Moerbeibos. Dalene Matthee
geld was vir houtliksens nie; waar jy die bitterheid uit jou uit kon loop kap as die houtkoper jou verneuk het, as vreemdes jou plek ingeneem het nie.
Gert Oog het darem eendag die geluk gekry om ’n slag ’n houtkoper ook terug te betaal. Gert het weke lank aan ’n vrag stinkhout gekap en gesaag en reggemaak en dit bo uit die Bos uit gesleep, deur die klowe, deur die driwwe, en toe hy op die dorp kom, toe sê die houtkoper hy kan hom nie meer as vyf sjielings se winkelgoed vir die hout gee nie, die kleur is te lig. Gert het nie afgelaai nie, hy’t honger omgedraai. En nie lank nie, toe’s Gert terug by dieselfde houtkoper, weer met ’n vrag stinkhout, en hierdie keer sê die houtkoper, sodat almal op die houtwerf kon hoor en ’n voorbeeld sien, dat dit die mooiste vrag stinkhout is wat in maande by hom aangekom het. Hy het nie geweet dis dieselfde vrag hout nie, dat Gert dit net loop donkerder kleur het met ’n bietjie muishondbos-treksel nie.
Maar terugbetaal is nie uitbetaal nie, jy moet maar jou byl vat en loop kap en vorentoe bly kyk tot waar jou blyreg lê. En die kershout was omtrent ’n halfuur die Bos in met die os en die slee en gelukkig nie te ver van die sleeppad af nie; die entjie skuinste waar ek die hout sou moes uitdra tot bo by die slee, ook nie te erg nie. Een ding sou ek daardie Italiane wys, ek sou vir hulle wys wat een man met ’n byl kon uitrig. Houtkap was nie sywurms oppas nie.
Elke drag wat ek onder klaar gekloof het, het ek met die rieme vasgemaak en uitgesleep totdat daar ’n oopgekloofde, slykerige pad deur die onderbos boontoe gelê het. Ek het seker so ’n stuk of ses dragte uitgehad, toe klap die skoot noord van my, na Draaikloof se kant toe. Swaargeweer. Ten minste kwartponder. Kort op die eerste een nog twee en toe ’n vierde: doodskoot. Iemand het ’n olifant platgetrek. Josafat Stander was dit nie; hy het nooit meer as twee skote geskiet om ’n olifant te laat val nie, en hulle sê ’n koei het hy nooit geskiet nie.
Ek had nooit sin om ’n olifant te skiet nie. Om ’n geelhoutboom van by die honderd-en-vyftig voet hoog te kap en te sien oorkom vir die val, was ’n aardige ding maar ’n plesier; om ’n uitgegroeide olifantbul te sien neerslaan met ’n stuk lood in die harsings, was nie ’n plesier nie. Om vir ’n spul sywurms te staan en vuurmaakhout kap, ook nie. Maar ek het gekap en uitgesleep totdat ek genoeg had om die slee mee hoog te laai en nog ’n bondel vir my eie rug ook. Voor donker wou ek uit die Bos wees. Op pad terug wou ek nog ’n draai by die naaste twee bosbokstrikke ook maak, daar sou nie tyd wees vir strikke in die dag wat voorlê nie. Dan sou die sywurmwagters uitvind dat Silas nie alles vir hulle gaan doen nie. Hulle sou bars.
In al twee die strikke was ’n bok. Mooi groot bokke. Een het nog geleef en ek moes spook om sy gorrel afgesny te kry, met die gevolg dat ek taamlik van die bloed bespat was. Skemer, toe ek die vrag hout met die bokke bo-op tussen die tente insleep, toe sien jy net vroue en kinders spat.
“Het julle nog nooit ’n moeë man gesien nie?” skree ek vir hulle. “Kom laai af die goed!” Twee van die mans het nader gekom. Nog twee. Die vrou met die krom neus ook. “Steek uit jou hande, Roosmeraai!” sê ek vir haar.
“Mariarosa!” gee sy antwoord.
“Ek hoop jou hande is net so fluks soos jou tong. Maak los die rieme.” Een van die mans het na die bokke gewys en iets gevra. Toe ek beduie dat dit vir hulle is, was dit soos ’n klomp aasvoëls wat toesak. “Julle beter vir julle dik eet en vroeg loop lê, daar sal nie môre tyd wees vir rus nie. Ligdag is ek hier en dan gaat dinge regkom. Laai af, ek sal die os en die slee netnou kom haal.”
Langs die houtkamer het ’n afgeslagte bok gehang en Christie was by Mirjam in die huis. Daar was nie tyd vir woorde soek nie, ek het sommer Hollands en Engels deurmekaar geskel. “Wat soek jy by my meisiekind? Ek moet loop houtkap solat jy in my huis kan kom sit, nè?”
“Pa!”
“Sit jou pote by my dogter en ek druk jou strot vir jou inmekaar!”
“Bly asseblief kalm, Mister Miggel.”
“Kalm? Ek sal nie kalm word voor jy en hierdie spul sywurms nie van die platrand af is nie. Wat kom soek jy in my plek as ek nie hier is nie?”
“Ek het gewag om u oor ’n saak te spreek, maar aangesien u nie in ’n toestand is om my te woord te staan nie, sal ek dit moet laat oorstaan.” Hy’s neus in die lug daar uit.
“Ek skaam my vir Pa,” het Mirjam gesê.
“Watse bok hang langs die huis?” Sy moes haar maar skaam en klaarkry.
“Jacob Terblans het die bok gebring. Hulle het verneem van die Italiane en gereken dit sal moeilik gaan met vleis.”
“Toe dra hy die hele pad van Diepwalle af die bok. Ek is nie onnooslik nie, Mirjam, ek dink dis tyd dat Jacob besluit waar hy kuier, by jou of by Susanna.”
“Hy kuier by Susanna, Pa. En hy het nie die bok van Diepwalle af gedra nie, hulle kap in Spruit-se-bos. Ek neem aan die grootvoete het Pa gejaag, daarom is Pa so vol knorre!”
“Maandagoggend vat jy die geweer en jy loop dorp toe en gaan vra vir White, ek vra, of hy al iets gehoor het van die goewerment af. As hy niks gehoor het nie, moet hy weer skryf. Sê vir hom hierdie was die eerste en die laaste vuurmaakhout wat ek vir sy blêssitse Italiane loop kap het. As dit op is, kan hulle met die tentpenne vuurmaak vir wat ek omgee. En jy kan die bok maar inbring, ek het klaar vir hulle twee afgegee.”
Ligdag was ek terug by die tente. Dit was koud en die platrand het bedou gelê. Die vroue was by die vuur, die onderparte van hulle rokke nat, en van die kinders het twee-twee in dik grootmenstjalies toegedraai gestaan. Die meeste se hare was nog nie gekam of vasgemaak nie.
“Buon giorno, signor Miggel.”
“Buon giorno, signor Miggel.”
“Buon giorno, signor Miggel.”
“Môre.”
Ek is verby tot by Christie se tent en het by die flap gaan roep: “Jy moet opstaan, Engelsman!” Nie ’n roering nie. “Ek sê, jy moet opstaan!” Die man het dalk doodverkluim gelê. “Leef jy? Jy moet opstaan, die tente moet na die skuinste toe verskuif word en jy moet vir my kom tolk.” Iets het geroer. “Die tente moet geskuif kom, voor donker gaat die wind draai en die reën kom val!” Toe hy uiteindelik sy kop uitsteek, toe peper dit van wie nou eintlik baas is en wie die orders gee en hoeveel briewe daar geskryf sal word, party tot in Londen, om my te rapport. En hoe gewigtiger hy raak, hoe hoogklinkender die woorde wat hy gebruik, tot ek later nie meer die helfte kon verstaan nie.
Ek het my nie geërg nie, ek het hom laat praat. Ek het nagedink in die nag wat verby was; dit sou my nie baat om blyreg te wen, maar my siel tot niet te laat vertoorn van ’n klomp sywurms en hulle voorman nie. Wat daar gedoen moes word, sou ek doen, maar slaaf en hond sou ek nie vir hulle wees nie en my staan sou ek staan.
“Dit sal nou nie help om te staat en steek nes ’n doring nie,” sê ek vir Christie. “Die tente moet nog altyd geskuif word, want die reën gaat nog altyd kom val.”
“Ek sien geen teken van reën nie, en ek sien geen rede waarom die tente verskuif moet word nie.”
“Die goed staat in ’n holte, man! Die man wat in die eerste plek gesê het hulle moet kom waar hulle is, is nie reg in die kop nie.”
“Ek het die opdrag gegee.”
“Ek het gedink jy’s nie reg in die kop nie.” Ek het my nie geërg nie, ek het dit in vrede vir hom gesê en bygevoeg dat hy maar weer kan gaan lê, ek sal self regkom. Sy tent kan vir laaste bly, ek sal die ding sommer met hom en al laat skuif.
Toe ek omdraai, staan Petroniglia agter my en in haar hand is ’n fyne koppie van porselein. Sy het nie meer die pers rok aan nie, maar ’n bruine wat ouer lyk en sonder kantkraag is. “Caffé, signor Miggel?” vra sy.
Ek sien haar oë is dik gehuil en ek vat die koffie. Maar toe ek die eerste mond vol het, toe kos dit vinnig sluk, want sowat van gitswartsterk het ek in my lewe nog nooit geproe nie, ’n man kon op die oomblik galsteek kry. Het sy nie daar bly staan nie, het ek die res uitgeskiet, maar toe staan sy en sy kyk asof sy wou seker maak sy kry my vergiftig.