Die kind uit die wingerd. Helene de Kock
Ons het tog al baie hieroor gepraat.”
“Ja, maar nie soos vannag nie.” Hy klink grimmig.
“Wat maak vannag anders?” Carijn sien net sy hande. Sterk en skraal hande wat rusteloos op sy knieë roer. Sy gesig is ’n kol swart skadu. “Praat tog,” smeek sy.
“As ek net weet wat om te sê.”
Tot haar ontsteltenis laat sak hy sy kop op sy opgetrekte knieë. “Hemel, Carijn, ek is nog steeds net die kind uit die wingerd.” Dit klink asof hy stroomop beur.
“Hoe nou?” fluister sy. Maar sy weet. Hy staan van toeka af bekend as die kind uit die wingerd. Is dit wat hom steeds so skaaf? Dié etiket?
Hy lig sy kop, maar kyk nie na haar nie. “Ek is nêrens, Carijn. Ek weet nie wie ek is nie.”
Dis toe dat sy sy hande vasgryp, in albei hare toevou. Sy voel die ligte skok deur hom gaan. Nog nooit was hulle so na aan mekaar nie. En sy weet opeens wat sy lankal vermoed: Laurens het tot dusver bewustelik fisieke aanraking vermy. Om ’n goeie rede. Dit sou dalk alles belemmer. Die onuitgesproke band tussen hulle te styf laat span.
Maar vanaand is anders.
Hier is ’n stuwende innigheid wat haar pols vinniger maak. Sy wil, sy móét tot hom deurdring. Hoe lank al voel sy só en hou hy haar op ’n afstand. Al weet sy met ’n vrou se weet dat hy van haar hou, soos ’n man en ’n meisie van mekaar hou as hulle wil kys. Sy sal versigtig moet wees. Laurens is sensitief, al gee hy voor om sterk te wees en al handhaaf hy sy fisieke afstand so verbete. Dis kompleet of hy bang is vir aanraking. Dat dit hom sal bind. Dat hy dalk nie sal kan teruggaan na waar hulle nog altyd was nie.
“Laurens,” poog sy sag, “dis mos nie waar dat jy niemand is nie. Jy is ’n Erasmus. Maar jy is ook jou eie mens. Kyk hoe uitstekend het jy op universiteit gevaar.” Toe hy nie reageer nie: “Jy was dan primarius van Wilgenhof. En wat van die LLB summa cum laude? Maar vergeet eers daarvan. Jy is óns Laurens. Ons is almal lief vir jou, weet jy mos.”
Hy blaas sy asem so hard uit dat ’n voël iewers in die takke bokant hulle verskrik fladder. “Ja. En ek is nie ondankbaar nie. Maar Carijn, oom Janus het gereël dat ek Leiden toe gaan vir verdere studies.”
Die woorde drup een vir een in die water onder hulle. Sy sit versteen. Gaan hy dan weg? Werklik weg?
“Wanneer?” Haar mond is dor.
“Hy praat van volgende jaar net ná die parstyd. Dan kan ek glo die plek, dis nou Leiden, eers bietjie leer ken voordat ek met die studies wegval.”
Die nag word donkerder. Druk verstikkend teen haar aan. “En wil jy gaan?”
“Nee. Ek wil nie.”
“Ek sien.” Sy moet haar lippe opmekaar pers, so beef dit.
Toe hy weer praat, is daar ’n tikkie ongeduld in sy stem. “Ek weet ek het nie die reg om nie te wil gaan nie. Ek wéét dit. Ek is per slot van rekening ’n vreemdeling. Selfs vir myself.” Sy raak paaiend aan sy arm, maar hy skud net sy kop. “Nee, dit help nie ek ontken dit nie. Jy moet ook nie, Carijn. Ek is ’n gas van die Erasmusse, was dit nog altyd. Een wat elke aand oorslaap. En elke dag begin asof ek pas arriveer het.”
“Ek kan nie toelaat dat jy so aangaan nie, Laurens,” sê sy gedemp. “En ek het dit al gesê, maar luister tog. Ons almal gee werklik om vir jou.”
Hy maak ’n vertroostende gebaar met een hand.
“Ek weet, Carijn. En die hemel hoor my, ek gee vir julle ook om. Hoe kan ek anders? Die Erasmusse en die Den Hagens is die enigste mense wat ek op hierdie aarde redelik goed ken. Ek sou honderd maal eerder hier wou bly. Brandewyn maak. En wyn maak. Ek sal ’n plaaswerker word. Maar nou ja. Daar’s sekerlik ’n tyd om te kom en ’n tyd om te gaan.”
’n Snik ruk in haar bors. “Maar jy kan nie gaan nie!”
’n Oomblik lank dink sy hy gaan nie reageer nie. Maar toe steek hy sy arm stadig uit en trek haar tot teenaan hom, haar kop op sy skouer. Sy voel die warmte van sy bolyf teen haar wang.
“Moet dit nie moeiliker maak as wat dit reeds is nie, Carijn,” fluister hy teen haar hare. “Ek moet gaan. Dis onvermydelik.”
Sy druk haar kop stywer in sy nek in.
Maar eensklaps laat hy gaan. Staan op en steek sy hand uit om haar op te help. “Kom, dis laat,” sê hy koel. “Jy moet in die bed kom.”
Haar moed is so laag dat sy nie krag het om teë te praat nie. Vannag het gebeur waarteen haar ma haar al jare lank waarsku. Om presies te wees, vanaf die aand in haar eerste jaar toe sy Laurens Erasmus as matriekseun na haar universiteitskoshuis se huisdinee gevra het. Hy het opgedaag, uitgevat in ’n swart aandpak en strikdas by ’n gestyfde wit hemp. Al die ander meisies het haar beny, al was hy toe nog op skool. Party het sy lof luidkeels besing. Carijn is ’n bietjie gespot omdat sy ’n matriekoutjie genooi het.
Hy was nog altyd so asembenemend aantreklik, het sy hom ewe studentikoos aan haar vriendinne beskryf. En ook, hierdie Laurens Erasmus is baie ouer as sy jare. Sy dink steeds so. Natuurlik was daar ’n opskudding. Agterna moes sy vir die huiskomitee van Erfurt Tehuis gaan verduidelik waarom sy so onverantwoordelik was om ’n skoolkind na ’n universiteitsokkasie te nooi. Sy het haar ken gelig en bloot gesê dat dit ’n weddenskap was. Haar kamermaat het dit plegtig beaam.
Die huismoeder veral was nie te paai nie. “Jy is nou vir twee naweke gehok, Carijn den Hagen. En jou ouers sal hiervan hoor.”
Haar pa het net gelag. Haar ma was minder toegeeflik.
“Dit was uiters onverantwoordelik, Carijn. Jou reputasie en syne is op die spel.”
“Ag, nooit, Ma, dis oumensstories daardie. Buitendien, ons was heelaand in goeie geselskap. Hy is so lank en fris, die ander manstudente het nie eens besef hy is nog op skool nie.”
“Nietemin. Ek hoop oom Janus betig hom. Om te dink hy het sommerso uit die skoolkoshuis weggesluip. Nee, liewe hemel, Carijn, persoonlik dink ek dit begin lyk asof hy geen opvoeding gekry het nie.”
“Ag, twak, Nelia,” het oupa Fritz laggend ingegryp. “Laurens is ’n agtermekaar seun. En wat daarvan as hy ’n slag uit die koshuis weggeglip het?”
Wat buitendien geen kuns is nie, wou Carijn sê, maar het besluit om liewer stil te bly. Sover sy weet, het geen haan daarna gekraai nie. Of die skool en oom Janus hom ooit gestraf het, is steeds sy geheim.
Maar Nelia den Hagen het haar onlangs weer voor stok gekry: “Julle is ongesond geheg aan mekaar. Laat hom gaan, Carijn. Hy is nie van hier nie.”
“Maar hy is,” het sy gestry. “Ma ken hom nie soos ek hom ken nie.”
“Moontlik nie. En ek het niks teen hom nie. Mens hou van die seun. Maar mens weet nie waarvandaan hy kom nie.”
“Ma!” Sy het haar so vererg dat sy die onsegbare gesê het: “Hy is lankal nie meer ’n seun nie. En óf oom Janus óf oom Peet is sy pa. Almal praat al jare so. Dis mos genoeg om te weet.”
“Moet in hemelsnaam nie sulke aannames maak nie,” het haar ma benoud gewaarsku. “En ek verbied jou om so iets ooit weer ten aanhore van enigiemand te sê! Jy sal veroorsaak dat jare lange verhoudings op die rotse beland, my kind.”
Carijn was onstuitbaar. “Watter verhoudings nogal?”
Haar ma, nie gewoond dat haar oudste so rebels is nie, het na asem gehap. “Ek … Wel, ons Den Hagens se verhouding met al die Erasmusse. En dan natuurlik, my kind, hulle onderlinge verhoudings.”
Die laaste woorde is fluisterend geuiter en daar was smeking in haar ma se oë. Dit het Carijn wel laat swyg. Laat dink ook. Vir die eerste maal het sy met ’n beklemde gemoed besef dat daar dieper en donkerder fasette aan Laurens se koms na Vredenhoek en Bontevlei is.
Daarom het sy net gemompel: “Dit bly onregverdig om dit, wat dit ook al is, op hom uit te haal.”
“Ja,