Tryna du Toit-omnibus 4. Tryna du Toit
suidwaarts lê. “Wat is die naam van daardie berge?”
“Dis die Sneeuberge. Spitsberg, die hoogste kruin, is oor die seweduisend voet. Op ’n helder dag het jy ’n wonderlike uitsig oor die valleie en vlaktes.”
“Kan ’n mens tot bo klim?”
“Maklik. Spitsberg vorm deel van die grens tussen ons en Jacobshoogte – dis oom Tommie-hulle – en as seuns het ons dikwels daar bo op die kruin gaan vleis braai. Ek klim dit nou nog gereeld drie, vier keer per jaar uit. Ek hou van die klim en ons moet gereeld gaan kyk hoe dit daar lyk. Daar is baie droë hout op die berg en ons moet oppas vir brande. So ’n bergbrand is gevaarlik en moeilik om onder beheer te kry. In my pa se dae het hulle eenkeer twee dae en twee nagte aanmekaar vuurgeslaan. En hulle was net almal terug by die huis toe begin die brand weer.”
“As jy weer eendag die berg uitklim, sal jy my saamneem?” vra Ria.
“As jy seker is jy kan tot daar klim,” sê hy, maar hy glimlag.
In stilte stap hulle terug huis toe. Daar is nog baie vrae wat sy wil vra, maar vir een oggend is dit seker genoeg. Toe hulle by die huis kom, sê hy: “As jy ’n stil plekkie soek om te werk, is my studeerkamer tot jou beskikking. Kom, ek sal jou wys.”
Sy stap saam met hom na ’n vertrek wat op die stoep uitgaan. Dis ruim, met groot vensters na die ooste en noorde. Daar is ’n groot stinkhoutlessenaar en ’n paar gemaklike leerstoele. Bokant die kaggel hang ’n halfdosyn gewere en daar is ’n mooi gebreide springbokvel op die blink vloer, maar wat haar dadelik tref, is die rakke en rakke vol boeke.
“Maak jouself tuis,” sê hy. “Ek wil net met een van die werksmense gaan praat.”
Sy kyk met belangstelling na die gevulde boekrakke. Buiten tydskrifte en boeke oor boerdery is daar ’n ryk verskeidenheid, ook die jongste boeke van belang in Engels en Afrikaans. Selfs digbundels en dramas. Sy sien ook monsters wol in plastieksakkies, ’n versameling halfedelgesteentes en talle silwer bekers, almal blink gepoets. Dis die vertrek van ’n wakker, belese, denkende boer met ’n wye belangstelling in die lewe.
Daar hang ’n olieverfskildery van Paul teen die muur en sy stap nader om daarna te kyk. Dis ’n uitstekende werk, met simpatie en insig geskilder. Mooi sonder om sentimenteel te wees.
Ria hoor ’n geluid agter haar en draai om. Dis Mona wat by die studeerkamer ingekom het. Sy het ’n blou, geruite rok aan wat die diepblou van haar oë beklemtoon en haar hare is netjies geborsel. Haar gesig is stil en geslote.
“Goeiemôre. Ek bewonder net die skildery van Paul. Wie het dit geskilder?”
“Een van Paul se vriende. Skilder jy ook?”
“Nee, maar ek stel baie belang in die skilderkuns. Okkie, die man met wie ek getroud was, was ’n skilder en ek het baie by hom geleer. Stel jy ook belang?”
Mona haal haar skouers op. “Waarom is jy van jou man geskei?” vra sy.
Die woorde is sonder simpatie, en ’n oomblik aarsel Ria. Dan sê sy stil: “Waarom skei ’n mens gewoonlik? Omdat jy besef dat jy ’n fout gemaak het, dat julle nooit saam gelukkig kan wees nie.”
“Waar is jou gewese man nou? Sien jy hom ooit?”
“Hy is weer getroud, kort nadat ons geskei is, en ek het hom nooit weer gesien nie. Hy was jare lank in die buiteland. Later het ek gehoor hy woon in Durban. Ek het geen idee waar hy nou is nie.”
“Paul se vrou het verdrink – dit was ’n groot tragedie. Hy sal nooit weer trou nie.”
Ria antwoord nie. Wat kan sy in elk geval sê?
Dan vra Mona: “En jy, Ria, is jy nie van plan om weer te trou nie?”
Ria kyk’n oomblik na haar, dan sê sy met ’n glimlag: “Ek het nie hierheen gekom om ’n man te soek nie, Mona. As ek wil trou, kan ek. Ek het baie mansvriende in die stad. Maar my lewe is vol en besig, en ek is doodgelukkig soos ek is. Daar is op die oomblik iemand van wie ek baie hou en miskien trou ek met hom wanneer ek teruggaan. Ek dink nog daaroor.”
Sy sien die verligting op Mona se gesig en draai vererg weg. Dink die vrou sowaar sy het Towerwater toe gekom het om haar liewe broer van haar af te rokkel?
Toe hulle opstaan van die ontbyttafel sê Paul: “Ons ry oor ’n uur Dankbaarheid toe. Die mense verwag ons vir tee.” Hy kyk na Ria en vervolg: “Jy lyk baie mooi, nig Ria, maar jy moet liewer ander klere aantrek vir ons kuier op Dankbaarheid. En moet liewer nie voor oom Pieter en tannie Cora rook nie.”
Ria bloos verleë en voel gekrenk. Natuurlik was sy van plan om ander klere aan te trek. Dis nie nodig vir Paul Theron om aan haar voor te skryf wat om aan te trek nie.
Katy, Mona se bediende, is in haar kamer besig om af te stof.
“Ek het die klere uitgepak en opgehang,” sê sy. “Die onderklere het ek in die laaikas weggepak. Die kissie met die juwele het ek in die hangkas gebêre. Miss Ria het baie mooi goed – ’n mens kan sommer sien jy het goeie smaak.”
Ria wil haar eers vererg vir die vrou se voorbarigheid – sy het geen reg om in haar klere en juwele te krap nie – maar dan bedwing sy haar. Dalk wou sy net hulpvaardig wees en sy wil nie onnodig vyande maak nie.
“Dankie, Katy,” sê sy so vriendelik as wat sy kan. “Ek was van plan om dit nou te kom doen. Wat het jy met my boeke en papiere gemaak? Onthou tog asseblief dat julle nooit van my papiere en goed mag weggooi nie. Wanneer ek daarmee klaar is, sal ek dit self opskeur en in die snippermandjie gooi.”
“Ek sal sorg dat niemand daaraan raak nie. Miss Mona sê vir my Miss Ria skryf boeke – ek dink dit is ’n wonderlike gawe. En kom Miss Ria nou ’n boek oor Towerwater skryf?”
“Ek het gekom om met my familie kennis te maak. Miskien, as ek die nodige inligting kan kry, skryf ek nog ’n boek oor hulle.”
“Ek woon al twintig jaar lank hier op Towerwater. Ek kan Miss Ria baie van die mense vertel. Die ou master – dis nou Master Paul se pa – was ’n goeie man en het sy werksmense goed behandel. Hy het vir ons ’n kerkie gebou en ’n skool vir ons kinders, en hy het selfs ’n onderwyser gekry om hulle te leer.”
“Wat het van die kerkie geword?” vra Ria.
“Ons gebruik dit nog gereeld. En ons mense woon nog steeds in die huise wat hy vir ons gebou het. Maar Master Paul sal dit seker nog alles vir Miss Ria gaan wys.”
“Ek sal dit graag wil sien,” sê Ria. Sy haal haar dosie met naelpolitoer uit die kas en begin die rooi naellak sorgvuldig van haar naels verwyder.
’n Rukkie stof Katy in stilte af terwyl sy Ria tersluiks dophou. Ná ’n rukkie sê sy: “Ek het Miss Winnie – dis Master Paul se oorlede vrou – ook geken. Ek was die dag hier toe sy verdrink het. Daar was ’n verskriklike storm in die berge daardie dag. Ek het nog nie vantevore so iets gesien nie. Ek het haar nog probeer keer toe sy wou ry – sy het ’n kind verwag en moes haarself stil hou – maar sy wou nie luister nie. Sy het volgehou sy het ’n boodskap gekry dat Master Paul in die veld seergekry het en dat sy hom moet gaan haal.”
Ria kyk op na die vrou. Sy wil nie luister nie, maar sy kan haarself nie help nie.
“Dit het toe nog nie hier by ons gereën nie – dit het later gekom, emmers en emmers en emmers vol reën – maar die rivier het reeds afgekom en die motor het omgeslaan en sy het verdrink. Die snaaksste van alles was dat daar nooit so ’n boodskap was nie. Master Paul was die hele tyd by die waterval besig om ’n klompie ooie met hulle jong lammers in die grot in te vat. Toe hy by die huis kom en hoor wat gebeur het, is hy dadelik agter haar aan, maar dit was toe al te laat. Hy en die bure het die hele nag in die reën na haar gesoek, maar hulle het haar lyk eers die volgende dag gekry.”
“Die arme mense,” sê Ria sag. “Wat ’n tragedie.”
“Ons het almal geweet iets gaan gebeur. Ou Mof, Geelbooi se pa, is met die helm gebore en hy het twee keer daardie week ’n gedaante by die