Przypisy
1
Krzyżacy — Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, założony w czasie krucjat (ok. 1191), po upadku Królestwa Jerozolimskiego usiłował stworzyć sobie państwo w Europie na ziemiach pogańskich Prusów i na terenie Litwy.
2
luty (daw.) — groźny, srogi.
3
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
5
ziemianin — właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic.
6
konew (daw.) — duże naczynie.
7
sytny (daw.) — sycący, pożywny.
8
stągiewka (daw.) — mała stągiew; stągiew — wysokie naczynie o szerokim dnie.
9
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego. Walcząc o władzę, musiał zbrojnie stłumić bunt mieszczaństwa krakowskiego pod wodzą wójta Alberta (1311–1312), stąd wzmianka o napięciach między mieszczaństwem a stanem rycerskim.
10
ad concessionem pecuniarum (łac.) — do wydawania pieniędzy.
11
gotowy grosz (daw.) — gotówka.
13
prawić (daw.) — mówić, opowiadać.
14
gonitwy w szrankach — konkurencje konne na turnieju rycerskim; szranki — ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej.
15
kmotr, kumotr — dawne określenie grzecznościowe, gdzie indziej także: kum, ojciec chrzestny.
17
gad (daw.) — małe zwierzęta, robactwo bądź szkodniki.
19
szranki — ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej, przen. sam turniej.
20
zowią (daw.) — dziś popr.: nazywają.
22
Tępa Podkowa — autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim polu.
23
zawołanie — hasło służące do zwoływania rodu, np. w czasie bitwy, umieszczane w górnej części herbu; nie występuje w heraldyce innych krajów.
24
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów.
25
zasie — dziś popr.: zaś.
26
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
27
Jan z Oleśnicy — (zm. 1413), wielkorządca Litwy, starosta krakowski.
28
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
29
opatrzyłem się — dziś: zaopatrzyłem się.
30
podjezdek — koń mniejszej wartości, słaby a. młody.
31
pawęż (daw.) — wysoka, czworokątna tarcza z drewna obitego skórą lub blachą.
32
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
33
siedziało książę — w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” miał rodzaj nijaki.
34
najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości.
35
Burgund — mieszkaniec Burgundii, regionu w centralnej Francji.
36
dzieci Beliala — przen. poganie; Belial a. Baal — bożek pogański wspominany w Starym Testamencie.
37
Mikołaj z Moskorzowa — dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390.
