Die kind uit die wingerd. Helene de Kock
weer kwaad. “Maak dit hom minder mens?”
Haar ma se mond het oopgesak. Sy het haar nek styf gemaak en uit die vertrek geloop.
Dit alles dwarrel deur haar gedagtes, terwyl Laurens Erasmus haar hand vir die heel eerste maal styf vashou en hulle deur die nagskadu’s na haar huis toe loop. Sy handpalm druk warm teen hare. Vlinders kriewel in haar maag. Want hierdie aanraking het betekenis. Die Laurens wat sy ken, doen niks ondeurdag nie. Sy wens net hy wil praat. Sy hart blootlê.
Dog, hy sê niks weer nie. By die agterdeur los hy haar hand en staan tru. “Nag, Carijn,” sê hy net. “Dankie dat jy saamgekom het.”
“Nag,” fluister sy magteloos en gaan binnetoe om geluidloos trapop te sluip. Deur die genade kom sy niemand teë nie.
Maar sy slaap nie.
Later staan sy op, gaan sit op die vensterbank en stoot die gordyne oop. Wag tot die dag roosrooi oor die geil wingerd breek. Dieselfde donker wingerd waardeur sy en Laurens laas nag hand aan hand gestap het. ’n Weekheid vou om haar hart. Sy sal later die week na hom toe gaan. Hom kans gee om dié ding te verwerk. Só kan sy dit nie laat nie.
Sy gaan bad en trek aan vir kerk. ’n Blou katoenrok wat om haar bene klok en nou om haar middel sit. Toe loop sy om koffie in die kombuis te gaan soek. Kry Alexa ook daar. Haar parmantige sussie vir wie sy op hierdie oggend nie kans sien nie. Maar sy sal moet ligloop. Dis erg genoeg dat haar ma met so ’n skerp oog na Laurens kyk. Sy soek nie nog kritiek nie.
Alexa skud haar dik bos koper krulle uit haar gesig, staar ondersoekend na haar. “Jy is vroeg op vir iemand wat snags so laat rondloop.”
“Alexa, asseblief.”
“Wat?” Haar suster glimlag en blaas liggies oor die warm koffie. “Asseblief, moenie sê nie, of asseblief, moenie uitvra na jou eskapades nie?”
Hul ma se voetstappe weerklink op die houttrap. Carijn hou haar hand op. “Asseblief,” probeer sy weer.
Alexa gee haar stadige glimlag wat dit gewoonlik moeilik maak om haar gedagtes te lees en draai weg om haar koffiebeker in die opwasbak te gaan sit. Carijn kry ’n rillinkie van verligting.
“Is julle twee dan al op?” Nelia den Hagen se wenkbroue wip met die inkomslag.
“O, ons is vroeg uit die vere, soos Oupa sou sê.” Alexa lag en gaan soen haar ma op die wang. “Môre, Mamma.”
“Môre, julle twee.” Nelia se blik vee vlugtig oor Carijn. “Gaan jy nie koffie drink nie?”
“Nee, dankie, Mamma. Ek wil gou by Oupa gaan inloer. Ek was lank laas by hom. Die skooljaar en baie nasienwerk het my so besig gehou dat ek kwalik weet wat in sy kop aangaan.”
“Wat ook al,” sê Nelia. “Oupa se idees sal moontlik interessant en definitief aanvegbaar wees. Veral noudat die nuus meesal om oorlog draai. Persoonlik dink ek dat die oorlog liewer daar ver moet bly.”
Skrik klim in Carijn se keel. Sy weet daarvan. Almal het so ’n vae idee dat daar iewers in Europa onrus broei. Maar die meeste mense stoot dit liefs weg. Niemand praat al hardop daaroor nie. Veral nie in die kringe waarin sy beweeg nie. Want dit traak nog niemand regtig nie. Al lees mens koerant en luister radio, is dit nie ’n begrip wat oral insink nie. Sal seker ook nie. Hemel, die wêreld is nog aan die herstel van die Groot Oorlog wat van 1914 tot 1918 gewoed het. Wie wil nou nog ’n oorlog ontketen? Nou die dag toe oupa Fritz een van sy irriterende toetsvragies aan tafel vra, wou-wou sy haar sommer vererg.
“Wat dink jy van Hitler, Carijn?”
Haar ma het die vraag probeer afkeer. “Hoe vra jy dan nou so ’n wydlopende vraag, Oupa! Sy was onlangs nog ’n student en studente weet mos nooit enigiets nie.” Sy het vir haar eie grappie gelag. “Of weet onderwyseresse deesdae meer van wat aangaan?”
Carijn het haar kop laat sak en ook Alexa se beterweterige gegiggel verduur. “Ag, Oupa,” kon sy net uitkry.
Sy het wel veel te sê gehad oor Hitler. As ywerige koerantleser het sy stewige opinies oor die stand van sake waarvan mens in Die Burger en Volksblad lees. In Bethlehem het die mense sterk opinies aan beide kante van die draad. Maar vir ’n argument tussen haar oupa en haar ma het sy nie kans gesien nie. Dis wat sou gebeur. Oupa wat die waarheid praat omdat dit op feite gebaseer is en ma Nelia wat oudergewoonte met haar skoonpa vassit omdat sy nie kan of wil glo dat die wêreld glad nie ’n rustige plek is nie. Sy reken dit beter orals so idillies lyk soos hier tussen die wingerde. En selfs as hier probleme opduik, wil sy dit wegkeer of uitstryk. Op haar manier. Daarom moet sy nie weet van Carijn en Laurens se nagtelike kuier nie. Sy sal iets daarin lees wat daar nie is nie. Gevare wat nie bestaan nie, daarin sien kom.
“H’m, jy moet haastig by Oupa kuier,” sê haar ma. “Ons eet nou-nou en dan is dit kerk.”
“Goed, Mamma.”
Sy waai vir haar ma en suster en draf oor die werf uit na oupa Fritz se jonkershuis anderkant Houwhoek se rietbos.
In die kombuisie sien sy dat die koffieketel op die stoof aan die prut is. Sy neem twee erdebekers en gooi vir hulle koffie in. ’n Blertsie melk vir hom en baie vir haar.
Sy kry hom klaar aangetrek in die leunstoel in sy studeerkamer waar hy gister se koerant wat haar pa van die dorp af gebring het, sit en deurlees.
“Môre, Oupa-lief.”
“Môre, my kind, en wat is jy so vroeg aan die roer?”
“Ag wat, ek het gedink ek sal vir Oupa koffie bring.”
“Dis lief van jou, Carijn.” Hy loer oor die koerant na haar. “Dis sekerlik nie al waarom jy hier is nie.”
“Oupa ken my te goed.”
Hy vou die koerant toe en sy gaan sit in die ander leunstoel langs sy lessenaar, proe aan die koffie. Sy voel die branding in haar keel toe sy na hom kyk. Sy sterk, beaarde hande op die koerant inmekaar gevou. Hoe lank gaan hy nog hier wees? Oupa Fritz den Hagen met wie sy oor enigiets kan praat.
Hy word oud, so het hy gisteraand aan tafel beweer. En toe almal geskok opkyk: “Maar nie oud genoeg om dood te gaan nie. Die wêreld is ’n te gevaarlike plek om vreedsaam in te sterwe te kom.”
Haar ma was geskok oor dié woorde maar haar pa het net gelag. Hy ken sy pa se sin vir humor. Daar is moedswil by die snaaksigheid.
“En waar sou Pa dan liewer te sterwe wou kom?” wou hy weet.
“Liewer glad nie, Ben. Die mens was immers nooit bedoel om dood te gaan nie. Maar, aangesien mens ná die sondeval g’n keuse het nie, sou ek wou bly tot die ergste gevaar begin wyk.”
“Ag, Pa praat net sommer,” het Nelia haar vererg.
“Geensins, Nelia. Die wêreld balanseer op ’n mespunt en ek wil liewer wag tot mens sekerder van die toekoms is voordat ek heengaan, jy weet.”
Carijn neem nog ’n sluk van die te warm koffie waarin sy boonop vergeet het om suiker te gooi.
“Oupa,” val sy weg, “hoe kan mens van die toekoms seker wees?”
’n Vae glimlag vee oor sy gesig. “Jy weet mos mens kan nie, my kind. Ek het nou die dag net jou ma se been getrek. Maar wat wel waar is, is dat die wêreld nou baie deurmekaar is. En mense is stiksienig. Ek kry die indruk mense oor die algemeen wil nie regtig weet wat aangaan nie.”
“Praat Oupa van Hitler?”
“Wie anders staan so groot op die wêreldtoneel? Jy gee tog Afrikaans én geskiedenis. Stel jou skoliere nie belang in wat aangaan nie?”
“Ja, toe maar, Oupa, ek praat wel met hulle oor wat in die koerante staan. Maar sommige se ouers maak kapsie. Sê ek prop die kinders se koppe vol strooi. Hulle reken ons het niks met Hitler uit te waai nie.”
Oupa Fritz steun. “Dis waarvan ek praat, Carijn. Die mens se vermoë om oë toe te knyp.”
Daar sak ’n drukkende stilte. Die