Geloof sonder sekerhede. Anton van Niekerk
dat hierdie teoloë se werk oorloop van verwysings na daardie deel van Suid-Afrika se geskiedenis nie.
Dit is duidelik: Wat ons in die Bybel aanroer en van die Bybel verstaan, kan nooit losgemaak word van wie ons is, wat ons verwag, watter waardes ons aanhang, watter ervarings ons gehad het nie. Hierdie dinge is onvermydelik medebepalend vir wat die Bybel in ’n sekere tydsgewrig vir ons sal sê. Wie dit ontken, ontken ’n fundamentele insig van die mees gesaghebbende teenswoordige interpretasieteorie of hermeneutiek.
3. Hoe ons die Bybel verstaan, kan verander
As wie ons is, ’n invloed het op ons interpretasie van die betekenis van die Bybeltekste wat ons lees dan speel die tyd wanneer ons daardie tekste lees, ’n ewe belangrike rol. Die eenvoudige implikasie hiervan is dat die manier waarop ons die Bybel lees en verstaan, kan verander in die lig van veranderde historiese omstandighede
Vir talle Afrikaners was die veelbewoë gebeure rondom die NG Kerk se langsame inkeer wat betref sy vroeëre apartheidsteologie (of sy Bybelse regverdiging van apartheid) ’n traumatiese ervaring. Die trauma was nie altyd, soos baie gedink het, slegs vanweë traagheid om af te sien van apartheid nie – hoewel laasgenoemde oorweging in sommige gevalle sekerlik ’n rol gespeel het. Enigeen wat oë gehad het om te sien en ore om te hoor, moes myns insiens reeds vanaf die 1970’s en veral in die loop van die 1980’s in Suid-Afrika kon sien dat die skrif aan die muur was vir daardie mensonterende sisteem. Die relatiewe gemak waarmee blankes aan die begin van die 1990’s die politieke mag afgestaan het, dui ook (weliswaar retrospektief) daarop dat blanke Suid-Afrikaners baie meer bereid was om die onreg af te lê en ’n nuwe begin te maak as wat hulle politieke (en kerklike) leiers ooit besef het. Ek wil beweer dat die trauma ten opsigte van die NG Kerk se afstanddoening van sy vroeëre apartheidsteologie minder met ’n terughunkering na apartheid te make gehad het, en meer met ’n onvermoë om in te sien hoe ’n liggaam soos die kerk soveel jare lank soveel klei kon getrap het met hulle interpretasie van die boodskap van die Bybel. Talle mense was ontnugter met die NG Kerk (en is steeds; vandaar, onder meer, die huidige uittog uit die kerk) presies omdat hulle dit gewoon onverteerbaar gevind het dat die kerkleiding so ’n wind kon sluk in hulle interpretasie van die Bybel.
Ek kan die NG Kerk se vroeëre kleitrappery oor apartheid, soos onder meer blyk uit die feit dat dié kerk een van die sterkste voorbrandmakers was vir die instelling van die Wet op Gemengde Huwelike in die 1940’s, op geen manier verdedig nie. Ek was ook vir solank ek kan onthou ’n fel teenstander van daardie soort “teologiese” standpunt. Tog sou ek óók daarop wou wys dat ’n mens ’n kerk nie in beginsel kan of mag afwys bloot omdat daardie kerk vroeëre interpretasies aangehang het wat met die tyd as onvoldoende of onregmatig uitgewys is nie. Geen interpretasie – ook nie van die Bybel – is ooit onfeilbaar of onveranderlik nie. Die geskiedenis wys dat daar ontwikkeling (groei?) in sowel teksinterpretasie as in morele insig plaasvind.
Om weer ’n voorbeeld te gebruik: ’n Eeu gelede was die idee dat vroue in die kerk tot die amp toegelaat kan word, of selfs vir die landsregering kon stem, in ons eie land en in lande soos Brittanje volkome vergesog. Die suffrajette, ’n groep vroue wat hulle vir stemreg in Engeland beywer het, het toe pas hul aktiwiteit begin en is as ’n “lunatic fringe” van die samelewing beskou, ook deur die meeste ander vroue. Tekste in die Bybel wat vandag (myns insiens tereg) uitgewys word as periferies tot die kernboodskap van die Bybel en wat aanvoer dat vroue nie in die erediens mag praat nie (1 Tim 2:11) en in die huwelik aan hulle mans onderdanig moet wees (Tit 2:5; 1 Pet 3:1), is in daardie tydsgewrig en klimaat eenvoudig aanvaar as absoluut gesaghebbend. Gaandeweg, namate nuwe insigte oor die potensiaal en regte van vroue in die kultuur posgevat het en namate die Bybelwetenskappe beter insigte in die kultuurgebondenheid van baie van hierdie “gesaghebbende” tekste verwerf het, vind ons dat die Bybelinterpretasies daarvan verskuiwings ondergaan.
’n Mens moet jou eerlik afvra hoeveel van die Bybel ons nog werklik letterlik interpreteer. Waarom sou ons dit ooit letterlik geïnterpreteer het dat ’n vrou nie in ’n kerklike amp mag dien nie, maar nogtans altyd aangevoer het dat Jesus dit “darem seker nie letterlik bedoel het” toe Hy ons in die bergrede aangeraai het om jou oog uit te pluk as dit jou laat struikel nie? Ons interpreteer die Bybel heeldag en aldag in ooreenstemming met die waardes wat in ons eie tyd gesag verwerf het. Dat ons interpretasies skuif, is nie in die eerste plek ’n bewys dat ’n “verlies van Bybelse gesag” besig is om in te tree nie. Dit is eerder ’n illustrasie van hoe óns verander, en hoe ons ons vereenselwig met ander dimensies van die Bybel as vroeër, omdat dít tans in ons besondere omstandighede tot ons spreek. Ons kommentaar op die Bybel is dikwels meer kommentaar op onsself as enigiets anders. Wie dit ontken, is gewoon oneerlik.
Waarom dan die Bybel nog ernstig opneem?
Die laaste vraag is dan: Indien dit waar is wat ek met die laaste drie punte beredeneer het, waarom dan nog hoegenaamd sorge maak oor die Bybel? Het ons die Bybel dan nog hoegenaamd nodig? Kan ons nie ewe goed sonder die Bybel ons waardes in die hede kies en daarvolgens leef nie?
Laasgenoemde is nie so ’n eenvoudige vraag om te beantwoord nie, en ’n uitvoerige bespreking daarvan val buite die taak wat ek vir myself in hierdie hoofstuk gestel het. Ek dink wel dit is hoog tyd dat mense met baie meer erns oor hierdie vraag besin, veral in ’n morele konteks. (Soos uit ’n latere hoofstuk sal blyk, is ek nogal taamlik skepties oor die idee dat ons veel uit die Bybel kan put in terme van morele oordele oor praktyke waarvan die Bybel niks [kan] weet nie.)
Ek sal dus volstaan deur aan te voer dat die Bybel gesag behou op dieselfde wyse as wat ’n tipiese klassieke werk (die Engelse woord is beter: “a classic”) gesag afdwing. In navolging van die belangrike werk wat Hans-Georg Gadamer10 gedoen het oor die normatiewe begrip en betekenis van die klassieke, skryf David Tracy dat die begrip “classic” verwys na ’n normatiewe element in ons kulturele ervaring, wat só funksioneer dat ons nie anders kan as om die lees en oordenking daarvan te beleef as ’n openbaring van waarheid nie.11
Wat die Bybel betref, sou ek wou byvoeg dat, in die geloofsbelewenis van die Christelike kerk, die geloofskeuse boonop uitgeoefen word dat ons in die Bybel God se Woord (kan) verneem. Dikwels misluk dit. Dikwels word ons daardeur mislei, soos in die NG Kerk tydens die apartheidsjare. Die effek van God se aanspraak op ons stuit ook dikwels op ons eie ongehoorsaamheid en blindheid vir sy wil. So is daar elke dag ’n duisend en meer belemmeringe vir die vrye gang van Gods Woord en Gees na sy gemeente. Tog hou ons vas aan daardie Woord. Soms praat dit met ons, verruim dit ons begrip en word ons en die wêreld waarin ons leef as gevolg daarvan verander. Die Bybel is daarby die soort “classic” wat, hoe hard ons ook al probeer, hom nie onbepaald deur ons vooroordele, voorkeure en vooringenome standpunte laat manipuleer nie. Die Bybel toon ook sy klassieke status en gesag juis daarin dat dit ons telkens uitdaag om krities te besin oor die dinge wat vir ons waardevol en vanselfsprekend is. Die Bybel is ’n magtige stuk ideologie-kritiek: Dit staan dikwels haaks op baie van ons mees vertroude oortuigings.
Ons lewe in die geloof is ’n volgehoue proses waarin ons opnuut ontdek watter skat aan sin die Bybel bevat, en waarin ons gedurig uitgedaag en reggeskaaf word – veral wanneer ons te seker van onsself word. Hoewel ons die Bybel nie anders kan verstaan as in ooreenstemming met ons besondere behoeftes en omstandighede nie, toon dit ook dikwels aan ons die ontoereikendheid, selfs die armoedigheid, van ons behoeftes en omstandighede. Dit is ’n boek wat ons drome kan laat droom oor ’n wêreld wat ons nog nie sien nie, en wat ons kan inspireer om iets van daardie wêreld te laat aanbreek.
Om al dié redes maak die Bybel nog saak, al word die proses om die relevansie daarvan vir ons tyd te ontdek steeds meer kompleks en soms selfs gevaarlik.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить