Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego. Отсутствует
zaś do limfy. W procesie trawienia bierze udział żółć produkowana przez wątrobę oraz sok trzustkowy wytwarzany przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki. Czynność przewodu pokarmowego, wytwarzanie i wydzielanie żółci oraz soku trzustkowego znajduje się pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego oraz hormonów wydzielanych przez różne odcinki przewodu pokarmowego (gastryna, sekretyna, cholecystokinina, wazoaktywny peptyd jelitowy i inne).
1.13.2. Wpływ wysiłku
Zaznaczyć należy, że zagadnienie: wysiłek a czynność przewodu pokarmowego jest przebadane słabo, a część badań przyniosła sprzeczne wyniki. Natomiast znajomość tego zagadnienia jest niezmiernie ważna nie tylko ze względów poznawczych, lecz także praktycznych. Chodzi tu zwłaszcza o przyswajanie pokarmów i płynów w czasie wysiłku. Do głównych czynników, które mogą wpłynąć na czynność przewodu pokarmowego w czasie wysiłku, należą: wzrost napięcia układu współczulnego i spadek napięcia układu przywspółczulnego, spadek przepływu trzewnego (czyli przez obszar przewodu pokarmowego, trzustkę i wątrobę), zmiana równowagi humoralnej i odwodnienie. Dotychczas najwięcej uwagi poświęcono wpływowi wysiłku na opróżnianie żołądka oraz wchłanianiu w jelicie cienkim. Istnieje zgodność poglądów co do tego, że wysiłki o obciążeniu poniżej 70–80% V̇O2max, nawet długotrwałe, nie wpływają na szybkość przesuwania się treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy. Ulega ona zwolnieniu w czasie wysiłków o większym obciążeniu. Istnieją dane wskazujące, że rodzaj wysiłku może wpłynąć na szybkość opróżniania żołądka, a mianowicie wysiłek na ergometrze (rowerze) miałby ją zwolnić, na bieżni zaś (lub w terenie) – przyspieszyć. Z tym że i w tym przypadku uzyskano sprzeczne dane.
Przy obciążeniach powyżej 70–80% V̇O2max występuje dość często zarzucanie treści żołądkowej do przełyku (tzw. refluks żołądkowo-przełykowy). Towarzyszą temu odbijania, wzdęcia, zgaga, pieczenie i dolegliwości bólowe, zwłaszcza za mostkiem. Stopień wytrenowania nie wpływa na częstość występowania tych dolegliwości. Występowaniu refluksu sprzyja wzrost napięcia mięśni ściany brzusznej (tłoczni brzusznej). Łagodny wysiłek, np. spacer, nawet długotrwały, nie wywołuje refluksu. Dodać tu należy, że refluks występuje również w spoczynku. Długotrwałe wysiłki (maraton, wielokilometrowe wyścigi narciarskie i rowerowe) powodują dość często występowanie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak np. skurcze jelit, biegunka czy też krwawienie (najczęściej ukryte – krew w kale). Zjawisko krwawienia z przewodu pokarmowego występuje głównie u biegaczy, zwłaszcza długodystansowych. Natomiast rzadko występuje u kolarzy.
Większość badań zdaje się wskazywać, że wysiłek o obciążeniu do 75% V̇O2max nie upośledza wchłaniania w jelicie. Przy większych obciążeniach (80–90% V̇O2max) stwierdza się zmniejszenie wchłaniania w jelicie cienkim wody, elektrolitów i glukozy.
Wyniki badań nad wpływem wysiłku na motorykę jelita cienkiego są całkowicie sprzeczne: opisano jej zwiększenie, zmniejszenie, jak również brak zmian. Większość badań wskazuje, że długotrwały wysiłek przyspiesza przesuwanie się mas kałowych w jelicie grubym. Natomiast u osób z zaparciami regularny wysiłek sprzyja normalizacji wydalania kału. Regularny wysiłek jest uznawany także za ważny czynnik przeciwdziałający występowaniu nowotworów oraz uchyłków jelita grubego.
Wydaje się, że trening wytrzymałościowy nie wpływa na czynność przewodu pokarmowego.
1.14. Wpływ wysiłku na układ odpornościowy
1.14.1. Wprowadzenie
Układ odpornościowy zapobiega infekcjom i zwalcza infekcje powodowane przez drobnoustroje, zwalcza toksyny, komórki obce oraz komórki nowotworowe. Tradycyjnie układ odpornościowy dzielimy na wrodzony i nabyty. Oba te układy współdziałają ze sobą. Układ wrodzony jest układem niespecyficznym (nieswoistym), w tym sensie, że nie jest nakierowany na poszczególne drobnoustroje, komórki, toksyny itd. Na układ wrodzony składają się część zewnętrzna i część wewnętrzna. Część zewnętrzną tworzą skóra i błony śluzowe, a także obecne na ich powierzchni związki przeciwbakteryjne, a część wewnętrzną – granulocyty, a zwłaszcza granulocyty obojętnochłonne, monocyty, makrofagi tkankowe (komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego) i limfocyty NK. Granulocyty, monocyty i makrofagi fagocytują (pochłaniają) drobnoustroje i niszczą je. Usuwają też martwe komórki i inne struktury. Limfocyty NK to duże limfocyty, które niszczą komórki zainfekowane wirusami i komórki nowotworowe. Do układu nieswoistego należą również związki przeciwbakteryjne występujące we krwi i w limfie (układ dopełniacza, interferon i inne).
Układ odpornościowy nabyty jest układem immunologicznym, który rozpoznaje obce komórki i toksyny. Układ ten tworzą limfocyty T i B. Limfocyty T i B są tworzone w węzłach chłonnych. Limfocyty T to limfocyty cytotoksyczne, które niszczą komórki mające na błonie odpowiedni antygen. Zwalczają wirusy, grzyby, niektóre bakterie i komórki nowotworowe. Limfocyty B wytwarzają przeciwciała (immunoglobuliny, w skrócie Ig), które niszczą obce komórki, głównie bakterie. Przeciwciała neutralizują lub niszczą również toksyny. Wyróżniamy pięć klas immunoglobulin, a mianowicie: IgA, IgD, IgE, IgG i IgM.
1.14.2. Wpływ wysiłku
Uzyskano przekonujące dowody na to, że wysiłek wpływa na układ obronny ustroju. W czasie wysiłku o umiarkowanej intensywności rośnie zarówno liczba granulocytów obojętnochłonnych, jak i limfocytów. Jeśli chodzi o limfocyty, to najbardziej wzrasta liczba limfocytów NK, w mniejszym stopniu liczba limfocytów T, a w najmniejszym – limfocytów B. Przyczyną wzrostu liczby limfocytów jest ich przechodzenie do krwi z węzłów chłonnych oraz śledziony. W okresie odnowy liczba granulocytów utrzymuje się na podwyższonym poziomie, a liczba limfocytów szybko wraca do stanu spoczynkowego. Wysiłek o umiarkowanym obciążeniu zwiększa zdolność neutrofilów do fagocytozy, natomiast wysiłek o bardzo dużym obciążeniu osłabia tę zdolność. W okresie odnowy po długotrwałym wysiłku lub wysiłku o dużym obciążeniu liczba limfocytów NK ulega zmniejszeniu. Długotrwały wysiłek hamuje również czynność limfocytów, tak że system odpornościowy jest przejściowo osłabiony. Długotrwałe wysiłki zmniejszają także stężenie immunoglobuliny IgA w ślinie oraz w śluzie wydzielanym przez górne drogi oddechowe; stan ten utrzymuje się przez kilka godzin w okresie powysiłkowej odnowy. Usposabia to do infekcji górnych dróg oddechowych. Stan obniżonej odporności po wysiłkach długotrwałych nazywa się okresem „otwartego okna”, ponieważ łatwiej wtedy może dochodzić do infekcji bakteryjnych i wirusowych.
1.14.3. Wpływ treningu wytrzymałościowego
Jest niewiele pewnych informacji o wpływie treningu na liczbę i właściwości krwinek białych oraz czynność układu immunologicznego. Większość dostępnych danych wskazuje, że w spoczynku liczba limfocytów oraz ich aktywność u osób wytrenowanych nie różnią się od liczby i aktywności u osób niewytrenowanych. Przetrenowanie zmniejsza liczbę leukocytów. Przyczyna tego zjawiska nie została w pełni wyjaśniona. Przetrenowanie hamuje odpowiedź immunologiczną i powoduje zmniejszenie puli limfocytów. Wykazano, że przyczyną tego jest nasilenie ich apoptozy (zaprogramowanej śmierci) na skutek gromadzenia się wolnych rodników oraz podwyższenia stężenia glikokortykosteroidów i adrenaliny.
1.14.4. Cytokiny
Cytokiny są to polipeptydy wytwarzane przez różne typy komórek. Modyfikują one odpowiedź immunologiczną, a niektóre wywierają także działanie metaboliczne. Dzieli się je ogólnie na prozapalne i przeciwzapalne. Do grupy pierwszej zalicza się TNF-alfa (czynnik martwicy nowotworów alfa) i interleukinę-1beta