Faszyzm. Ostrzeżenie. Madeleine Albright
jakie emocje i nadzieje generował faszyzm w ludzkich umysłach. Mężczyźni i kobiety, przestraszeni zachodzącymi w polityce zmianami, nagle znaleźli odpowiedzi na dręczące ich pytania. Pełni entuzjazmu przemierzali wielkie odległości, by wziąć udział w faszystowskich wiecach i spotkać bratnie dusze pełne optymizmu i wiary w wielkość narodu oraz tradycyjne wartości łączące społeczeństwa. W krucjacie tej czuli, że porywa ich wiatr historii. To tutaj, wśród faszystów, dano im szansę uczestnictwa w ruchach młodzieżowych, organizacjach sportowych, akcjach charytatywnych oraz szkoleniach zawodowych. To tutaj nawiązywali znajomości, dzięki którym mogli rozpocząć działalność biznesową czy otrzymać kredyt. Niejedna rodzina przekonana, że stać ją tylko na dwoje dzieci, zyskała nadzieję, że może sobie pozwolić na utrzymanie czwórki, piątki lub szóstki potomstwa. W tym wspaniałym towarzystwie biło serce wspólnej tożsamości i poczucia słuszności wspólnej drogi. Warto było maszerować, a nawet poświęcić zdobycze demokracji, jeżeli oczekiwali tego przywódcy, którzy obiecali urzeczywistnić fantazje tłumów.
Przez długi czas wydawało się, że w istocie faszystowscy przywódcy są wszechmocni. Takim właśnie jawił się Mussolini w latach dwudziestych, a po roku 1933 także Adolf Hitler. Ich wyznawcy uwierzyli, że – w przeciwieństwie do innych europejskich mężów stanu – tamci mieli klucz do drzwi zamkniętych przed pozostałymi politykami. Byli pionierami, wizjonerami z doskonałym wyczuciem ducha czasów – czasów niepokoju i wielkich nadziei.
Warto wspomnieć elektryzującą scenę z filmu oraz sztuki Kabaret: ogródek piwny, młody nazista wstaje niespodziewanie, intonując przerażający hymn – ślubowanie Jutro należy do mnie. Niepokój narasta, gdy pieśń podchwytują kolejni goście.
Faszyzm trafił do ludzkich serc w Europie i poza jej granicami. Jego wyznawcy mieli zmienić świat i nic nie było w stanie ich powstrzymać.
6
UPADEK
Podĕbrady, styczeń 1942. Smutni ludzie popychają dzień za dniem wojennej rzeczywistości. Boże dzieci dziwacznie podzielone na Aryjczyków i resztę. Nosimy opaski z gwiazdą Dawida – czasem z dumą, czasem wbrew zakazom chowamy je wstydliwie przed światem (…). Dziwne to czasy, gdy uważają nas za rasę podludzi. Tak samo cierpią czarni, a świat milczy. Nawet Żydzi. Jeśli Bóg pozwoli, zrozumiemy, że wszyscy jesteśmy tacy sami i wtedy będzie nam się żyło lepiej.
AUTORKA TYCH SŁÓW, RŮŽENA SPIEGLOVÁ, samotna wdowa opłakująca zmarłą właśnie córkę, skarży się, że po surowej zimie 1942 roku represje wobec Żydów w okupowanej przez nazistów Czechosłowacji stały się jeszcze bardziej dotkliwe niż dotychczas.
Jej wyznania wzruszają ogromem empatii zwykłego człowieka, który mimo własnej opresji dostrzega cierpienie obcych kobiet i mężczyzn i który czerpie pociechę z przekonania, że wszyscy ludzie na ziemi są równi. Wielkoduszność, troska o innych i wiara w to, że każdy człowiek ma takie samo prawo do godnego życia, stanowi jedyne skuteczne antidotum na egocentryzm oraz znieczulicę moralną, którymi karmi się faszyzm. Chociaż postawy takie nie należą do rzadkości, nie zawsze się ujawniają, a bywa, że są brutalnie tłamszone.
Podĕbrady, kwiecień 1942. Zabrali nas i podzielili według zdolności do pracy. Wyznaczyli cztery kategorie zdrowotne. Ja dostałam kategorię drugą, co oznacza, że jestem zupełnie zdrowa. Teraz mówią, że będą nas wywozić z miasta i dlatego wszyscy Żydzi jadą do Kolonii w celu rejestracji (…). Nadchodzą trudne czasy, ale istnieje prawdopodobieństwo, że przetrwam. Moi drodzy, którzy jesteście gdzieś za granicą – być może jeszcze kiedyś się spotkamy. Niech Bóg obdarzy was zdrowiem. Gdy wrócę (mam nadzieję, któż to wie…), opiszę swój pobyt w Kolonii. [Koniec dziennika]
9 czerwca 1942 roku Růžena Spieglová wraz z grupą Żydów z Czechosłowacji transportem kolejowym została wysłana do nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Terezínie. 12 czerwca – dalej na wschód, najprawdopodobniej w lasy okupowanej Polski. Z transportu nikt nie ocalał. Moja babcia ze strony mamy została zamordowana w wieku pięćdziesięciu czterech lat.
LATEM 1940 ROKU, NIESPEŁNA ROK PO WYPOWIEDZENIU WOJNY, Trzecia Rzesza kontrolowała Austrię, całe terytorium podzielonej Czechosłowacji, połowę obszaru Polski, Norwegię, Belgię, Holandię oraz większą część Francji. Od kwietnia do czerwca Hitler zajął ponad milion kilometrów kwadratowych powierzchni Europy, opanował bazy lotnicze od Morza Północnego po Marsylię, zyskał dostęp do licznych złóż ropy naftowej i innych surowców strategicznych, a na kontynencie zdołał pokonać każdą armię, która stanęła na jego drodze. Na świecie nic nie mogło się równać niszczycielskiej sile nazistów. Ku zaskoczeniu wszystkich, włączając samego Führera, okazało się jednak, że na więcej nie było go już stać.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.