Piketty i co dalej?. Отсутствует

      Wydawnictwo Naukowe PWN SA

      02-460 Warszawa, ul. Gottlieba Daimlera 2

      tel. 22 69 54 321, faks 22 69 54 288

      infolinia 801 33 33 88

      e-mail: [email protected]; [email protected]

      www.pwn.pl

      Przedmowa do wydania polskiego

      Trzy lata, od kiedy ukazał się światowy bestseller francuskiego ekonomisty Thomasa Piketty’ego Kapitał w XXI wieku, zarówno świat ekonomistów, przedsiębiorców, polityków, jak i publicystów wciąż rozgrzewa gorąca dyskusja na temat zasadności twierdzeń i argumentów przywołanych przez Piketty’ego. Wystarczy dodać, że publicznie głos w tej sprawie zabrali m.in. noblista Paul Krugman, podzielając argumentację, że jesteśmy w drodze do kapitalizmu patrymonialnego, gdzie dziedziczenie majątku i jego wielkość mogą górować nad ekonomią; były Sekretarz Skarbu USA Lawrence Summers – dostrzega ważność tematyki i geniusz Pikettty’ego, którego postawił w jednym szeregu z Johnem Maynardem Keynesem, Adamem Smithem czy Karolem Marksem, jednak poddał krytyce jego teorię kapitalizmu. Bill Gates zgadza się z najważniejszymi wnioskami Piketty’ego, ale dostrzega potrzebę dalszych badań, również w kontekście konsumpcji, a nie jedynie bogactwa i dochodu. Z kolei Robert R. Murphy recenzuje dzieło Piketty’ego w duchu krytykanctwa, często pomijając kanony naukowe, paradygmaty czy pragmatyzm ekonomiczny kształtujący poszczególne czynniki produkcji. Trzeba również zauważyć, iż tylko w okresie 2014 – maj 2016 r. opublikowano w czasopismach naukowych 74 recenzje głównego dzieła Piketty’ego, a tematyka czasopism ogniskowała się od biznesu i ekonomii, po prawo, socjologię, administrację publiczną, stosunki międzynarodowe, etykę, historię, ekologię czy geografię. To pokazuje, jakim zainteresowaniem cieszyła się wydana pozycja i w ramach jakich dyscyplin była i jest rozpatrywana.

      Można i trzeba powiedzieć za Abramem de Swaanem, że Piketty zalicza się do tego grona intelektualistów, które pokonało granice własnych ojczyzn i zdobyło międzynarodowe uznanie. Tym bardziej cieszy, że nakładem wydawnictwa Harvard University Press została wydana w 2017 r. kolejna pozycja, która nosi znamienny tytuł Piketty i co dalej? Plan dla ekonomii i nierówności. Stanowi ona niejako wyjaśnienie i przedstawia polemiczne stanowiska do Kapitału w XXI wieku. Redaktorami naukowymi tej pozycji zostali Heather Boushey, J. Bradford DeLong oraz Marshall Stainbaum. Wśród 29 autorów, którzy opracowali 22 interdyscyplinarne teksty, znaleźli się m.in. trzej nobliści, tj. Robert Merton Solow, Paul Krugman, Michael Spence oraz Thomas Piketty.

      Książka Piketty i co dalej?…, jest z pewnością udaną kontynuacją debaty naukowej na temat bogactwa i nierówności, odnoszącej się do poprzedniego dzieła Piketty’ego, tj. Kapitał w XXI wieku, i jego wpływu na dyskurs naukowy, gospodarczy, polityczny czy etyczny we współczesnym świecie. Książka składa się z pięciu części. W pierwszej omówiony jest Kapitał w XXI wieku Piketty’ego, część druga odnosi się do koncepcji kapitału, również w ujęciu technologicznym i granic badań nierówności dochodowych. W części trzeciej zaprezentowano wymiary nierówności w odniesieniu do skali globalnej, dochodów osobistych w dochodzie narodowym, geografii i metodyki makroekonomicznych badań nierówności czy feministycznej interpretacji kapitalizmu patrymonialnego. Część czwarta opisuje ekonomię polityczną w kontekście zarówno kapitalizmu, jak i kapitału. Z kolei w części piątej Thomas Piketty z dużą zręcznością i naukową klasą odnosi się do wszystkich poprzednich autorów, mocniejszych, jak też słabszych stron bestsellerowego dzieła.

      Z naukowego punktu widzenia książka Piketty i co dalej?… stanowi jednocześnie wzorcowy benchmark, jak powinno się podejmować konstruktywną krytykę i odpowiadać na nią – zaznaczam konstruktywną krytykę. Jest to wciąż rzadkość w świecie nauki, gdzie nieporozumienia, odmienność oraz sztywność poglądów czy pewnego rodzaju ograniczenia myślowe uniemożliwiają wielu badaczom (a zwłaszcza publicystom) rzetelną ocenę i wnioskowanie. W moim przekonaniu Piketty wykazał w ten sposób wielki szacunek do nauki, podobnie jak pozostali autorzy, którzy nie kwestionują rangi i znaczenia Kapitału… Piketty’ego, a wręcz przeciwnie – chwalą dzieło, bardzo często pokazują inne punkty widzenia, argumenty, a nawet podejścia metodyczne i ułomności wyjaśnień Piketty’ego, które w tej dyskusji należy brać pod uwagę.

      Cechą charakterystyczną książki jest zogniskowanie większości rozdziałów na nierównościach, odzwierciedlanych na przykładzie Stanów Zjednoczonych, w mniejszym stopniu na przykładzie Europy, Wielkiej Brytanii, Japonii czy innych państw. Jeżeli sam Piketty traktuje to jako ograniczenie badawcze, ze względu na m.in. braki danych, to wskazać należy kilka kwestii szczególnie ważnych. Po pierwsze, Baza Danych Składników Majątkowych i Dochodów Świata (World Wealth and Income Database) pokazuje, iż prawdą jest, że od 1980 r. nierówności dochodowe znacząco wzrosły zwłaszcza w Ameryce Północnej i Azji, w stopniu umiarkowanym w Europie i pozostały na bardzo wysokich poziomach na Bliskim Wschodzie czy Brazylii. Jednak jak zauważa w rozdziale dwudziestym Ellora Derenoncourt, w bazie brakuje danych dotyczących ok. 130 państw Europy Wschodniej, Ameryki Południowej czy Afryki.

      Po drugie, badanie bogactwa i nierówności poszczególnych państw nie może obejść się bez badania wojen walutowych, a zwłaszcza wojen obronnych dolara, szczególnie w kontekście supremacji dolara amerykańskiego i utrzymywania podaży na dolara wobec złota i rynku futures. Ten ostatni przypadek, a raczej proces byłby zarówno szczególnie interesujący, jak i zaskakujący dla wielu również ekonomistów czy analityków. Zbyt często zdają się oni nie rozumieć, że codzienne trendy gospodarcze, wolumeny obrotu i kursy walut nie zawsze odzwierciedlają realny i wolny od wpływów obrót gospodarczy. Tworzenie własności i jej podział – również redystrybucyjny,