Die helder dae. Danie Botha
praat en dalk stuur hulle hom saam met Martinette-hulle na tant Hanna se skool toe. Volgende jaar …
Die konsert begin met dominee Du Toit wat aan die woord kom. Sy glimlag sluk amper sy hele gesig in. Êrens agter die brilglase is die vrolike oë wat almal in die skemerte wil raaksien.
Elke jaar se dinge word gedoen en ook nuwe goed. Vanjaar is daar die nuwe storie oor die sinjaalman wat elke aand ellendig dronk by die huis aankom. Totdat sy seuntjie een aand ’n rooi vlag vir hom waai. James is so dronk, ’n mens wil amper vir hom lag.
Daarna sit ’n klomp kleintjies in oom Jan-Frans se sinkbootjie, waai met die hande en sing “Bootjie na Kammaland”.
Heelwat later, ná die staltoneel, kondig Dominee aan: “Kinders, grootmense, tant Hanna het nou net vir my kom sê sy het iemand by oom Jan-Kootjie se hek sien verbyry. Sy wonder of julle weet wie dit is?”
“Vae’ K’ismis! Kersvader!” Deurmekaar, sonder om hande op te steek soos in die skoolsaal.
Dominee buk af en maak doodseker by klein Johan Möller. “Wie sê jy is dit?”
“Pappa, Oom.”
Nou is daar ’n gestommel by die ooms in die waenhuisdeur. “Naand, ou Vader!” Met ’n gejil laat hulle hom deur en Kersvader met die groot, wit sak op sy rug en mombakkies voor die gesig kom krom vooroor met die paadjie af.
Braam en Dria het al in die middel van die konsert by hul ma gaan sit, Braam op haar skoot en Dria ingedruk tussen haar en tant Maraai. Jako bly maar daar voor langs die kant sit. Dié mombakkiesgesig, wat styf heen en weer mik wanneer Kersvader praat, laat ’n mens nogal bangerig voel. Jako is maar bly hy hoef nie ’n present by hom te gaan haal nie.
Kersvader se ou oë is al te swak om goed te kan lees. Daarom haal tant Hanna die pakkies uit en sê die name vir hom voor. Ag, en nou hoor die ou oom nog so sleg ook.
Baie maak hul presente dadelik oop. Party draf val-val agtertoe om vir hul pa en ma te gaan wys. Een of twee hou hul pakkies baie styf vas en wag vir nóg.
Manie Britz spring op voordat sy naam nog gelees word. Hy ken al die pakkie wat so lank op die klerekas gelê het.
Dis klaviertjies en poppe wat kla. Dis propgewere, slangetjies-en-leertjies, see-toe-gaan-goed …
Nou staan Kersvader met ’n baie klein pakkie in die hand. “En hier is iets vir Jako Botha. Jako, waar’s jy?”
Dit kan nie wees nie. Sy ma het dan gesê … Hy val amper oor Manie met die vorentoe kom.
Intussen fluister tant Hanna iets vir Kersvader, en toe hy die pakkie vir Jako gee, sê hy: “Dis ’n klein pakkie, maar goeie goed kom baie keer in klein pakkies. Dis ook die gedagte wat tel.”
Terwyl Jako terugstap, kom Dria en Braam ook aan die beurt. Hy gaan sit en begin die papier losmaak. Chris, wat al standerd ses toe gaan, en Manie los hulle goed om te kom kyk wat Jako gekry het.
Dis ’n koekie seep in donkerblou papier met ’n tannie en sterre daarop.
Vinnig draai hy dit weer toe.
Maar Chris het gesien. Hy sê niks nie, trek sy neus effens op en draai weg.
“Wat het jy gekry?” vra Manie. “Seep!”
Chris staan en praat met Helena. Sy kyk reguit na Jako en skud haar kop.
Jako se gesig voel baie warm. Hy hoor niks meer nie en baklei met die trane tot hy by sy ma is. Hy wys vir haar. Sy neem dit by hom en steek dit in haar bruin handsak.
Dria het ’n poppie met skuimrubberklere aan gekry. Tant Hanna maak hulle altyd vir die kerkbasaar: jy kan jou koppiespelde en naalde daarin steek.
Braam het ’n motortjie van plastiek gekry, nes die paar wat aan die Kersboom hang.
Toe druk Jako sy gesig teen sy ma se skouer en hy huil sag.
“Tant Hanna het dit goed bedoel, Jako,” sê sy ma.
“Ajaaaaa!” beaam tant Maraai.
“Loop kyk waar’s jou pa. Ons kan maar huis toe gaan.” Sy ma druk hom effens weg.
Jako loop omkyk-omkyk deur toe. Voor die goue kol van die verhoog staan tant Hanna. Sy lyk baie gelukkig, want Kersvader gee vir haar ’n groot pakkie. Dit kom van al haar Sondagskoolkinders.
Uit: Lindeque de Beer (samesteller): Die goeie gety: Kers- en ander wydingsvertellings, J.P. van der Walt, Pretoria, 1995. Voorheen in Sarie, 12 Desember 1987.
Sneeupoeding
1959
Jako het twee tantes wat op Worcester bly: tant Bettie en tant Hendrina. Eersgenoemde is Pa se oudste suster; laasgenoemde Ma se oudste.
Tant Bettie woon in ’n huis reg bo die spoorlyn naby die stasie. Haar man, oom Jack, werk in ’n groot stoor van die SAS en H; dra altyd ’n seilerige kakiejas. Hulle twee seuns, Dennis en Roy, werk ook op die spoorweë.
Sy maak die lekkerste tee, met groot lepels kondensmelk daarin. Net af en toe laat glip-speel sy die grammofoonplaat van die ma met die babatjie in die sneeustorm op haar gramradio, want sy is bang Jako raak te aardig oor die kind wat so huil.
In die agterplaas hou hulle twee bergskilpaaie aan en ’n paar van die kleiner padlopersoort tussen grys aalwyne en kanniedode.
Daar is ook nie veel van ’n tuin aan die voorkant van die huis nie – alles lyk verskroei daar en die ene roet van die stoomtreine wat verbyry.
Pa spog altyd dat hy met die stasiebrug na tant Bettie-hulle gestap het die dag toe die Britse koningsgesin in 1947 verbygekom het; toe’s hy die enigste mens aan daardie kant van die spoor en toe waai prinses Elizabeth én prinses Maakrit net vir hom.
Omdat Jako-hulle op die plaas bly, gaan hulle pos altyd na tant Bettie se adres. So teen Oktober se kant kom daar pakkies vir Ma aan. Kerspresente wat sy volgens advertensies in Die Jongspan of Die Huisgenoot bestel het. Soos daardie “rolprentprojektor” verlede jaar toe Jako in standerd vier was of die Jakkals en Wolf-boeke toe hy nog kleiner was.
Mollige tant Bettie het hangwange, ’n klein mond en haar hare het altyd ’n spinnerak van ’n net oor.
Sy kyk en kyk dikwels so vir Jako asof sy vir hom jammer is.
Haar dogter, Johlene, gaan uit met ’n kêreltjie wat vir Jako alte netjies lyk met sy Brylcreem-gladde hare en sy blazer.
Roy, haar jongste seun, is ’n body builder. En hy toets alles uit om ekstra geld te maak. Het tot ’n paar byekorwe kom opsit by Jako-hulle op die plaas – daar naby die keurtjiebosse tussen al die renosterbosse op die rant naby oom Jan se beeskraal. Hy’t in ’n stadium sy hare soos ’n eendstert gedra en op ’n motorfiets rondgery. Tot vir tant Bettie een maal agterop gelaai en uitgebring plaas toe. Vreeslike gelag voor die voordeur.
Jako se neef Dennis, getroud met Hannie van Baardskeerdersbos, is soveel ouer as hy dat hy vir hom oom Dennis noem. Pa en Ma het nog destyds vir oom Dennis en tant Hannie gewys hoe jy loop en staan in die kerk as jy trou. Die jonggetroudes het daarna Sondae met fietse uitgery plaas toe en saam aangesit vir Ma se slaphakskeentjies, geelbruin hoender, groenboontjies, geelrys en sneeupoeding. Hulle het nou drie kinders: Jackie, Danie en klein Maria.
Oom Dennis praat net so min soos oom Jack. Tant Bettie spreek oom Jack partykeer in Engels aan, maar dan antwoord hy haar skaars.
Oom Jack is aan die oorgewig kant en het ’n knoets van ’n perserige neus. Eenkeer was dit Oupa Botha se verjaardag en tant Bettie-hulle het uitgekom plaas toe vir die geleentheid. Het oom Jack ooit afgeklim? In ’n stadium het Jako verby die Buick gestap, toe lê-sit oom Jack groot en grys in die skemerte op die agterste sitplek en hy maak af en toe sulke kleinhondjiegeluide. Dit was al stiknagdonker, toe sit hy nog daar.
En tant Bettie drink glo soms saam met hom.
Om by tant Hendrina te kom, kan jy van tant Bettie se huis oor Stasieheuwel stap en dan op die