Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego. Отсутствует
motywacja może wydłużyć czas trwania wysiłku pomimo zmęczenia;
– odpowiedni trening może zwiększyć tolerancję na zmęczenie.
1.15.4. Przetrenowanie
Zbyt intensywny i/lub zbyt długi trening może powodować wystąpienie u zawodnika stanu zwanego przetrenowaniem. Do najczęściej występujących objawów przetrenowania należą:
– zwiększenie: częstości skurczów serca, stężenia mleczanów we krwi oraz zużycia tlenu w czasie wysiłku submaksymalnego, w porównaniu z okresem przed wystąpieniem zespołu;
– wzrost ciśnienia tętniczego w spoczynku;
– utrata apetytu z następczym spadkiem masy ciała;
– przewlekłe zmęczenie;
– zaburzenia emocjonalne;
– zaburzenia snu;
– zmniejszenie chęci do treningu;
– zwiększona podatność na infekcje;
– osłabienie mięśni;
– zmiany w elektrokardiogramie w postaci odwrócenia załamka T;
– wzrost stężenia takich enzymów, jak kinaza kreatynowa i dehydrogenaza mleczanowa w osoczu; wzrost ten jest następstwem wzmożonego ich uwalniania z mięśni;
– spadek stosunku: stężenie testosteronu/stężenie kortyzolu we krwi, co prowadzi do zwiększenia rozpadu białka mięśniowego.
Może występować tylko jeden z wymienionych objawów lub kilka z nich jednocześnie. Ważną sprawą jest właściwa i wczesna diagnoza przetrenowania. Umożliwia ona podjęcie stosownych działań eliminujących ten stan, które obejmują zwłaszcza zmniejszenie obciążeń treningowych, a nawet czasowe przerwanie treningu.
1. Allen D.G., Lamb G.D., Westerblad H.: Skeletal muscle fatigue: Cellular mechanisms. Physiol. Rev. 2008; 88: 287–332.
2. Ament W., Verkerke G.J.: Exercise and fatigue. Sports Med. 2009; 39: 389–422.
3. Brooks G.A.: Cell-cell and intracellular lactate shuttles. J. Physiol. 2009; 587: 591–600.
4. Celejowa I.: Żywienie w sporcie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
5. Czarkowska-Pączek B., Przybylski J. (red.): Zarys fizjologii wysiłku fizycznego. Urban and Partner, Wrocław 2006.
6. de Oliveira E.P., Burini R.C.: The impact of physical exercise on the gastrointestinal tract. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care 2009; 12: 533–538.
7. Dschietzig T.B.: Myostatin – From the Mighty Mouse to cardiovascular disease. Clin. Chim. Acta 2014; 433: 216–224.
8. Faude O., Kindermann W., Meyer T.: Lactate threshold concepts: how valid are they? Sports Med. 2009; 39: 469–490.
9. Frosig C., Richter E.A.: Improved insulin sensitivity after exercise: focus on insulin signaling. Obesity 2009; suppl. 3, S15–S20.
10. Ganong W.F.: Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
11. Garrett W.E., Kirkendall D.T.: Exercise and sport science. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia 2000.
12. Górski J. (red.): Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
13. Hackney A.C., Lane A.R.: Exercise and Regulation of Endocrine Hormones. Prog. Mol. Biol. Transl. Sci. 2015; 135: 293–311.
14. Hazell T.J., Islam H., Townsend L.K. i wsp.: Effects of exercise intensity on plasma concentrations of appetite-regulating hormones: potential mechanisms. Appetite 2016; 98: 80–88.
15. Iizuka K., Machida T., Hirafuji M.: Skeletal muscle is an endocrine organ. J. Pharmacol. Sci. 2014; 125: 125–131.
16. Knapp M., Górski J.: The skeletal and heart muscle triacylglycerol lipolysis revisited. J. Physiol. Pharmacol. 2017; 68(1): 3–11.
17. Kozłowski S., Nazar K.: Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.
18. Kreider R.B., Campbell B.: Protein for exercise and recovery. Phys. Sportsmed. 2009; 37: 13–21.
19. McMurray R.G., Hackney A.C.: Endocrine responses to exercise and training. W: Exercise and Sport Science, red. W.E. Garrett, D.T. Kirkendall. Lippincott, Williams and Wilkins, Philadelphia 2000; 135–156.
20. Moreira A. i wsp.: Does exercise increase the risk of upper respiratory tract infections? Br. Med. Bull. 2009; 90: 111–131.
21. Nazar K.: Fizjologia wysiłków fizycznych. W: Medycyna sportowa, red. A. Jegier, K. Nazar, A. Dziak. Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej, Warszawa 2005.
22. Ogoh S., Ainslie P.N.: Cerebral blood flow during exercise: mechanisms of regulation. J. Appl. Physiol. 2009; 107: 1370–1380.
23. Pedersen B.K.: Muscles and their myokines. J. Exp. Biol. 2011; 214: 337–346.
24. Powers S.K., Howley E.T.: Exercise Physiology. Theory and Application to Fitness and Performance. McGraw-Hill Higher Education, 2009.
25. Roatta S., Farina D.: Sympathetic actions on the skeletal muscle. Exerc. Sport Sci. Rev. 2010; 38: 31–35.
26. Robergs R.A., Ghiasvand F., Parker D.: Biochemistry of exercise-induced metabolic acidosis. Am. J. Physiol. Regul. Integr. Comp. Physiol. 2004; 287: R502–R516.
27. Rowell L., Shepherd J.T.: Handbook of Physiology. Section 12. Exercise: Regulation and integration of multiple systems. Oxford University Press., New York 1996.
28. Santos J.M., Ribeiro S.B., Gaya A.R., Appell H.J., Duarte J.A.: Skeletal muscle pathways of contraction-enhanced glucose uptake. Int. J. Sports Med. 2008; 29: 785–794.
29. Silverthorn D.U. Fizjologia Człowieka. Zintegrowane podejście. PZWL, Warszawa 2018.
30. Tipton Ch.M. (red.): ACSM’s Advanced Exercise Physiology. American College of Sports Medicine. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia 2006.
31. Van Nieuwenhoven M.A., Brouns F., Brummer R.J.: Gastrointestinal profile of symptomatic athletes at rest and during physical exercise. Eur. J. Appl. Physiol. 2004; 91: 429.
32. Vingren J.L., Kraemer W.J., Ratamess N.A. i wsp.: Testosterone Physiology in Resistance Exercise and Training. Sports Med. 2010; 40: 1037–1053.
33. Viru A.: Adaptation in Sports Training. CRC Press, Boca Raton 1995.
34. Wackerhage H., Ratkevicius A.: Signal transduction pathways that regulate muscle growth. Essays Biochem. 2008; 44: 99–108.
35. Wilmore J.H., Costill D.L., Kenney W.L.: Physiology of Sport and Exercise. Human Kinetics, Champaigne 2008.
36. Wójcik B., Górski J.: Wpływ wysiłku na metabolizm białka w mięśniach szkieletowych. Med. Sport. 2018; 34: 5–74.
2
Zdzisław Adach, Mariusz Naczk
Podstawy treningu fizycznego
2.1. Trening wytrzymałościowy
Celem treningu wytrzymałościowego jest utrzymanie lub poprawa zdolności wykonywania wysiłków z dominacją tlenowego toru przemian (tzw. wydolności tlenowej), niezbędnej do uprawiania sportu. Trening daje podstawę do długotrwałego wykonywania wysiłku o dużej intensywności, bez obniżania jego efektywności i nadmiernego naruszania homeostazy ustroju, oraz umożliwia skuteczną restytucję sił (wypoczynek).
Istotą treningu jest oddziaływanie na organizm długotrwałego wysiłku, który obciąża duże grupy mięśniowe oraz usprawnia działanie układu krążenia i oddychania. Podczas