Ийэм кэпсиир… (3 чааһа). Семен Маисов
барахсаттар үтүө үгэстэрин, итэҕэллэрин ытыктаан илдьэ сылдьан, кэмиттэн-кэмигэр кинилэргэ сүгүрүйэн, айах тутан аһатан, быстыспат ситимҥитин, бааргытын биллэрэн кэпсэтэ-ипсэтэ эрэ сырыттаххытына – чөл куттаах, чэгиэн эттээх, өссө, ордук туохтааҕар да сүрүнэ, хайдахтаах да ыар олоҕу тулуйар, ону таһынан өссө ол сылдьан саҥаны айар-тутар, быстан-охтон биэрбэт күүстээх, ньыгыл санааланыаххыт…» – диэн. Кырдьык оннук!.. Санаа энчирээбэт күүһэ – ол буолар туохтааҕар да сүдү, байым күүс. Онтон санаа ньыгыл буоларын туһугар киһи – киһи быһыытынан, майгытынан, үтүө санаатынан – ыраастан ыраас куттаах-сүрдээх, киниэхэ мөкүнү да баҕарбыт, олох очурдарын тулуйбакка түҥнэстибит да киһиэхэ наар үтүөнү эрэ баҕарар сырдык санаалаах буолуохтаах…
Санааттан санаа салҕанар, муҥура биллибэт санаа эйгэтигэр бигэтэн бардар-бара тураҕын… Бииртэн-биир уустук уонна судургу өйдөбүллэр утум-ситим сиэттиһэннэр оргууй устан кэллэр-кэлэн иһэллэр, бииртэн-биир санаа утаҕа – саҥаны, сонуну арыйыы – кинини сэргээһин, кинини бэйэҥ эрэ толору өйдүүр өйүҥ-санааҥ дьикти иэйиитинэн толору ылыныы…
…Аан эрчимнээх илии күүскэ тардыбытыттан хаачыгыр гына тыаһаабытыгар саныы олорбут санаам ситимэ үрэл гынан хаалла.
– Дьэ-дьэ, идэһэ ини, аһаабыппыт дии… – эр киһилии куолаһынан быһыта баттыалаабыттыы саҥарбытынан тастан Өксөөн мичээрдээн үрүҥ тиистэрэ кэчигирээбитинэн киирэн кэллэ.
– Дьоҕойон, борооскубутун тутуннубут, – эбээ үгэһинэн харыс тылынан хоруйдуур.
Өксөөн сылбырҕатык туттан-хаптан таҥаһын сыгынньахтанна: саһыл тыһа бэргэһэтин, икки салаалаах сатанах алын көхөтүгэр куондарыттан иилэн кээстэ, бэйэтигэр сөрү-сөп тэлигириэйкэ сонун устан эмиэ ыйаата. Аан чанчыгар турар атах тэбэнэр маһы ылан оһох иннигэр кэлэн ынах этэрбэһин кичэйэн, сэмээр «топ-топ» охсон тэбэннэ. Баһыычаан биһикки итир саллан сии олорорбутун көрөн:
– Бу дьон, хата, истэрин хайыы-сахха булуммуттар, – дии-дии күллэ. Утары сүүрэн кэлэн тобугар иилиллэ түспүт Биэрэни төҥкөйөн сүүһүттэн сыллаан ылла, Баһыычаан биһиккини эмиэ эр-биир хатырбыт тарбахтардаах кэтит ытыһынан имэрийтэлээтэ. – Хайа тоом, Аана, хайдаххыный, амаҕын, этэҥҥэҕин дуо, ыалдьыбакка хайаабакка сылдьаҕын ини? – диэн ыйытар.
– Ы-һыы, – мин кылгастык хоруйдуубун, онтон саллыбыт итирим түүрүччү буспутун Өксөөҥҥө ууммуппар быһа тардан ылан итииргэппэккэ хайаабакка айаҕар уган сиэтэ.
– Мийнигэс да эбит, – диэн Биэрэ саҥатын үтүктэн астыммытын биллэрдэ. – Бу хотун баҕас, арааһата, топпут быһыылаах, бэл чоҕочуга кыһаллыбат буолбут, – диэт атаҕар адаҕа курдук ыйана сылдьар кыра кыыһы бэрт чэпчэкитик хонноҕун анныттан өрө көтөҕөн ылаат, остуол анныгар турар дүлүҥ олоппоһу атаҕын көхсүнэн хаһыйа тардан олордо. Биэрэ эдьиийигэр көтөхтөрөн уһуннук таалбата, сотору түһэн «бэйэтин дойдутугар» оронугар барда.
Эбээ кыыһыгар чэрии булкаастаах чэйин саһарчы барыар диэри хойуутук үүттээн кутан биэрдэ