Quran hekayətləri. Sədrəddin Bəlaği
idilər. Buna görə də Tanrı bəşərin atası Adəmə bu vəhyi göndərdi: "Oğlanlarından hər birini o birinin bacısı ilə evləndir. Qoy onlar həyata vurulub rüzgarın əzablarına hazır olsunlar".
Adəm İlahinin sifarişini oğlanlarına bildirdi. O, ümidvar idi ki, oğlanları bu işdə Tanrı buyruğuna əməl edəcək və göstərişindən boyun qaçırmayacaqlar. Şübhəsiz ki, Qabilin dikbaşlığı və macəraçılığı olmasaydı, mehriban atanın arzusu yerinə yetəcəkdi.
İnsanın təbiətində özünüsevərlik, hərislik və tamah hissləri var. Ona görə də hər kəs gərək dikbaşlıq və tərslik etməsin, güclü nəfsini öldürsün, ağlı hisslərdən üstün tutsun. Belə şəxsi Allah hər iki dünyada əziz və möhtərəm tutacaq. Əksinə, kim ki, öz nəfsinə uyub hisslərinin cilovunu əldən versə, hökmən ziyana düşəcək. Belə adamların yaraşmaz hərəkətləri, murdar əməlləri yalnız öz nəzərlərində gözəl görünür.
Bu, həmişəlik dünyada qalan, əlamətləri bəşər həyatında görünən əzəli qanun və əbədi qaydadır.
Adəm İlahi buyruğunu oğlanlarına çatdırdıqda Qabil özündən çıxıb atasının iradəsinə qarşı baş əymədi. Axı qardaşının qismətinə düşən qız ona çatan qızdan daha gözəl idi. Odur ki, bu qərarla razılaşmayıb öz cütü ilə evlənməyi daha layiq bildi.
Sifətin gözəlliyi, bədənin yaraşığı elə bir qorxunc tufandır ki, bəşər əhlini yerindən oynadır və şəhvət toz-torpağını ağlın gözünə səpir. İnsanı ölüm və fəlakət uçurumuna atan, onu rüsvayçılıq bataqlığına salan belə tufanlar nə qədər çoxdur! Gözəllik burada iki qardaş arasında uçurum və ixtilaf yaratdı. Nəticədə onların biri atasının sözündən çıxdı və onun arzusunu gözündə qoydu.
Adəm əsla gözləmədiyi bir sıxıntıya düşüb çaşbaş qaldı. Çünki bir yandan istəyirdi ki, oğlanlarının xahişini yerinə yetirsin, o biri yandan çalışırdı ki, iki qardaş arasındakı xoş münasibət pozulmasın. O, çıxılmaz vəziyyətdə qalmışdı. Əlini göyə qaldırıb Allaha yalvardı ki, bu məsələnin həllində ona kömək etsin.
Allah-Taala vəhy vasitəsilə ona bu işin yolunu, çarəsini göstərdi. Adəm Tanrı göstərişilə oğlanlarına buyurdu ki, hər biri İlahi dərgahına bir qurbanlıq gətirsin. Hər kimin qurbanlığı qəbul olsa, istəyi yerinə yetsin. Habil qurbanlıq üçün ən yaxşı bir dəvə seçdi, Qabil isə bir azacıq buğda hazırladı. Hər ikisi ümid edirdi ki, məhz onun qurbanlığı qəbul olunacaq və bu yarışda qalib çıxacaq.
Habilin qurbanlığı qəbul olundu. Qurbanlığın qəbul olunmasının rəmzi kimi dəvəni od yandırdı. Qabilin qurbanlığı isə qəbul olunmadı, çünki qurbanlığını ürəkdən və sədaqətlə hazır etməmişdi.
Qabilin ümid şöləsi söndü. Düşmənlik və paxıllıq hissləri onun bütün ruhunu bürüdü, ürəyində qəzəb və kin alovu şölələndi. O, qardaşına hədə-qorxu gələrək dedi: "Səni öldürəcəyəm. İstəmirəm ki, sənin uğurunda öz uğursuzluğumu görəm. Öz məğlubiyyətimin əzabından, sənin qələbəndən canımı qurtarmaq istəyirəm".
Habil kədərli halda cavab verdi: "Qardaşım, yaxşısı budur ki, xəstəliyin kökünü axtarıb onu dibindən çıxarasan, özünün əxlaqi və mənəvi xəstəliyini sağaltmağa könül xoşluğu kimi bir nemətdən bəhrələnəsən. Axı sənin qurbanlığının rədd olunmasında mənim günahım yoxdur. Bu ona görədir ki, Tanrı yalnız təmiz adamların əməlini qəbul edir".
Habil o kəslərdən idi ki, Tanrı onları güclü bədən və iti ağılla mükafatlandırmışdı. Belə kəslər İlahi etimadını qoruyub saxlamış və Tanrı hikmətinin bərəkətinə nail olaraq onu əziz tutmuş, ata-anasının yolu ilə getmişdi. O, öz qismətindən razı idi və inanırdı ki, bu dünyadakı həyat keçici bir şey və davamsız kölgədir. Habil qardaşına mehribanlıq göstərir, onun pis rəftarından qorunurdu. Həmişə ona nəsihət verir, yol göstərirdi. Tanrıya arxalandığı üçün Habilin elə güclü ürəyi var idi ki, Qabilin hədəsindən, dikbaşlığından və yersiz inadından qorxmurdu. Eyni zamanda qardaşı barədə ürəyində pis hisslərə yol vermir və İlahi qismətini gözləyirdi, çünki Tanrı onun cövhərini təmizlik və paklıqdan yoğurmuşdu. Buna görə də o, yeri-göyü Yaradandan qorxur və Onu razı salmağa çalışırdı.
Habil qardaşına nəsihət edərək dedi: "Qardaşım, yaxşı fikirləş. Sən düz yoldan azmış, haqq yolundan çıxmısan. Yaxşısı budur ki, Allahdan mərhəmət istə və azğınlıq yolundan qayıt. Yox, əgər qərarın qətidirsə və fikrindən dönmək istəmirsənsə, onda mən gərək öz işimi Tanrıya tapşıram ki, günaha batmayam və itaətsizlik etmiş olmayam. Sən də günah altında qalıb cəhənnəm əhlindən olasan. Əlbəttə ki, günahkarların cəzası elə budur".
Qardaşlıq mərhəməti Qabilin qəlbində şölələnmiş paxıllıq və həsəd alovunun qarşısında təsirsiz qaldı. Aralarındakı keçmiş mehribanlıq və məhəbbət ürəyindəki qəzəb alovunu söndürə bilmədi, Allah qorxusu ata-ana haqq-sayı Qabilin şəhvət və nəfs tufanına müqavimət göstərə bilmədi. Axırda intiqam və ədavət, paxıllıq və həsəd hissləri Qabilin bütün vücudunu bir anda qorxunc tufan kimi bürüyüb gözlərini bağladı, ağlını əlindən aldı. Habil öz qanına boyandı, soyuq, cansız bədəni Qabilin qabağında torpağa düşdü.
Habilin cavan ömrü qırıldı, ömür çırağı söndü və Adəmin həyat üfüqündəki ümid ulduzu kimi qaranlıqlara düşdü. Qoca ata əziz oğlundan bir xəbər tutmaq üçün ora-bura qaçır, onu tapıb yanar ürəyinin yarasını söndürmək istəyirdi. Ancaq Habili nə qədər axtardısa da, ondan bir soraq tapmadı. Qabildən qardaşını soruşduqda o, sərt və qaba şəkildə dedi: "Mən onun gözətçisi deyildim! Sən onu mənə tapşırmamışdın!" Adəm bildi ki, oğlu öldürülüb. O, susub qəm-kədər yanğısını içində saxladı.
Habil yer üzündə öldürülən ilkin kəs idi. Qabil buna qədər dəfn görmədiyi üçün bilmirdi ki, qardaşının meyidini necə basdırsın, onu gözünün qabağından necə yox etsin. Bir müddət Habilin meyidini çiynində gəzdirdi, pərişan halda özünü ora-bura vurdu. Qabilin nəfsi və ağlı, arzusu və vicdanı arasında güclü bir təlatüm yaranmış, rahatlığı və yuxusu ərşə çəkilmişdi. O, ağır sarsıntı keçirirdi.
Qabil bərk yorulduğundan dizi üstə oturdu. Qardaşının meyidi hələ onun çiynində idi. Nəhayət, o təmiz, pak bədənə İlahinin rəhmi gəldi. Gələcək insanlara yol göstərmək və adəmlə oğlanlarının kəramətini qorumaq üçün Allah-Taala o dikbaş və yelbeyin oğlana çətin və xoşagəlməz dərd verdi. Qabil vəhyə layiq deyildi, ona görə də Tanrı bir qarğanı ona "müəllimliyə" göndərdi ki, bəlkə xudpəsəndlik dağı bu sərt və xoşagəlməz dərs önündə uçub dağıla və Qabil bu dəyərsiz qarğa qarşısında da öz ağlının zəifliyini, idrakının sönüklüyünü etiraf edə.
Allah-Taala ona iki qarğa göndərdi. Onlar Qabilin önündə bir-birilə vuruşdular və nəhayət onlardan biri o birini öldürdü. Diri qarğa dimdiyi ilə bir çala qazıb ölü qarğanı orada basdırdı. Bu hadisəni görən Qabil qan ağladı, nalə çəkərək qışqırdı: "Kül mənim başıma! Mən heç bu qarğacan da yoxam!"5
NUH6
Nuhun
Qabilin qəzəbi və Habilin qətli haqqında rəvayətlər müxtəlifdir. Biz bu qissələri hazırlayarkən "Məcməul-bəyan" təfsirini əsas götürmüş və istər burada, istərsə də başqa qissələrdə daha çox həmin təfsirdəki şərtlərə üstünlük vermişik.
Qurani-Kərim, Hud surəsi. 26-49-cu ayələr.