Tajemnice walizki generała Sierowa. Iwan Sierow
Pierwyj priedsiedatiel KGB Iwan Sierow, Matierik, Moskwa 2005, s. 106.
75
Mowa o P. Kubatkinie, szefie UNKGB obwodu moskiewskiego do momentu przekształcenia w UNKWD 20 lipca 1941 r. Z nim Sierow wkrótce spotka się w oblężonym Leningradzie, do którego Kubatkina skierowano jako szefa zjednoczonego UNKWD.
76
25 czerwca 1941 r. postanowieniem Rady Komisarzy Ludowych ZSRR nr 1756-762ss ochronę zaplecza Armii Czerwonej powierzono NKWD. (N.I. Władimircew, A.I. Kokurin, NKWD MWD SSSR w borbie z banditizmom i woorużonnym nacjonalistczeskim podpoljem na Zapadnoj Ukrainie, w Zapadnoj Biełorussii i w Pribałtikie [1939–1956], Objediniennaja riedakcija MWD Rossii, Moskwa 2008, s. 48, 591).
77
W latach WWO Sierow zajmował następujące stanowiska, niektóre jednocześnie: zastępca ludowego komisarza spraw wewnętrznych, szef ochrony zaplecza rejonu moskiewskiego (od października 1941 do lutego 1942 r.), członek komisji Głównego Komitetu Obrony ZSRR do spraw organizacji obrony Kaukazu północnego (1942 r.), pełnomocnik NKWD ZSRR przy 1. Froncie Białoruskim (od stycznia do lipca 1945 r.), szef ochrony zaplecza 1. Frontu Białoruskiego (od stycznia 1944 do maja 1945 r.), pełnomocnik NKWD ZSRR w Polsce (1945 r.) i inne.
78
Nie zachowały się dowody świadczące o biciu aresztowanych przez Sierowa, z wyjątkiem kilku wątpliwych świadectw. Amajak Kobułow podawał, że w 1942 r. podczas inspekcji w Uzbekistanie Sierow „w obecności współpracowników pobił do krwi niemieckiego agenta”. Należy jednak uwzględnić, że między braćmi Kobułowymi a Sierowem stosunki były, delikatnie mówiąc, mocno nieproste. Poza tym w momencie napisania tego oświadczenia nad samym Kobułowem już ciążył wyrok śmierci w sprawie Berii.
79
Oficjalna historiografia dotychczas utrzymywała, że aresztowanego w sprawie spisku wojskowo-faszystowskiego przyszłego marszałka Kiriłła Mierieckowa zwolniono 26 sierpnia 1941 r. po interwencji Stalina, do którego skierował osobistą prośbę. Opowieść Sierowa wnosi jasność – to jego wstawiennictwo uratowało jednego z najwybitniejszych sowieckich dowódców.
Już we wrześniu 1941 r., po wyjściu z więzienia dowodząc 7. Specjalną Armią, Mierieckow dokonał czynu, zdawałoby się, niemożliwego – powstrzymał natarcie Finów na rzece Swir. Wkrótce zostanie dowódcą Frontu Wołchowskiego, a następnie Karelskiego, odegra decydującą rolę w przełamaniu niemieckiej blokady Leningradu, wyzwoli Karelię, terytoria za kręgiem polarnym, część Norwegii. To Mierieckow postawi kropkę w historii II wojny światowej, gromiąc Japończyków w Mandżurii, za co otrzyma order „Zwycięstwo”.
80
W miarę zbliżania się linii frontu do stolicy postanowiono ewakuować na dalekie zaplecze archiwa, skarby moskiewskiego Kremla, Skarbiec Diamentowy, cenne metale i kamienie szlachetne, znaczną część zasobów muzealnych. 4 lipca 1941 r. do Tiumienia specjalnym pociągiem wywieziono z mauzoleum ciało Lenina. 5 lipca rozpoczęto ewakuację pracowników partyjnych i państwowych z rodzinami. Już w październiku 1941 r. do Kujbyszewa, funkcjonującego na prawach zapasowej stolicy, oraz do innych miast na zapleczu ewakuowano 75% pracowników centralnego aparatu NKWD oraz stosowną dokumentację – kartoteki, akta, teczki itp.
81
Nie do końca wiadomo, czym kierował się Stalin, mianując Sierowa członkiem Rady Wojennej lotnictwa. Może chodziło o plany bombardowania Berlina, o czym powiemy dalej, i odpowiednie sprawdzenie personelu lotniczego.
82
Narada u Stalina miała miejsce 3 lipca 1941 r. Sierow wszedł do gabinetu o 23.40 razem z Bułganinem i Żygariewem, dowódcą sił lotniczych, oraz jego zastępcami Ruchlem i Pietrowem. O północy dołączył do nich Żukow, dowódca marynarki wojennej Kuzniecow oraz przyszły główny marszałek lotnictwa Gołowanow. Opuścili gabinet o godzinie 0.50.
83
Bombardowanie Berlina przez lotnictwo sowieckie miało przede wszystkim charakter akcji demonstracyjnej. Owszem, miał to być odwet na Niemcach, ale z drugiej strony miano wykazać narodowi sowieckiemu, że lotnictwo nasze istnieje wbrew kłamstwom propagandy Rzeszy o jego całkowitym unicestwieniu. Pierwszego takiego wylotu dokonano 7 sierpnia siłami 15 bombowców Frontu Bałtyckiego. Z powodu zaskoczenia przeciwnik nie zestrzelił żadnego samolotu. Bombardowania trwały do 5 września. Ogółem dokonano dziewięciu nalotów, 33 samoloty zrzuciły na Berlin 21 ton bomb, stracono 17 załóg.
84
Jeszcze w styczniu 1941 r. weteran wojny fińskiej, odznaczony dwoma orderami, obecnie wiodący pilot Aeroflotu Aleksandr Gołowanow napisał do Stalina, że pilotów bombowców należy przygotowywać do lotów przy złej widoczności. Stalin zwrócił uwagę na „inicjatywnego” lotnika, wezwał na Kreml, osobiście wysłuchał i awansował na dowódcę pułku lotnictwa bombowego.
Następna wizyta Gołowanowa na Kremlu, opisywana przez Sierowa, w lipcu 1941 r. była dla lotnika prawdziwie przełomowa – od sierpnia dowodzi już dywizją, w październiku zostaje generałem majorem. Z jego inicjatywy w 1942 r. Stalin wyodrębni z sił lotniczych ZSRR lotnictwo dalekiego zasięgu, podporządkowując je bezpośrednio Kwaterze Głównej, czyli sobie. Dowodził nim będzie oczywiście Gołowanow, który w ciągu 3,5 roku awansował od podpułkownika do głównego marszałka lotnictwa, przypinając marszałkowskie gwiazdki na pagony w wieku zaledwie 39 lat, jako najmłodszy w sowieckiej historii.
85
Generała lejtnanta S.P. Iwanowa, szefa sztabu 1. Frontu Ukraińskiego, zdymisjonowano za nieprawdziwe doniesienia nie na początku wojny, lecz w listopadzie 1943 r. (rozkaz Stawki WGK nr 30241).
8
1
N. Pietrow,
2
K. Andrew, O. Gordijewskij,
3
N. Pietrow,
4
Informacje o osobach, których nazwiska oznaczono gwiazdką, umieszczono w indeksie na końcu książki.
5
Zgodnie z oficjalnymi dokumentami ojciec Sierowa, Aleksandr Pawłowicz (1870–1940), był chłopem-średniakiem. Po wojnie jednak wrogowie generała usiłowali oskarżyć go o ukrywanie faktu, że jakoby Sierow senior był żandarmem. Kontrola Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego nie potrafiła tego potwierdzić. W powyższym kontekście oświadczenie Sierowa o niepiśmiennym ojcu należy uznać za prawdziwe – do policji analfabetów nie przyjmowano.
W archiwum Sierowa zachowało się zaświadczenie wystawione przez radę wiejską Zamosza z dnia 3 stycznia 1939 r., to znaczy przed jego przyjściem do NKWD. Czytamy w nim: „Pochodzenie społeczne: chłopsko-biedniackie. Przed rewolucją i po rewolucji pracował na roli”. Mimo to mit o „synu żandarma” nadal pokutuje w różnych książkach.
6
Z Nikołajem Jakowlewem, przyszłym marszałkiem artylerii i naczelnym artylerzystą Armii Czerwonej, Sierow będzie razem „wyzwalał” zachodnią Ukrainę, polował na niemieckich naukowców-atomistów i konstruktorów, wywoził z Niemiec paliwo jądrowe, dokonywał prób nowej broni oraz przeprowadzał doświadczalne wybuchy bomby atomowej.