DA of nie?. Eusebius McKaiser
Die vraag of jy vir die DA behoort te stem was dus nie ’n kwessie vir Jabu nie, want sy standpunt is: hy kan nie.
Wat my ook van Jabu se standpunte geïnteresseer het, was dat soveel van sy argumente op leuens oor die DA gebaseer was, maar dis nie ter sake nie. Hy het diep vrese uitgespreek oor hoe regs, hoe onsensitief teenoor die armes en totaal sonder deernis die DA is. Van die goed wat hy gesê het, was waar, maar baie daarvan was eenvoudig verkeerd.
Maar die objektiewe waarheid is nie hier ter sake nie. Van belang vir die DA is die kern van die saak: hier het jy ’n opgevoede kieser wat nie van die ANC se regeringsrekord hou nie, maar wat nie nou sê, “Ek kan vir die DA stem, maar ek sal dit waarskynlik nie doen nie”. Pleks daarvan lug hy ’n veel sterker mening, “Ek kán nie vir die DA stem nie.” Finish en klaar.
Ek het Jabu later probeer oortuig dat hy hom sweerlik verkeerd uitdruk, dat hy iets minder sterk wou sê, soos “Ek kan vir die DA stem as hulle X, Y en Z anders doen …” Hy het so effens toegegee, maar nie regtig nie.
In elk geval, dis duidelik dat sommige kiesers, soos ek, gemaklik is met die vooruitsig om vir die DA te stem, maar net nog nie weet of hulle dit daadwerklik gaan doen nie. En dan is daar kiesers, baie van hulle swart mense, wat wel nie van die ANC se regeringsrekord hou nie, maar wat nog nie gemaklik is om hulle selfs te verbeel dat hulle vir die DA sal stem nie.
Hierdie boek is vir albei stelle kiesers. En as die DA slim is, sal hy hom tot albei groepe rig, pleks van ewe maklik te aanvaar dat kiesers soos Jabu se kop nie gedraai kan word nie. Ek dink nie dis onmoontlik om Jabu te oorreed nie. Ek dink Jabu is net een of twee gesprekke weg daarvan om sy gedagtes oor die DA in ’n nuwe raamwerk te plaas.
Maar dit veronderstel dat die DA self in staat is om sy eie beleid in ’n nuwe raamwerk te plaas. Ons sal moet wag en sien.
1. Liefie, gee tog net my liberalisme vir my aan
Wat is so skrikaanjaend omtrent ubuntu?
Steur die DA hom hoegenaamd aan wat die meeste Suid-Afrikaners dink?
Is die DA oop vir verandering?
Hierdie hoofstuk en die volgende een bekyk die ideologiese basis van die Demokratiese Alliansie. Ek praat dolgraag oor politieke ideologie, maar ek weet nie almal het erg daaraan nie. Ek verkeer ook onder geen wanopvatting dat die 2014-verkiesing deur debatte oor die politieke ideologie bepaal sal word nie. Dit sal nie gebeur nie, nie so dat jy dit sal agterkom nie, en nie op enige fundamentele manier nie. Om dié rede het ek die reaksies van twee lesers wat ’n vroeë konsepweergawe van my boek onder oë gehad het, in hierdie hoofstuk opgeneem.
“Jirre, maar die hoofstuk oor liberalisme is darem ’n bietjie parogiaal!” het ’n vriend gesê. Om eerlik te wees, ek het nooit eintlik verstaan wat parogiaal regtig beteken nie, maar omdat hy een van my skerpsinnigste vriende is, het ek moeite gedoen om agter die kap van die byl te kom.
Toegegee, al is dit ’n ongewone gebruik van die term, het dit redelik geklink nadat hy dit volledig verduidelik het. Ná ’n behoorlike verduideliking van wat hy bedoel, het sy opmerking redelik geklink. Hy was besorg dat net ’n handjievol moontlike kiesers en lesers ’n duit sal omgee vir ’n hoofstuk wat die ideologiese basis van die DA bespreek. Dis een van daardie spesialisdebatte wat mense afsit en nie hul besluit by die stembus bepaal nie.
Laat dié reaksie vir ’n oomblik daar.
Louise Grantham, dikwels my skermmaat wanneer die skryfgier my pak, se reaksie was op die oog af anders. Sy het my met ’n sagter hand gehanteer as my pront prokureursvriend en voorgestel dat ons die meubels ’n bietjie rondskuif. Dalk moet ek met ’n “makliker” onderwerp soos SEB wegspring om die leser aan die hoek te kry, hom kwaad te maak en hom sover te kry om my aan te hits – haar bewoording, nie myne nie – voordat ek van hom verwag om deur ’n moeras van waarskynlik gekompliseerde ideologiese kwessies te beur. Ons wil immers by die kruks van die kwessies kom waaroor werklike kiesers hul koppe breek. Dus moet brood-en-botter sake en beleidskwessies sekerlik voorkeur kry.
Ek het gesê Louise se reaksie is “op die oog af” anders as dié van my prokureursvriend, want ek vermoed dat hulle eintlik dieselfde kwelling het: dat hierdie debat nie deurslaggewend vir die kiesers is nie. Hoekom sal ek dit dan die eerste hoofstuk van hierdie boek maak? Hoekom dit hoegenaamd insluit?
Ek verskil grondig van albei se menings. Ideologie móét saak maak vir jou as kieser. Soos die inhoudsopgawe hopelik toon, bevat hierdie boek vanselfsprekend relevante onderwerpe soos populêre beleidsdebatte, maar kiesers moenie net betrek word by dit waaroor hulle werklik omgee nie. Hulle moet ook betrek word by dit waaroor hulle behoort om te gee, selfs as hulle nog nie omgee oor alles wat hulle raak nie.
Laat my dus kortliks my saak vir ideologie uitmaak, waarom dit belangrik is en waarom dit die grondslag moet wees vir die “makliker” en meer “sexy” debatte wat later sal volg. Jy hoef natuurlik nie die boek kronologies van voor tot agter te lees nie. Die hoofstukke staan meestal op hul eie pote, behalwe hierdie een en hoofstuk twee, wat saam gelees moet word. Daar is nogtans ’n rede hoekom jy liewer eers hierdie hoofstukke moet lees, eerder as dat jy sommer dadelik na die res blaai.
Ideologie, baie basies gestel, verwys na daardie diepgesetelde beginsels onderliggend aan die bepaalde keuses wat ons in die openbaar maak. Wanneer ons besluit of die staat baie geld aan welsyn moet bestee of nie, en hoe daardie geld verdeel moet word, weerspieël ons keuses diepgesetelde oortuigings wat ons nie in soveel woorde uitdruk nie.
Wat jy in die openbaar sal hoor, is iemand wat oor die meriete van welsynshulp argumenteer, maar jy sal selde hoor dat hy sê, “Ek het in hierdie soort huis grootgeword, in hierdie soort gemeenskap, en is beïnvloed deur hierdie denkers wat volgens my lektor Eusebius die regte uitkyk op die politiek het … bla, bla, bla”. Maar in werklikheid is al die menings wat ons lug op ons ideologiese verbintenisse gebaseer, of dit nou oor SEB of welsyn is, of oor staatskorporasies of oor ons meer of minder belasting moet betaal.
Elke mens het ideologiese verbintenisse. Dit maak nie saak as jy nie die akademiese woorde ken waarmee jou siening beskryf word nie. Die feit is dat jy ’n ideologiese siening het en dat dit weerspieël word in die politieke debatte wat op hierdie hoofstuk volg.
Nou hier is wat so koel is. Jy sal vind dat ’n gawe beloning op jou wag as jy my prokureursvriend en Louise Grantham ignoreer en hierdie hoofstuk tot aan die einde lees. Jy sal agterkom dat as ons ’n bietjie meer tyd aan ideologiese debatte bestee, ons dalk vinniger met die bekender debatte sal vorder. Dis hoekom dit die moeite loon om die gehalte van die politieke diskoers in Suid-Afrika te verbeter wanneer dit spesifiek by politieke ideologie kom.
Neem hierdie bekende voorbeeld uit die media. Joernaliste ontken dikwels dat hul stories ideologies neig. Maar neem nou byvoorbeeld die loopbane van die politieke joernalis Karima Brown en die redakteur van Business Day, Peter Bruce. Vir selfs ’n eerstejaarstudent in die politieke wetenskap moet dit glashelder wees dat Brown diep verbind is tot die sosialisme en dat mens Bruce politiek gesproke ’n libertyn kan noem, dis nou iemand vir wie vryheid die hoogste waarde is.
Moet jou nie nou oor die etikette moeg maak nie. Die punt is dat dit werklik koel sal wees as ’n debat tussen Brown en Bruce oor sosialisme en vryheidsdenke jou oor die land se probleme laat dink. Al hul meningsverskille oor die mynbedryf, belasting, die sakesektor se verantwoordelikhede, wat ook al, alles spruit uit hul fundamenteel verskillende ideologiese posisies.
En, soos individue, het politieke organisasies ideologiese onderstutting. Ek dink dus dis nodig dat ons vra, “Wat ís die politieke ideologie waarop die DA gebou is?” Of nog akkurater, “Wat is die werklike ideologie wat op die oomblik in sy beleid weerspieël word?”
As ek ’n sosialis soos Brown is, byvoorbeeld, sal ek dalk nooit vir die DA wil stem nie as dit sou blyk dat die party sosialisme verpes en gebou is op ’n ideologie wat sosialisme verwerp. As ek ’n regse politieke libertyn is wat in ’n klein staat glo, kan dit soos musiek in my ore klink as dit sou blyk dat dit is waarop die DA se beleid gebou is. Met