Tryna du Toit-omnibus 4. Tryna du Toit
het dadelik haar hart gesteel. Dis van stinkhout, soos die spieëltafel en hangkas. Op die wastafel is daar ’n Royal Doulton-kom-en-bekerstel in ’n lieflike roospatroon. Sy het een maal vantevore so ’n beker gesien: een van haar vriendinne het dit op ’n uitverkoping gekoop en haar man was ’n week lank vir haar kwaad toe hy hoor wat sy daarvoor betaal het. Ria dink aan die pragtige silwer wat sy gesien het – ou kandelare, ’n tee- en koffiestel, ander snuisterye – en sy wonder of die mense op Towerwater weet watter kosbaarhede hulle besit.
Ná ’n vinnige stort trek sy ’n langbroek aan – hoe gouer die mense aan haar kleredrag gewoond raak, hoe beter – en ’n kortmoubloes en plat, gemaklike skoene. Sy bind haar roesbruin hare met ’n blou strik in haar nek vas en sit koraalrooi lipstiffie aan wat ’n bietjie kleur aan haar bleek gesig gee. Sy is gereed vir wat die dag mag bring.
So ’n entjie van die huis af, weggesteek tussen die kliprantjies, is die waterval waarna Towerwater vernoem is en sy besluit om daarheen te stap. Die rivierloop wat na die waterval lei, is droog en sanderig, en dis moeilik om te glo dat dit ooit ’n bruisende rivier kan wees. Sy kom by ’n pragtige, natuurlike krans, hoog en regaf, en hoewel daar seker maande laas ’n druppel water geval het, sien sy onder haar ’n diep, donker kolk water. Selfs in die vroeë oggend lyk dit vreemd onheilspellend. Sy sal nie graag in ’n donker nag alleen hier wil rondloop nie.
“Goeiemôre,” sê ’n stem vlak agter haar en sy skrik. Haastig lê Paul Theron ’n hand op haar skouer en trek haar terug van die rand van die krans waar sy gestaan en droom het.
“Ek is jammer, ek het nie bedoel om jou te laat skrik nie,” sê hy. “Ek hoop jy voel vanoggend beter.”
“Ek is weer reg, dankie. Swem jy ooit in daardie gat?”
“Dikwels. Maar net ’n goeie swemmer kan dit waag. Sover menseheugenis strek, het hulle nog nooit die bodem gekry nie.”
Ria kyk na die donkergroen water en ril. Sy het nie verniet ’n voorgevoel van onheil gehad nie.
“Die waterval is op sy mooiste in die somer wanneer die rivier afkom. Wanneer die wind die water terugdruk oor die rotse, maak dit ’n sproei, ’n wasigheid soos ’n bruid se sluier, wat veral op ’n maanligaand ’n onvergeetlike gesig is. Hy aarsel, dan vervolg hy: “Volgens oorlewering is daar ’n gees wat soms op maanligaande hier by die waterval verskyn, gewoonlik wanneer een van die Theron-familie in gevaar verkeer of gaan sterf.”
Sy kyk na hom om te sien of hy ernstig is, maar sy oë is peinsend op die donker water gevestig. Dis of hy vir ’n oomblik van haar teenwoordigheid vergeet het.
“Het jy al die gees gesien?” vra sy agterdogtig.
Hy glimlag effens. “Op ’n maanligaand sien ’n mens soms vreemde dinge, maar of dit altyd werklikheid is of maar net ’n skim van jou verbeelding kan niemand sê nie. Ek het jou maar net van die legende vertel.”
Maar sy wil nog meer weet. “Wie is die gees? Weet julle?”
“Volgens die oumense is sy ’n mooi jong meisie wat op trou gestaan het, maar haar verloofde is kort voor die troue deur rondloper-Boesmans vermoor. Sy was rasend van verdriet en het een maanligaand in haar trourok hier by die waterval verdrink. Haar lyk is nooit gevind nie. Maar stap saam, dan gaan wys ek jou hoe dit onder lyk.”
Saam klim hulle teen die steil wal langs die krans af. In die krans is daar ’n diep grot wat met die eeue deur die wind en die malende vloedwaters uitgekalwe is.
“Hier bêre ons maklik ’n duisend skaap in buitengewoon koue weer,” sê Paul. “Ons kry dikwels kapok in hierdie wêreld. Veral wanneer die skape net geskeer is of as die lammers nog jonk is, is hulle nie bestand teen die koue en reën nie. Maar kom ons stap verder.”
Terwyl hulle stap, wys hy haar hoe hulle die rivier opgedam het sodat hulle soveel moontlik van die kosbare water kan opvang en vir besproeiing kan gebruik. Hy wys haar ’n pragtige klofie vol varings – groen, klam en koel, selfs op ’n warm somerdag. Wanneer die aronskelke in die lente blom, moet dit ’n lieflike gesig wees.
“My pa het my van jongs af geleer dat waar jy die natuur help, gee die natuur aan jou terug. Maar waar jy afbreek of verwaarloos, help die natuur net so fluks om af te breek,” sê Paul.
’n Groot populierbos is aan die een kant van die rivierbedding aangeplant en hulle gaan sit op ’n plat klip om ’n rukkie te rus. Dis stil in die bos, ’n wonderlike, diep stilte wat haar omvou. Johannesburg met sy rustelose gewoel en gejaag is baie ver weg, ’n ander wêreld. ’n Bosduif begin saggies koer en sy hoor die gekap-kap-kap van ’n houtkapper verder af in die bos.
“Die voëls het my vanoggend wakker gesing,” sê sy vir Paul. “Dit het baie lank laas gebeur. Maar ek het nie ’n piet-my-vrou gehoor nie.”
“Die piet-my-vrou is reeds weg – die reën het te lank na sy sin weggebly. Nog net ’n rukkie, dan vertrek die swaeltjies ook. Dan kom die winter.”
Sy dink aan die kaal, verskroeide veld en die leë damme, en dis nie moeilik om sy gedagtegang te volg nie.
Dan glimlag hy meteens en sê: “Wie weet, miskien bring jy vir ons die reën wat ons so nodig het.”
“Ek hoop so.” Sy aarsel, dan sê sy: “Neef Paul, ek het iets op die hart. Kan ek maar reguit praat?”
Hy kyk na haar en die blou oë – dieselfde oë as sy suster, net warmer – is ondersoekend. “Wat wil jy sê, niggie?”
“Ek wil net sê, dis vriendelik van julle om my hier op Towerwater te ontvang, maar ek wil nie van julle gasvryheid misbruik maak nie.”
“Dis vir ons ’n eer en ’n plesier om jou hier op Towerwater te hê en ek hoop jy gaan lank by ons kuier.”
“Spot jy nou met my?”
“Ek spot nie. Ons is trots op ons skryfsterniggie. Ons wil jou graag help om die inligting vir jou boek te kry. Het Emily jou gesê ek neem jou vanoggend Dankbaarheid toe om met oom Pieter-hulle kennis te maak? Hy is al een van die ou garde wat nog oorbly – hy word binnekort ses-en-tagtig – en hy is die een wat jou die beste sal kan help. Hy ken die geskiedenis van die Theron-familie beter as enigiemand anders en hy besit heelwat dokumente en briewe uit die ou dae.”
“Dit klink wonderlik, baie dankie. Woon hy en sy vrou alleen op Dankbaarheid?”
“Hy en tannie Cora woon in die ou huis. Sy oudste seun, Carel, is ’n paar jaar gelede oorlede en oom Pieter se kleinseun, ook Pieter, woon nou in die groot huis en neem die boerdery waar.”
“Wie is daar nog wat ek moet ontmoet?”
Hy vertel haar kortliks van die ander Therons – oom Hugo en Aunt Mildred wat op The Gables woon, oom Tommie en tannie Mieta van Jacobshoogte, en al die ander familie wat sy nog sal ontmoet. Hy gee net die breë trekke, die res sal sy self moet invul.
“Ek sien uit daarna om hulle almal te ontmoet,” sê sy. “Wie woon nou op Jonkmanshoop?”
“Jonkmanshoop bestaan nie meer nie. Oom Hugo-hulle het dit jare gelede verdoop na The Gables.”
Ria kyk hom verbaas aan. “Is dit moontlik? En julle het dit toegelaat?”
Hy haal sy skouers op. “Oom Pieter was diep gegrief, maar Aunt Mildred wou dit so hê en dit was die einde van die saak.”
“’n Sterk persoonlikheid, dié Aunt Mildred?”
Hy grinnik effens en daar is ’n glinstering in die blou oë. “Nogal – haar familie besit ’n hele paar plase in Colesberg se wêreld en is skatryk. Hulle boer met skape en teel resiesperde.”
“Ek sal onthou. En oom Tommie-hulle?”
“Tannie Mieta het jare gelede ’n ernstige senuwee-instorting gehad en was lank in ’n inrigting. Hulle enigste seun is in die veld deur die weerlig doodgeslaan en sy het nooit heeltemal van die skok herstel nie.”
Ria kyk peinsend op in die koel groen blare bokant haar kop.