Moerbeibos. Dalene Matthee
op kroongrond bly.”
Dit was soos ’n present wat voor my neergesit word, maar wat ek nie kon waag om te vat nie omdat dit ’n strik ook kon wees. Aan die ander kant kon dit die grootste geluk wees wat ooit in my pad kom lê het. “Meen Mister nou lat as ek Mister Christie met hulle help tot die skip kom, ek vir die res van my lewe op die platrand kan woon?” Ek het dit gevra asof dit niks is nie; as dit ’n strik was, moes hy self daarin trap.
“Ja.”
“En wat gebeur as Mister môre, oormôre omkap en sonder sê bly lê?”
“Ek sal aan Mister Laing skryf en voorstel dat jy as hulp vir Christie aangestel word in ruil vir die reg om hier te bly.”
“Dan kom laai die skip hulle en die goewerment sê: Silas Miggel, jy moet trek, ons is nie meer verleë oor jou nie.”
“Ek sal voorstel dat die reg vir die res van jou lewe aan jou toegestaan word.”
“Nee, nie vir die res van my lewe nie, vir die res van Mirjam se lewe. As die kroon dit aan my gee, was ek elke aand al wat Italiaan is se voete en sit hulle nog in die kooi ook. Christie se voete ook.”
“Ek sal skryf en voorstel dat jy, sowel as Mirjam, lewensreg kry op die platrand.”
“Mister sit nie nou vir my en lieg omlat Mister verleë sit nie?”
“Ek gee jou my woord.”
Ek het die present met al twee my hande gevat en vir die eerste keer in my lewe geweet wat dit is om ’n gemoed vol sekerheid oor ’n blyplek te hê. Nooit het ek regtig geweet hoeveel tyd daar op die platrand vir my en Mirjam oor was nie, waar my kooi sou staan as ek die dag moes reglê vir die engels om my siel hemel toe te vat nie, wat van Mirjam moes word nie. Ek het op daardie oomblik gevoel soos een wat jare lank in die wind gestaan het en skielik skuilte kry. Goed, die platrand het nie Poortland se water of geilte gehad nie, maar die platrand was mý plek. Op die platrand het ’n patat geswoeg om te rank en ’n mielie om te kop. Jy leer maar om nooit sonder ’n sak en ’n skepding te loop nie, vir elke bietjie mis langs die pad; maak nie saak of dit os of olifant of bosvark s’n is nie, jy skep en loop werk dit in die aarde in.
“Dan maak ons so,” het ek vir White gesê en hom my hand gegee. “Ek sal vir Mister hier instaan en Mister Christie met die Italiane help.”
Toe White loop, het ek Mirjam ingeroep en haar oorkant my aan die tafel laat kom sit. “Ons gaat nie rusie maak nie,” het ek vir haar gesê. “Waar daar elke dag rusie in ’n huis gemaak word, het die duiwel sy intrek geneem en die duiwel gaat nie hier losies kry nie. Daar het vandag ’n goedheid na ons toe aangekom, maar voor ons daaroor praat, gaat ons eers ander dinge uitpraat. Ek wil weet waar jy vanmôre was.”
Sy het my reguit in die gesig gekyk en die verset was dik in haar stem toe sy my antwoord: “Ek was Bos toe. Ek het vier bloubokkiestrikke gestel en vyf bosbokstrikke.”
“Nege strikke? Vir wat?”
“Die mense sit sonder kos, Pa. En ingeval Pa wil weet of daar enige van die Italiane saam met my Bos toe was, kan Pa maar gerus wees, daar was nie.”
Sy het my gesê wat ek wou geweet het, maar iets aan haar het vreemd gebly, ’n opstandigheid wat ek nie in haar geken het nie. Ek weet wanneer sy nukkerig is, dit was nie nukkerigheid nie. “Wat hinder jou, Mirjam?”
“Niks.”
“Moenie my ’n dwars antwoord sit en gee nie, Mirjam! En moenie lat hierdie tafel tussen ons ’n klipbank word nie. Ek ken vir jou, sê wat jou hinder.”
“Dis nie wat mý hinder wat die moeilikheid maak nie, dis wat Pa hinder. Noudat hier elf tente kom staan het, word ek erger as ooit tevore opgepas omdat Pa met dinge in die kop en in Pa se hart loop oor my, en Pa dink ek weet dit nie. Pa dink ek is nog altyd tien jaar oud. Ek is nie.”
Waarvan het sy gepraat? “Watse dinge?”
“Baie dinge.”
“Soos wat?”
“Elke keer wat ’n man net na my kant toe kyk, wil Pa geweer gryp. As Pa om hierdie platrand die hoogste muur kon pak om my binne te hou en die wêreld buite, het Pa nou opgestaan en gaan begin klippe aandra.”
Ek was verslae. Die kind was soos ’n pitsweer wat aan die oopbars is. “Sê jy ek maak jou hier op die platrand vas?”
“Ja, Pa.” Sy het dit sonder skroom gesê. “Loop ek dorp toe, moet ek elke tree tel, want by die huis meet Pa my wegbly aan die son. Praat ek tien woorde op die dorp met iemand, is ek tien tree agter en sit die onrus soos onheil op Pa se gesig as ek by die huis kom. Hoeveel keer vra ek Pa dat ons soms op ’n Sondag ’n bietjie na Spruitbos-se-eiland toe moet loop om te gaan kuier, of Groot Eiland toe, maar Pa hoor my nie eers nie. Kom soek Sias of Martiens ’n os of iets, word ek tuin toe gejaag of gestuur om te gaan water skep, al staan die emmers randvol op die kas. Die laaste keer toe Jacob Terblans by Pa kom kraansaag leen het, wou Pa hom nie eers in die huis in nooi nie omdat ek daar was. Waarom Pa my nog toelaat om Poortland toe te loop, weet ek nie. Of dalk is Pa Poortland se kant toe so blind dat Pa nie dink dat John of Hal of Will my onder in die kloof kan voorlê met die terugkom nie.”
Ek het van skone skrik opgespring. “Wat sê jy daar?”
“Sit, Pa. Dit sal nie nou help om geweer te wil laai nie, hulle het lankal opgehou om my voor te lê. Ek het vir myself gekeer.”
Die kind was besig om van dinge te praat waarvan sy niks geweet het nie. Dit was dinge waarvoor ’n meisiekind ’n ma moes hê, nie ’n pa wat skielik stomgeslaan was van onrus nie. Voor my aangesig het sy die rieme waarmee ek haar so versigtig gespan het, losgewoel en ek kon haar nie keer nie. “Daar is dinge wat jy nie verstaan nie, Mirjam! Dinge waaroor daar op die regte tyd gepraat sal word. Mister White was hier, hy sê as ek vir hom instaan en Mister Christie help met die Italiane, skryf hy Kaap toe en kry permissie dat ons blyreg op die platrand het tot na my én jou se einde. Al wat ek moet doen, is om Christie te help tot die skip hulle kom laai.”
“Wat gaan Pa tot dan toe met my maak?” het sy gevra asof sy my daarmee wou uitdaag. “’n Streepsak oor my kop trek? My in die huis opsluit totdat hulle weg is en ons weer alleen op die platrand is?”
“Mirjam, jy’s opstandig! Daar is dinge wat jy nie verstaan nie.”
“Ek is lankal opstandig, Pa. Ek is opstandig omdat ek eenkant gehou word soos een wat ’n siekte het. Ek het nie ’n siekte nie, Pa!”
“Mirjam.”
“Weet Pa hoeveel keer was ek al skelm Spruit-se-eiland toe as Pa op Poortland is? Weet Pa hoekom? Net om ’n slag met meisiekinders van my eie portuur te praat, net om nie altyd eenkant te moet wees nie.”
Dan was ek reg, het ek vir myself gesê, sy had klaar haar oog op een, sy was klaar skelm. Ek het net nie geweet of dit Sias of Martiens was nie. Maar die skrik het skielik die moed in my losgemaak om reguit met haar die waarheid te praat. “Mirjam,” het ek vir haar gesê, “die ding wat my laat geweer gryp as een na jou kyk, die ding wat my in die nag ’n benoudheid laat kry as ek oor jou lê en dink, is die ding waaroor ons op hierdie dag aan hierdie tafel gaan praat.”
“Ek weet waarom ek nie ’n ma het nie, ek weet waarom my ma nie ’n ma gehad het nie.”
Die een oomblik staan jy met die byl oorgehaal om die boom te kap en die volgende oomblik duiwel die boom voor jou oë neer nog voor die blad aan die bas kon raak. Sy het dit sonder erg gesê, net weggekyk soos een wat skaam is. Ek wou opstaan en by die deur uitloop tot onder in die verte waar die platrand oor die kranse val en daar bly staan totdat die jammerte vir my mooie meisiekind bedaar het in my. Ek het skielik gewens ek het iets gehad om haar te gee, ’n rok of kamme vir haar hare soos wat in die Petroniglia-vrou se kop was. Of ’n kat. Enigiets om haar te troos, maar ek had niks.
“Hoe weet jy dit, Mirjam?” het ek haar in verslaentheid gevra.
“Ta’ Hannie het my gesê.”
Dit