Ena Murray Omnibus 30. Ena Murray
Nickey … Jy was reg. Dis nie nodig dat Terence se ouers hiervan moet weet nie. Dis nie nodig dat Terence self hiervan moet weet nie. Niemand hoef te weet nie.”
Sy kyk haar ma fronsend aan. “Hoe nou? Maar hoe gaan ons dit … wegsteek? Sy ouers sal móét weet. Ma was reg. En natuurlik Terence ook. Ons sal seker … moet trou?” Sy praat kalm, asof sy van iemand anders praat. Sy is haar ma se kind. Geleer om wat binne is, binne te hou.
Marie weifel ’n oomblik, kyk dan moedig op. “In jou hart der harte, Nickey – glo jy dis die oplossing vir jou probleem?”
Sy kyk haar ma verslae aan. “Maar … wat dan? Wat anders kan ons doen?”
“Daar is ’n alternatief. Jy kan die baba laat aanneem.”
“My baba … weggee?” Haar baba het reeds werklikheid vir haar geword. Ses weke lank loop sy al dag en nag met hierdie wete in haar: sy gaan ’n baba hê. Ses weke gelede het die wete gekom: daar is ’n lewe in haar wat aan die groei is. En met elke traan van skaamte en jammerte het sy meer gebonde daaraan gevoel. Want háár skaamte en skande was ook haar kind s’n. Hy het geen skuld daaraan nie, maar hy sou dit saam met sy moeder moes dra: die stigma wat selfs vandag nog aan so ’n kind kleef.
Marie voel haar hart krimp. Maar sy veg moedig teen die smart wat haar wil oorweldig. “Jy moet nou baie nugter dink, Nickey. En jou eerste prioriteit moet jou kind wees.”
“Ek weet, Ma. Maar is dit dan nie juis daarom dat ’n huwelik die enigste uitweg is nie – die beste vir die kind?”
“Nie altyd nie, my kind. Jy en Terence is albei agtien. Julle is nog kinders, al wil julle dit nie weet nie. Julle jongmensdae lê nog voor. Ook die jare waarin julle jul moet voorberei vir ’n beroep, om iets in die lewe te bereik. Terence het gesê dat hy oor twee jaar, sodra hy met sy diensplig klaar is, universiteit toe wil gaan om vir siviele ingenieur te studeer. Dis ’n minimum van vier jaar nog by die twee jaar wat hy diensplig doen. Dis ses jaar, Nickey. Hy gaan ’n student wees met ’n vrou en ’n vyf jaar oue kind. Hy sal sien hoe sy maats hulle jong lewe geniet, en hy moet huis toe na ’n vrou en ’n kind. Dink jy dit kan op die lang duur uitwerk?”
“As ons lief is vir mekaar …” Maar is hulle? wonder Nickey, opeens. Is hulle lief genoeg vir mekaar dat hulle die verantwoordelikhede van ’n huwelik en ’n gesin sal kan dra, die opofferings wat dit verg, sal kan maak? Sy weet nie meer nie. Die laaste paar weke is dit nie verlange wat sy ervaar wanner sy Terence se beeld voor haar oproep nie. Dis ’n gevoel van woede, van verontregting, van beskuldiging. Hierdie ding sou nie gebeur het as hy nie so aangehou het nie. Dit sou nie gebeur het as hy nie so oorredend was nie. As hy net nee vir ’n antwoord wou vat …
Die moeder sien dat haar dogter dink, en sy swyg oor die ander redes wat sy nog kan byvoeg: Jy kan nie met ’n seun gaan trou wie se pa so ’n lae dunk van jou het nie. Watter hoop op huweliksgeluk het jy as jy in ’n huis moet instap waar soveel lelike agterdog teen jou is? En hoe weet jy hoe Terence gaan optree wanneer hy van die baba hoor? Sal hy nie miskien sy pa se opinie toegedaan wees nie?
Jy sal nog ’n man leer ken, my arme kind. Hulle is so verskriklik verlief, belowe jou die maan en die son en die sterre. Maar wanneer sulke dinge gebeur soos hierdie, verdwyn daardie vreeslike liefde soms soos mis voor die son, gryp hulle na enigiets, selfs teen hul eie beterwete, om vry te kom, om die skuld op jou en ander te pak – soos Terence se pa gedoen het. Hy het na ’n koerantberig gegryp.
Die feit dat Terence jou weggesteek het vir sy pa, laat my dink, my arme kind, dat hy dieselfde gaan doen as hy tot verantwoording geroep word. Om agtien en verlief te wees is wonderlik. Om agtien te wees en skielik met ’n vrou en baba opgesaal te sit, is ’n perd van ’n ander kleur. Ek sou nie, as ek jy is, te veel peil trek op die agtienjarige Terence se liefde nie.
Nickey kyk pleitend op en Marie Buys sê met deernis: “Jy en jou kind sal ’n las vir hom wees, Nickey. Julle sal in sy pad wees, in die pad van sy ideale en die ideale wat sy ouers vir hom het.” Want Christian Basson het beslis ’n ander soort vrou vir sy seun in gedagte as een wat uit Bokmakieriestraat kom …
Nickey weet haar ma het reg. Sy is nie onnosel nie. Sy hét iets agtergekom. Sy het hom ’n keer gevra hoekom hy haar nie aan sy ouers voorstel nie, en toe het hy dit afgemaak met ’n ongeërgde, vinnige: “Ag, hulle is omtrent nooit tuis nie.” Maar soos haar ma, het sy ook die vae agterdog in haar voel posvat dat Terence skaam of bang is om haar na sy ouers te neem. En met die kennis van ’n kind wat in Bokmakieriestraat grootgeword het, het sy geweet hoekom. Sy ouers sou nie hul verhouding goedkeur nie. Terence Basson kan beter doen as om in Bokmakieriestraat te kuier. Maar omdat sy verlief was, sy oë so blou en sy glimlag so hartrowend, die krulletjie teen sy voorkop so betowerend, kon sy hierdie gedagtes van haar wegskuif. Maar nou kom hulle in al hul felheid terug …
Daar is ook ander gedagtes wat sy nie langer kan ignoreer nie. Dat sy briewe ná slegs drie maande al afgeneem het, minder verlief is. Sy laaste brief het haar vertel dat hy nie weet wanneer hy weer van hom sal laat hoor nie omdat hy “bos” toe gaan. Hy sal haar maar later die adres waarheen sy moet skryf, laat kry. Selfs as agtienjarige besef sy dat ’n huwelik in hierdie geval miskien nie die beste oplossing is nie, selfs nie eens vir haar kind nie. Maar om hom weg te gee …
“Laat ons nie oorhaastig besluit nie, my kind. Daar is tyd.”
Sy knik stom. Ja. Daar is nog ’n hele ses maande om te besluit.
Maar die mens se tyd is nie in sy hand nie. Daardie aand kom die eerste waarskuwing dat die uur van beslissing nie eers oor ses maande sal kom nie.
Hulle sit en eet sonder om te weet wat hulle eet, toe Marie Buys skielik haar vurk laat val en na haar bors gryp.
“Ma! Ma, wat makeer?”
Die gryskopvrou is bleek, hou haar linkerbors vas, fyn sweet op haar voorkop. “Net ’n skielike … pyn …”
“Kom lê. Kom ek help Ma bed toe. Kom lê ’n bietjie. Wat kan ek vir Ma gee om te drink?”
“Daar is … ’n botteltjie lewensessens in die badkamer … Bring maar ’n bietjie.”
’n Rukkie later sit Nickey die waslap neer wat sy gebruik het om die sweet van haar ma se voorkop af te vee, kyk af op haar ma. “Hoe voel Ma nou?”
Die antwoord kom met geslote oë: “Bietjie beter, dankie.”
“Probeer slaap, Ma. Ek gaan net die skottelgoed was, dan kom ek weer. Roep as Ma my nodig het.”
Maar dis nie na haar dogter dat sy roep toe sy alleen is nie. Liewe hemelse Vader, moenie dat ek nóú iets oorkom nie! Wat sal van Nickey word? Help my, liewe Heer, dat ek my kind eers deur hierdie ding help! Asseblief! Asseblief!
Toe Nickey ’n rukkie later weer langs die bed kom staan, sien sy dat haar ma tog ingesluimer het. Haar hart krimp van jammerte. Het haar ma maar nog altyd so oud gelyk … of het sy in een enkele dag so verouder? Dis of die dunnerige haartjies witter as gister lyk, of daar van gister af kepe en plooie bygekom het. Plooie van smart … Haar arme ma … Liewe, dierbare, wonderlike, arme Ma …
Sy gaan ook maar later bed toe, maar soos baie nagte wat was en nog sal wees, lê sy met oop oë in die donker.
Ook die moeder, toe sy hoor die bed langsaan kraak en sy weet Nickey het gaan slaap, maak haar oë oop en kyk teen die swart nag vas.
’n Paar huisies verder af in Bokmakieriestraat is daar nog iemand wat nie kan slaap nie. Tant Hessie staan later maar op en gaan maak vir haar tee, vee ingedagte met geëelte hande oor die oliekleedjie op die kombuistafel. Die arme mense … Dat dit die goeie, moedige, Godvresende Marie Buys van alle mense moet wees wat hierdie bitter beker moes kry … Asof dit nie reeds swaar genoeg gaan nie. Hier in Bokmakieriestraat kry almal swaar. Maar vannag besef tant Hessie dat materiële tekort die minste is. Bitter koffie en droë pap maak nie dood nie en ook nie seer nie. Maar die ding wat by Marie-hulle gebeur het, maak dood en maak seer …
En die mooie, slimme Nickey … Dis soveel makliker as dit ’n rykmanskind is wat in daardie slagyster trap. Geld kan baie