Organizacja ruchu kolejowego. Marianna Jacyna
kolejowego.
Posterunek zapowiadawczy – posterunek następczy, który ma możliwość dokonania zmiany kolejności jazd pociągów wyprawianych na przyległe do niego szlaki.
Praca eksploatacyjna – miernik charakteryzujący pracę wykonaną przez pociągi, uwzględniający ich przebieg; wyraża się ją jako iloczyn liczby eksploatowanych pociągów i odległości przez nie pokonanej.
Praca przewozowa [1] – miernik charakteryzujący wielkość przewozów pasażerskich i towarowych. W przypadku przewozów pasażerskich to iloczyn liczby pasażerów i odległości ich przejazdu [pasażerokilometry], natomiast w przypadku przewozów towarowych to iloczyn przewiezionej masy netto ładunku i odległości jego przewozu [nettotonokilometry].
Przesyłka towarowa [175] – rzeczy przyjęte do przewozu na podstawie jednego listu przewozowego lub innego dokumentu przewozowego.
Przewozy w systemie rozproszonym – przewozy niespełniające warunków określonych dla przewozów w systemie zwartym.
Przewozy w systemie zwartym – przewozy realizowane ze stacji nadania do stacji przeznaczenia, bez wykonywania pracy manewrowej między tymi stacjami.
Przewoźnik kolejowy (ang. railway undertaking) [178] – przedsiębiorca uprawniony na podstawie licencji do wykonywania przewozów kolejowych lub świadczenia usługi trakcyjnej.
Przystanek osobowy – punkt ekspedycyjny zlokalizowany na szlaku, który jest przystosowany do obsługi pasażerów i zatrzymują się na nim pociągi wyznaczone rozkładem jazdy.
Punkt ekspedycyjny – punkt eksploatacyjny na sieci kolejowej, w którym wykonuje się odprawę pasażerów i/lub ładunków.
Punkt ładunkowy [95] – punkt (miejsce) załadunku, wyładunku lub przeładunku.
Rozkład jazdy pociągów [178] – plan, według którego mają się odbywać przejazdy pociągów na danej sieci kolejowej lub jej części, w czasie, w którym on obowiązuje.
Sieć kolejowa [178] – układ połączonych ze sobą linii kolejowych będących własnością zarządcy infrastruktury lub zarządzanych przez zarządcę infrastruktury.
Skład pociągu [167] – zestawione pojazdy kolejowe bez czynnego pojazdu trakcyjnego przygotowane do jazdy w pociągu lub znajdujące się w nim.
Stacja kolejowa [143] – posterunek ruchu następczy zapowiadawczy, w obrębie którego, oprócz toru głównego zasadniczego, znajduje się co najmniej jeden tor główny dodatkowy, a pociągi mogą rozpoczynać i kończyć bieg, krzyżować się i wyprzedzać, jak również zmieniać skład lub kierunek jazdy.
Stacja ładunkowa [50] – stacja, na której odbywa się nadawanie (ładowanie) i odbieranie (rozładowywanie) przesyłek towarowych.
Stacja węzłowa – stacja, na której łączą się szlaki z trzech lub więcej kierunków.
System zarządzania bezpieczeństwem (ang. safety management system, SMS, w Polsce również określany tym skrótem) [158] – zbiór opracowanych i wdrożonych zasad pozwalających na zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego podmiotu i bezpiecznych relacji z otoczeniem (innymi podmiotami).
Szlak kolejowy [42] – odcinek drogi kolejowej między dwoma sąsiednimi punktami zapowiadawczymi (stacjami, mijankami, rozgałęzieniami); dzieli się na odcinki zwane odstępami.
Świadectwo bezpieczeństwa [150] – wydawane jest podmiotom innym niż przewoźnik i zarządca, które mają zdolność do bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego i realizacji przewozów kolejowych.
Trasa pociągu [178] – określenie w rozkładzie jazdy położenia pociągu w funkcji czasu jazdy, służące do oceny wykorzystania zdolności przepustowej linii kolejowej.
Usługa trakcyjna [178] – działalność przewoźnika kolejowego polegającą na zapewnieniu pojazdu kolejowego z napędem wraz z obsługą maszynistów do wykonywania przewozu kolejowego albo zapewnienie obsługi maszynistów do prowadzenia pojazdu kolejowego z napędem.
Wymagania zasadnicze [24] – określone w dyrektywie w sprawie interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie UE, dotyczące składników interoperacyjności, podsystemów i ich powiązań, które powinny być spełnione w transeuropejskim systemie kolei w celu zapewnienia interoperacyjności systemu kolei. Klasyfikowane są według następujących kategorii: bezpieczeństwo, niezawodność, dostępność, zdrowie, ochrona środowiska naturalnego, kompatybilność techniczna, utrzymanie i eksploatacja.
Zarządca infrastruktury – przedsiębiorstwo samodzielnie lub poprzez podmioty trzecie zajmujące się udostępnianiem infrastruktury lub, w przypadku budowy nowej infrastruktury, mogące także pełnić funkcję inwestora.
Zdolność przepustowa linii kolejowej – maksymalna liczba pociągów lub par pociągów, która może w sposób płynny przejechać po analizowanej linii kolejowej w ciągu określonego czasu – zazwyczaj doby.
Zdolność przewozowa linii kolejowej – liczba pasażerów lub ton ładunku, która może być przewieziona po analizowanej linii kolejowej w określonym przedziale czasu, w istniejących warunkach technicznych, przy wykorzystaniu typowego taboru i określonej strukturze potrzeb przewozowych.
1.2. Opis pojęć istotnych w aspekcie tematyki związanej z transportem kolejowym
Dla jednoznaczności dalszych rozważań niezbędne jest opisanie pojęć, które będą rozpatrywane w dalszej części książki.
Sieć kolejowa w literaturze przedmiotu definiowana jest na ogół jako układ połączonych ze sobą linii kolejowych wraz ze stacjami, terminalami i wyposażeniem niezbędnym do zapewnienia bezpiecznej i ciągłej eksploatacji kolei, będący własnością zarządcy infrastruktury lub zarządzanych przez zarządcę infrastruktury. Ze względu na to, że sieć kolejowa jest bardzo ogólnym pojęciem, konieczne jest uszczegółowienie tego terminu.
Sieć kolejową stanowią linie kolejowe. Pojęcie to oznacza element sieci kolejowej wraz z niezbędną infrastrukturą przeznaczoną do prowadzenia ruchu kolejowego, który ma wyznaczony punkt początkowy i końcowy. W skład linii kolejowej wchodzi droga kolejowa mająca początek i koniec wraz z przyległym pasem gruntu, na którą składają się odcinki linii, a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego wraz z zajętymi pod nie gruntami.
Na rys. 1.1 przedstawiono schematycznie podział linii kolejowej.
Rys. 1.1. Schematyczny podział linii kolejowej
Źródło: opracowanie własne
Z podziału linii kolejowej wynika, że dzieli się ona na odcinki, które definiowane są jako część linii kolejowej zawartej między stacjami węzłowymi albo między punktem początkowym lub końcowym linii kolejowej a najbliższą stacją węzłową. Natomiast jeżeli mówi się o stacjach kolejowych, dotyczy to punktowych elementów sieci kolejowej, które są wykorzystywane w opisie szerokiego spektrum zadań.
Według definicji podanej w [143] stacja kolejowa to posterunek zapowiadawczy, w obrębie którego, oprócz toru głównego zasadniczego, znajduje się co najmniej jeden tor główny dodatkowy, a pociągi mogą rozpoczynać i kończyć bieg, krzyżować się i wyprzedzać, jak również zmieniać skład lub kierunek jazdy.
Stacje stanowią budowle kolejowe w formie połączonych za pomocą rozjazdów układów torowych oraz urządzeń sterowania ruchem kolejowym i urządzeń