. Lippincott Company, Philadelphia 1989.
9. Szulc R. (red.): Usprawnianie lecznicze krytycznie chorych. Urban & Partner, Wrocław 2001.
10. Tomkowski W.Z., Skórski M., Hajduk B. i wsp.: Podstawy flebologii. Via Medica, Gdańsk 2002.
11. Woźniewski M. (red.): Fizjoterapia w onkologii. PZWL, Warszawa 2012.
12. Woźniewski M.: Rehabilitacja w specjalnościach zabiegowych [w:] Rehabilitacja medyczna, t. 2 (red. A. Kwolek). Urban & Partner, Wrocław 2003.
13. Woźniewski M., Kołodziej J. (red.): Rehabilitacja w chirurgii. PZWL, Warszawa 2005.
14. Woźniewski M., Liebhart J., Bader O.: Wpływ rehabilitacji na wentylację płuc po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej. Wiad. Lek., 1982; 35(15–16): 941–946.
15. Zagrobelny Z.: Rehabilitacja w chirurgii [w:] Podstawy rehabilitacji ruchowej, t. 2 (red. A. Rosławski). Sport i Turystyka, Warszawa 1981.
16. Załoga K.: Choroby żył kończyn dolnych. PZWL, Warszawa 1986.
3. Metody fizjoterapii w chirurgii
Marek Woźniewski
Z tego rozdziału dowiesz się:
› jakie metody kinezyterapii, fizykoterapii i masażu stosowane są u chorych leczonych chirurgicznie,
› na czym polega fizjoterapia klatki piersiowej,
› jakie są zasady i technika wykonywania ćwiczeń oddechowych, skutecznego kaszlu i przeciwzakrzepowych,
› jakie zastosowanie ma terapia manualna i kinesiology taping w fizjoterapii pooperacyjnej.
Słowa kluczowe: fizjoterapia przed- i pooperacyjna ■ kinezyterapia ■ fizykoterapia i masaż chorych leczonych chirurgicznie ■ fizjoterapia klatki piersiowej
W chirurgii ma zastosowanie większość metod kinezyterapii, fizykoterapii i masażu. Ich wykorzystanie jest zależne od wskazań i możliwości chorego, jak również rodzaju operacji i czasu, jaki od niej upłynął.
3.1. Kinezyterapia
Ćwiczenia ruchowe mają podstawowe znaczenie w fizjoterapii w chirurgii. Stosowane są one w celu:
→ psychofizycznego przygotowania chorego do operacji,
→ zapobiegania pooperacyjnym powikłaniom,
→ przywracania sprawności psychofizycznej po operacji.
Zależnie od potrzeb i wskazań mogą być stosowane różne ich rodzaje, ale największe znaczenie mają ćwiczenia:
→ czynne wolne i z oporem,
→ oddechowe,
→ rozluźniające.
Ćwiczenia fizyczne w chirurgii mogą być prowadzone w formie treningu tlenowego, oporowego lub – obecnie najczęściej polecanego – treningu mieszanego, łączącego w sobie elementy zarówno wytrzymałościowe, jak i siłowe. Zależnie od okresu leczenia stosowane są różne rodzaje treningu i różna metodyka ćwiczeń.
W okresie przedoperacyjnym najważniejszym celem ćwiczeń jest przygotowanie chorego do podjęcia dużego wysiłku, jakim jest operacja, oraz nauczenie ćwiczeń stosowanych we wczesnym okresie pooperacyjnym, aby zapobiec powikłaniom. Podstawą ustalenia programu ćwiczeń są wyniki testów sprawności i wydolności fizycznej oraz wskazania i przeciwwskazania medyczne.
Jeżeli są możliwości, najbardziej wskazane w tym okresie są naturalne formy ruchu wykorzystujące duże grupy mięśniowe (np. marsz, jazda na rowerze lub bieg). Intensywność wysiłku powinna być umiarkowana, tzn. na poziomie 75–85% maksymalnej częstości tętna odpowiedniej dla wieku (zgodnie z regułą: 220 – wiek). Ćwiczenia należy wykonywać przez 30–60 minut, 3–5 razy tygodniowo, co najmniej przez 6 tygodni (tab. 3.1).
Tabela 3.1. Zasady ćwiczeń fizycznych przed operacją i w późnym okresie poszpitalnym
Oprócz ćwiczeń wytrzymałościowych, które mogą mieć charakter ciągły dla bardziej wydolnych chorych lub interwałowy dla chorych o gorszej tolerancji wysiłkowej, stosowane są również ćwiczenia oporowe oraz forma mieszana łącząca oba rodzaje ćwiczeń.
W treningu oporowym, który powinien dotyczyć głównie mięśni w okolicy operowanej, najczęściej stosuje się obciążenia na poziomie 50–75% maksymalnych zdolności pacjenta (1RM). Jest to intensywność wysiłku fizycznego na granicy umiarkowanej i dużej (tab. 3.2). Ćwiczenia oporowe prowadzi się 3–5 razy w tygodniu, stosując 8–10 ćwiczeń w 1–2 seriach po 8–12 powtórzeń każdego ćwiczenia, co powoduje, że obciążenie w skali Borga wynosi 11–13 punktów. Ćwiczenia oporowe istotnie zwiększają sprawność mięśni, nawet u osób starszych, co ma podstawowe znaczenie dla ich niezależności i samodzielności, zwłaszcza w okresie pooperacyjnym. Oprócz tego wpływają na lepsze gojenie się rany pooperacyjnej oraz zwiększają naturalną stabilizację rany, a później blizny pooperacyjnej, zmniejszając ryzyko jej rozejścia się lub przepukliny.
Tabela 3.2. Intensywność ćwiczeń oporowych
Oczywiście chorzy o zadowalającej