Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF. Отсутствует
zarządu i administracji.
Zgodnie z przedstawioną specyfikacją funkcji i komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa, wyróżnia się następujące koszty tzw. układu funkcjonalnego kosztów (którego rozwinięcie daje układ według miejsc powstania kosztów):
• koszty wydziałów podstawowych,
• koszty wydziałów pomocniczych,
• koszty ogólne i zarządu,
• koszty zakupu,
• koszty sprzedaży.
Charakterystykę poszczególnych grup kosztów wyodrębnionych w ramach układu funkcjonalnego przedstawia tabela 2.3.
Tabela 2.3. Układ funkcjonalny kosztów
| Obszary kosztów według funkcji | Charakterystyka |
| Koszty zakupu | koszty bezpośrednio związane z zakupem materiałów, takie jak koszty transportu, spedycji, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w czasie transportu; poniesione w związku z zakupem materiałów i dostarczeniem ich do magazynu przedsiębiorstwa; ostatecznie doliczane do ceny zakupu materiałów |
| Koszty działalnościpodstawowej(produkcyjnej) | koszty bezpośrednio związane z wytwarzaniem produktów, np. zużycie materiałów bezpośrednich, robocizna bezpośrednia, obróbka obca; na podstawie odpowiedniej dokumentacji kosztowej odnoszone są wprost (bezpośrednio) na konkretny wytwarzany produkt (odbywa się to w ramach tzw. układu kalkulacyjnego kosztów) |
| Koszty wydziałowe | koszty pośrednie podstawowej działalności produkcyjnej, ponoszone na wydziałach podstawowych, których nie można na podstawie dokumentacji kosztowej bezpośrednio zaliczyć na konkretny produkt; są to koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych, koszty kierowania wydziałem, koszty amortyzacji maszyn wykorzystywanych na wydziale, koszty oświetlenia i ogrzewania wydziału; na koniec miesiąca podlegają umownemu rozliczeniu na uzasadnione części obciążające poszczególne produkty |
| Koszty działalnościpomocniczej | koszty związane z prowadzeniem działalności pełniącej funkcje pomocniczew stosunku do działalności podstawowej, np. wydział transportowy, własna kotłownia, wydział remontowy; po zakończeniu każdego miesiąca rozlicza się je na poszczególne miejsca powstawania kosztów, które korzystały ze świadczeń działalności pomocniczej |
| Koszty ogólnego zarządu | koszty utrzymania zarządu, administracji oraz organizacji i obsługi przedsiębiorstwa jako całości; obejmują koszty administracyjno-gospodarcze, koszty utrzymania zarządu, podatek od nieruchomości, opłaty administracyjne, skarbowe, notarialne, a także koszty utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia, takich jak: magazyny, laboratoria, bocznice kolejowe |
| Koszty sprzedaży | koszty związane z ostatnią fazą działalności przedsiębiorstwa produkcyjnego – ze sprzedażą wyrobów gotowych; obejmują np.: koszty reklamy, udział w targach, koszty transportu, załadunku, wyładunku, przeładunku, koszty opakowań, prowizje pośredników w sprzedaży produktów, podatek akcyzowy |
Źródło: opracowanie własne.
Układ kalkulacyjny kosztów odzwierciedla strukturę jednostkowego kosztu wytworzenia. Podstawą podziału kosztów w układzie kalkulacyjnym jest wyodrębnienie kosztów bezpośrednich i pośrednich.
Koszty bezpośrednie to elementarne składniki produktów wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie. Zwykle są to koszty, które można przypisać do produktu na podstawie dowodów księgowych. Są to głównie:
• materiały bezpośrednie,
• wynagrodzenia bezpośrednie wraz z narzutami ubezpieczeń społecznych,
• inne koszty bezpośrednie, np. koszty obróbki obcej.
Przez koszty pośrednie rozumie się koszty, których na podstawie pomiaru bądź dowodów źródłowych nie można zaliczyć bezpośrednio na poszczególne produkty, w związku z czym rozlicza się je drogą pośrednią za pomocą tzw. kluczy rozliczeniowych.
Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty wytworzenia produktów mogą być ujmowane globalnie lub w przeliczeniu na jednostkę produkcji. W związku z tym można wyróżnić:
– koszty całkowite – poniesione w związku z wytworzeniem wszystkich wyrobów lub świadczeniem wszystkich usług w danym okresie,
– koszty jednostkowe – koszty wytworzenia przypadające na jednostkę określonego produktu (wyrobu lub usługi), obliczone drogą kalkulacji kosztów.
2.3. Ewidencja kosztów zasadniczej działalności operacyjnej
2.3.1. Układ rodzajowy kosztów
Przyjęte rozwiązania ewidencyjne w zakresie kosztów zasadniczej działalności operacyjnej powinny z jednej strony spełniać wymagania stawiane sprawozdawczości finansowej, a z drugiej – dostarczać odpowiednich informacji w zakresie podejmowania decyzji gospodarczych przez kierownictwo jednostki. Zarówno przepisy ustawy o rachunkowości, jak i MSR nie narzucają żadnych konkretnych rozwiązań ewidencyjnych w zakresie kosztów. Każda jednostka przyjmuje w ramach własnej polityki rachunkowości odpowiedni wariant ewidencyjny kosztów, kierując się charakterem prowadzonej działalności gospodarczej, potrzebami informacyjnymi w zakresie kosztów oraz wariantem sprawozdawczym rachunku zysków i strat. Na podstawie sprawdzonych w praktyce sposobów ewidencji kosztów można wyróżnić umownie trzy warianty ewidencji kosztów, które przedstawiono w tabeli 2.4.
Tabela 2.4. Warianty ewidencji kosztów zasadniczej działalności operacyjnej
| Wariant | Ewidencja i rozliczanie kosztów |
| I | ewidencja kosztów tylko w układzie rodzajowym (na kontach zespołu 4 – „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”) |
| II | ewidencja kosztów tylko w układzie funkcjonalnym (na kontach zespołu 5 – „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”); układ funkcjonalny kosztów łączy w sobie podział kosztów według trzech przekrojów klasyfikacyjnych:• funkcji,• miejsc powstawania kosztów,• pozycji kalkulacyjnych |
| III | ewidencja kosztów jednocześnie w układzie rodzajowym i funkcjonalnym (na kontach zespołu 4 i 5); kontem, które umożliwia ewidencję kosztów w obu tych przekrojach, jest konto „Rozliczenie kosztów” |
Źródło: opracowanie własne.
Ewidencja kosztów według rodzajów, zwana krótko układem rodzajowym kosztów, jest najprostszym sposobem ewidencji kosztów zasadniczej działalności operacyjnej. Ewidencji podlegają wszystkie poniesione przez jednostkę koszty w danym okresie, bez względu na to, czy dotyczą okresów poprzedzających okres sprawozdawczy, okresu sprawozdawczego, czy też przyszłych okresów. Ewidencja kosztów wyłącznie w układzie rodzajowym może być stosowana przez jednostki, które prowadzą działalność w małym zakresie, jednostronnie ukierunkowaną, np. zajmujące się wyłącznie handlem, świadczeniem prostych usług czy też produkcją jednorodną.
Na poszczególnych kontach układu rodzajowego ujmuje się koszty proste, odzwierciedlające rodzaj zużywanego zasobu – powodujące z jednej strony powstanie kosztu, a z drugiej zmniejszenie odpowiedniego składnika aktywów lub zwiększenie zobowiązań. Ewidencję kosztów w układzie rodzajowym przedstawia schemat 2.1. Poszczególne konta służą do ujmowania przykładowo następujących prostych kosztów rodzajowych:
• konto „Amortyzacja” służy do ewidencji planowych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
• konto „Zużycie materiałów i energii” ujmuje