Ийэм кэпсиир… (2 чааһа). Семен Маисов
эбээ эмээхсин этэринэн, искэ-үөскэ эмтээх үһү. Онно-манна чэрии лоппоруттан харааран турарын көрдүбүт да, кыра, чохороон сүгэнэн логлу охсон ылабыт, сорох чэриини киһи быһаҕынан кыайан хоҥнорбот, таһа эрэ бытарыйан кэлэр, оннук кытаанах, чиҥ буолар. Олус үөһэ үүммүт чэриини ыттан ыла сатаабаппыт.
Айдаҥҥа ыал эрэ барыта чэрии, хатыҥ үөһэ хомуйар буоланнар, чугас эргин чараҥнары, күөл кэриилэрин тордоон бүтэрэллэр, онон ырааҕынан тайаан сырыттаххына биирдэ эрэ булумньуланаҕын. Оттон манна аабылаах хатыҥ тыа эрэ дэлэй, дьиэбит таһыттан соччо тэлэһийбэккэ хомуйабыт. Ардыгар эр дьон эмиэ сорук оҥостон тыаҕа тахсан чэрии тоноон киирэллэр.
Булумньубутун сыалыһар тириититтэн тигиллибит утакааммытыгар хаалыыбыт. Утакааны сүгээччи мин, эбэм чохороонун кыбыммытынан чэрии көрдөөн уҥа-хаҥас олоотоомохтуур. Маарыйа эмээхсин хаһан да тайах мастаммат, арай кутаҕа тыыраахы сымыыттыы киирэригэр эрэ ураҕастанара.
Бу сылдьан, ыраас эттээх хатыҥҥа түбэстэхпитинэ, сороҕор туос хастыыбыт, дьиҥинэн туос от ыйыгар ордук дөбөҥнүк хоҥнор. Хастаабыт туоспутун түүрэн түрдьэлээн баран, талах сутукатынан баайан өтөхпүтүгэр сүгэн аҕалабыт. Эбээ хатыҥ туоһунан ынах ыыр ыаҕайа, күөрчэхтииригэр мэчикээн, ыһык илдьэ сылдьарга тымтака, үүт кутар чабычах, уолаттара балыктыылларыгар туос тымтай тигэр. Аҥаардас сарт тымтай диэн эмиэ баар буолар. Үксүн Айдаҥ ыаллара үлэһэн тиктэрэллэр.
Саҥа логлоруйбут чэрии сииктээх, инчэҕэй буолар. Сибиэҕэ тарҕата ууран күн уотугар, салгыҥҥа оҕустаран хатарабыт. Чэриини хойуутук бардаран, сүөгэй үүттээн истэххэ минньигэс баҕайы, лааппы чэйинээҕэр да астыктык ыаһыра саһаран көстөр. Эмээхсин маҥхааһай чэйигэр чэриини кырбаан булкуйан кээһэрин элбэтэр. Атыыга «Дорообо» диэн муос чэй баар, кытаанаҕа сүр, тохтуо, ыһыллыа диэн харыстаан, таҥаска суулаан баран сүгэ ончоҕунан эмти охсон чиэппэрдииллэр. «Дорообо» чэй муос курдук сүрдээх чиҥ дьаптайыылаах. Ортотунан туора-маары куоһаахтаах, онтунан аҥаардаан түөрт гынан чиэппэрдииллэр, ол аата түөрт муос чэй дэнэр. Хас биирдии чиэппэр аайы дорооболоһон турар киһи илиитэ ойуулаах, ол иһин «Дорообо» чэй диэн ааттаммыт.
Биир түгэҥҥэ таска тахсыбыппыт Баһыычааннаах Ыстапаан, били, хатараары тэлгэппит сибиэлээх чэриибитинэн сэриилэһэ оонньоон, тамнаһан хата ырааппыттар, онно-манна быраҕан элээрдии. Биирдэһэ бырахтаҕына атына ону ыла-ыла хардары экчиргэлиир. Эбээ буойталаан тохтотто, чэрии аҥаарын кэриҥэ бүппүт, саамай бөдөҥүн, илиигэ тутулларын ылаллар эбит. Онтон-мантан хат хомуйан мустубут. Ыстапааннаах Баһыычаан чэрии көрдөөн тэлэкэччиһии, көр дьон. Бу да сырыыга эмээхсин кыра уолаттары мөхпөтө, көннөрү маннык гыныллыбат, бу туһалаах диэн наллаан сүбэлээтэ эрэ. Ол өрө көбүөхтүү-көбүөхтүү бардьыгыныырдааҕар оҕоҕо ордук тиийимтиэ. Дьиҥинэн уолаттар даҕаны алҕаһаан итинник быһыыламмыттар. Тыаттан тиит, хатыҥ кунааҕын (оҕолор «сылгы туйаҕа» диэн ааттыырбыт) турута сынньан хомуйан, куулга сүгэн аҕалан, ону сыал оҥостон экчиргэлиир, оонньуур үгэстээхпит, онон баҕар кыра ыамайдар бутуллуохтарын да сөп…
Эбээ