DA of nie?. Eusebius McKaiser
hoofstuk. Wat is die motief agter sommige mense in die DA se oënskynlik ouvrouagtige kritiek op ubuntu?
Motiewe en redes vir standpunte en wie daardie standpunte huldig, is ongemaklike sosiale realiteite wat baie verhelderend kan wees, hoe moeilik dit ook al kan wees om ’n behoorlike greep op die motief te kry, sonder om, wel, ’n sielkundige te wees.
Kom, laat ons dit waag …
Toe ek Van Onselen se reaksie op Maimane lees, en aanvoel hoe desperaat hy is om sy DA van nie-DA-waardes te red, het ek gevrees iets anders is aan die gang. Natuurlik is ek geen Freud nie, selfs nie eens ’n dr. Phil nie, en ek gee toe ek is nou op die terrein van bespiegeling. Om dié rede het ek met die gedagte van selfsensuur gespeel toe ek by hierdie deel van my reaksie op die woordewisseling tussen Maimane en Van Onselen kom, maar die waarheid is dat die politiek nie ’n oefening in rasionele keuseteorie is nie. Dis dikwels emosie, selfs vir meningspeilers teen die tyd dat hulle self in die stemlokaal is. Die nuttigste sal dus wees om te vertel hoe ek as kieser gereageer het, as burger van die land, en nie as ’n “politieke ontleder” nie. Die rede is dat die DA as ’n politieke party ’n gevoel moet ontwikkel van hoe die kiesers op ’n daaglikse basis oor die party voel en daarop moet reageer.
Ek het Van Onselen se oordadige reaksie, die lengte van ’n proefskrif, op ’n eenvoudige, goedbedoelde klein artikeltjie van Maimane as ’n uiting van vrees gesien: die vrees van ’n wit liberaal met ’n geskiedenis in die DA wat voel die liberale sal iets wat hulle besit, verloor as hulle nie daarvoor baklei nie. Mense met mag is bang om dit te verloor. Dit is die arrogante, onkritiese begeerte om die norme en identiteite te bly voorskryf van instellings wat nooit buitestanders in hul midde gehad het nie. Dit is, om die waarheid te sê, ’n geval van, “Hoe durf jy, Mmusi! Het jy nie genoeg rede om dankbaar te wees dat ons jou selfs in die eerste plek binnegelaat het en jou sulke mooi titels gegee het nie? Is dit nie genoeg nie, boetman?”
En dis hoekom dit my so pla dat my intellektuele skeptisisme oor ubuntu ooreenstem met wat sommige liberale in die DA sê. Maar ek dink die naakte waarheid is dat baie van hierdie liberale gemotiveer word deur ’n gevoel van magteloosheid wanneer hulle gekonfronteer word met nuwe waardes wat met hul ou gevestigde waardes meeding.
Terug by my vroeëre argument laat dit alles my wonder, “Pla dit die DA hoegenaamd of ek so voel?”
Waar laat dit die kieser? Kan die DA bekostig om die meerderheid se waardes te ignoreer?
Om vir die DA te stem, wat nog selfs net daaraan te dink om die DA my politieke tuiste te maak (wat ’n sterker verbintenis is), sal ek die identiteit van die DA aantreklik moet vind. Dis hoekom ek reg aan die begin van hierdie boek politieke identiteit bespreek. Ek dink nie ek is uniek wat dit betref nie. Dis duidelik dat die DA dolgraag ’n toekoms wil hê waar identiteit en geheue bloedmin of glad nie in die kiesers se politieke keuses by die stembus tel nie, maar ons leef nie in daardie soort wêreld nie. Die DA het aanvaar dat hy met die psigologie van kiesers wat werklik bestaan, moet werk. Hy kan nie met die psigologie van toekomstige kiesers werk nie.
Dis hoekom die DA in April 2013 met sy “Ken jou DA”-veldtog begin het. Dis daarop gemik om die ANC se houvas op die struggle-geskiedenis uit te daag deur die stories te vertel van DA-helde wat gehelp het om die land van apartheid te bevry. Dié strategie is ’n erkenning dat identiteit en geheue saak maak vir kiesers.
Maar identiteit het nie net met geskiedenis te doen nie. Identiteit het ook te doen met die blywende stel morele waardes en beginsels wat my daaglikse lewenskeuses rig. Dit het te doen met die kernwaardes van my karakter. En ek wil hê dat ’n politieke party ten minste breedweg versoenbaar moet wees met my fundamentele waardes en algemene politieke beskouing.
Politiek in Suid-Afrika het nie net met brood-en-botter sake te doen nie. Dit behoort dalk so te wees, maar dis nie hoe dit is nie. Dis emosies wat jou lighoofdig kan maak, dis diep persoonlik. Politieke partye moet kiesers se verbeelding aangryp en nie net politieke data na hulle gooi nie. Dis hoekom dit nooit genoeg vir die DA sal wees ou geouditeerde data van onderpresterende ANC-staatsamptenare onder die kiesers se neuse te druk nie. Die DA as politieke masjien moet ook self ’n psigologies aantreklike entiteit wees waarmee die kiesers sal wil vereenselwig. Dis ’n baie swaar las vir ’n party wat hartstogtelik wens al wat hy nodig het om met gemeenskappe te kommunikeer, is om PowerPoint-prentjies te vertoon. Maar die realiteit van politiek in ’n land met ons geskiedenis is anders: die politiek is die lewe.
Dit is dus die kernvraag oor politieke identiteit: die DA moet besluit of hy die besluitlose kieser, die nuwe kieser, die kieser wat nog jakkalsdraaie gooi oor waar hy staan, wil deel deel maak van die dialoog oor die politieke identiteit van die DA. Of wil hy toelaat dat ’n paar lede van die ou liberale bende voortgaan om die identiteit van die party voor te skryf?
Soos die politieke ontleder Aubrey Matshiqi dit gestel het, ’n mens kan deel van die massa en terselfdertyd deel van die kulturele minderheid wees. Die DA dink dat die beeld van meer swart Afrikane by saamtrekke – en selfs in sommige leierstrukture – transformasie impliseer, maar dis nie so nie. Demografiese verskuiwings is nodig, maar dis nie genoeg nie. Die institusionele identiteit moet ook verander en inklusiewer raak.
Terloops, dis ook hoekom dit sinloos sal wees vir ’n DA-ondersteuner om nou te skree, “Maar Eusebius, ek ken soooo baie mense in Alex wat swart is, soos byvoorbeeld my tuinier, en nogtans ’n lid van die DA is!” Nes baie swart kinders nie Model C-skole se reünies bywoon nie, al is swart kinders nou die meerderheid in dié skole, beteken groot getalle swart Afrikane in instellings – en politieke partye – nie daar is institusionele en organisatoriese veranderings nie. (Swart kinders sal voel hulle is waarlik oudleerlinge wat reünie wil hou as hulle voel hulle was mede-eienaars van hierdie skole; kosmetiese getalleveranderings is nie genoeg nie, net ingeval jy wou vra.)
Verandering is meer fundamenteel as getalle, en daarmee sal die hoofstukke hierna worstel.
Nogtans, soos die Van Onselen-Maimane-relletjie gewys het, is daar geen verwysing na die kieser terwyl die DA ’n party-identiteit soek wat gepas is vir die jaar 2014 en die party in staat sal stel om 30% van die stemme in die volgende algemene verkiesing te wen nie.
Is die DA nog steeds maar net ’n outydse liberale party? Indien wel, hoe kan die DA die miljoene onliberale sosiaal konserwatiewe kiesers lok? As die DA ekonomies liberaal is, watter aanmoediging bied hy die kieser wat ten diepste verbind is tot die intervensionistiese staat om by die DA aan te sluit?
Van die gesprek oor ’n filosofiese basis tot by die gesprek oor die spesifieke beleid wat op daardie basis gebou is, is die debat oor die identiteit van die DA nie ’n baie openlike en aanloklike een nie. In die DA gaan dit nie soseer om die hofmakery van potensiële kiesers nie as om daardie potensiële kiesers te vertel presies waarin die party reeds glo nie. Dis dus nie baie duidelik hoeveel vloeibaarheid daar binne die DA is om die party se politieke identiteit uit te daag en selfs te verander nie. Sou die party byvoorbeeld selfs bereid wees om met potensiële nuwe kiesers en lede wat gereed is om die ANC te verlaat, te debatteer of die DA hoegenaamd ’n liberale party moet bly?
Die debat behoort natuurlik die vraag in te sluit, soos een vriend uitgewys het, of die DA liberaal genoeg is. Ek neem aan hy bedoel daarmee dat daar verskillende sienings van liberalisme is, en die party behoort ook daaroor te praat. Ek beskou myself byvoorbeeld as ’n egalitariese liberaal. Dit is ’n soort liberalisme wat my toelaat om verbind te wees tot die regte van individue en minderhede – vryheid vorm immers die grondslag van liberalisme – terwyl ek terselfdertyd verbind is tot sosiale uitkomste soos substantiewe gelykheid en sosiale geregtigheid. Dis hoekom ek moerig raak wanneer mense soos die SAKP-leier Blade Nzimande, wat as goed onderlegde politikus beter behoort te weet, voorgee dat geen vorm van liberalisme verbind is tot geregtigheid en substantiewe gelykheid nie.
Kortom: as so baie ouer mense territoriaal oor die DA is en dink dat die DA aan hulle behoort net omdat swart mense histories nooit in groot getalle aan liberale partye behoort het nie, hoe op aarde gaan hulle Eusebius gemaklik laat voel – ek herhaal, gemaklik laat voel – om naby die partystrukture te gaan?
Vir my lyk dit of die DA dalk nie oop is om sy gevestigde liberale grondbeginsels te debatteer nie.
’n