Нефрит остидаги жумбоқ. Бадий публистик роман. Зулфиябегим Адҳамзода
Шунақаям4ажива бола туққан эканман-ми ё тавба, – ўғлининг бошига енгилгина, меҳр тўла қалбидан аранг сизиб чиққан жаҳлини кўрсатиб, яна уриб қўйди. Аммо бояги жаранглаб кетган шапалоқ, онаи-зорнинг қўлидан чиқиб, ўғлининг юзига эмас, ўзининг кўксига тушган шекилли, бу сафар у йиғлаб юборди. Онасидан ҳеч тайинлик жавоб ололмаган Малик отасига юзланди.
– Ота нима бўлди ўзи? – Отаси бошини эгиб, чуқур хўрсинганча бир
нуқтадан кўз узмай ўтираркан, ўғлига бироз жаҳл ва бироз ачинибгина кўзларини тикди ва аёлига юзланди.
– Бас қил энди онаси. Ўғлингда нима айб? Бу буйруқ. Бўйсунмаса
бўлмас энди. – Деб ёлғондан ўшқириб қўйган бўлди хотинига.
– Қанақа буйруқ? Нима бўлди ўзи? Кимдир менга тушунтирадими? —
Деди худди бирон нарсани қотириб, жаҳлини кўрсатаётган эшондек ҳали онасига, ҳали отасига ишора қилиб. Онасининг муштумида, бир қоғознинг учи қўриниб турган экан. Малик бу ўша, ота-онаси боядан бери оғзидан қўймаётган буйруқлигини фаҳмлади-ю, онасининг қўлидан буй-руқни юлқиб олди. Буйруққа асосан, Гўри Гмир мақбарасини очиш ишларидаги барча суратга олиш ишларига маъсул қилинганлиги, бу шаҳсан Сталиннинг буйруғи эканлиги ва қазилма ишлари май ойидан кечиктирилмаслиги ёзилганди.
Абдумалик Қаюмов ҳурсандлигидан хандон отиб кулганча, оёғига бир олдидан-бир ортидан уриб сакраб ўйнай бошлади. Бармоқларини юзидан аста сириб, худди аблаҳга қарагандек нафрат билан тикилиб турган онасини кўтариб олди.
– Онажон нега йиғлайсиз? Ахир бу омадку, шаҳсан ўртоқ Сталин-а…
Онаси, ўғлининг қўлларидан типирчилаб тушиб олди. Гўё ўғли бирон ҳаром ишга қўл урган-у, энди дуоибат бўлгандек. Ундан ҳазар қилди она. Менга қўлингни текказма дегандек ишора билан қўлларини силтаб ташлади. Ва Маликка қарата бармоғини бигиз қилганча, унинг атрофида ўзи шундоқ ҳам думалоқ кўзларини янаям катта очиб,
– Кўрдийзми отаси.5Ийиқ қаерга ийқиса, буларам шуяқа оғади.
Ҳамма бало бунинг ўзида. Хурсанд бўлишини қаранг. Сени шунинг учун туғганманми? – деб бир зумда оқиб тушган кўз ёшларини, бояги бармоқларини беркитиб турган, қўлига иккита келадиган кенликдаги енгини ғижимлаб артди-да, яна гапини давом эттирди.
– Гўрларни очиб, худонинг қаҳрига қолиш учун туққанманми? Бил-
гандим. Мана шунинг учун йиғлагандим. Бу бола бўлмади, асло бўлмади.6Иланг-биланг йўлдан кетаяпти бу отаси. Гўрни ҳам очиб бўларканми? Бу гуноҳи кабир-ку ахир. Бу ҳукумат бошимизга бало бўлиб келди. Биз бу ерда7инжирғамиз чиқиб ўтирсак-ку бу кишимни парвойи палак.
Малик Қаюмов энди энсасини қотириб уф тортди ва белидаги камарига осилиб, қийшайиб турган дала қўриқчисидек онасига ақл ўрга-тишга тушди:
– Ойи нега дойим нолийверасиз? Эскича гапирманг, бир ҳил сўзлар-
ингиз бирам кулгилики, тушунолмай қоламан, гоҳида.
– Хо-о, эшитиб катта бўлган она тилларини тушунмай қолдиларми
тўрам? Русча бўлса силарга-а. Замонавий тилда гапирса
кўримсиз, шармандали
оқим
эгри- бугри
сиқилиб