Organizacja ruchu kolejowego. Marianna Jacyna
opracowanie własne na podstawie [169]
W roku 2017 największą liczbę pasażerów przewiózł przewoźnik Przewozy Regionalne, który działa pod marką POLREGIO – 26,31% ogólnej liczby pasażerów, czyli 79,88 mln osób. Przewoźnik ten funkcjonuje na obszarze całego kraju (we wszystkich województwach) i prowadzi działalność przewozową w zakresie przewozów międzynarodowych, regionalnych i aglomeracyjnych. Na drugim miejscu znajduje się przewoźnik Koleje Mazowieckie, który prowadzi swoją zasadniczą działalność tylko na terenie województwa mazowieckiego, wykonując przewozy regionalne i aglomeracyjne. Przewoźnik ten przewiózł tylko o ok. 17 mln pasażerów mniej niż ogólnopolska firma POLREGIO. Na trzecim miejscu sklasyfikowany został przewoźnik PKP Intercity, wykonujący przewozy międzyregionalne, międzymiastowe i międzynarodowe na obszarze całego kraju.
Analizując rodzaje przewozów z punktu widzenia organizatora przewozu, liczba przewiezionych pasażerów w poszczególnych kategoriach w 2017 r. jest następująca – patrz tab. 1.4.
Najwięcej podróżnych odbyło podróż pociągami wojewódzkimi, czyli pociągami segmentu regionalnego i aglomeracyjnego. Udział tych podróży w ogólnej liczbie jest wysoki i stanowi ponad 75%.
Tab. 1.3. Udział przewoźników w liczbie przewiezionych pasażerów w 2017 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [169]
Tab. 1.4. Udział kategorii pociągu w liczbie przewiezionych pasażerów w 2017 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [169]
Analizując liczbę przejazdów pociągiem przypadającą na jednego mieszkańca województwa w 2017 r., największą wartość uzyskano dla województwa pomorskiego – 24 podróże [169]. Następną istotną wartość uzyskano dla województwa mazowieckiego – 19,1 podróży i dla województwa dolnośląskiego – 8,6 podróży. Najmniejszą wartość uzyskano dla województwa podkarpackiego, gdzie uzyskano wartość 1,7 podróży.
Do stacji w Polsce, które w 2017 r. obsłużyły największą liczbę pasażerów, zaliczyć należy – patrz tab. 1.5.
Tab. 1.5. Wykaz stacji, które odprawiły największą liczbę pasażerów w 2017 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [169]
Analizując dane zawarte w tab. 1.5, należy stwierdzić, że na stacjach, które zajmują pierwsze trzy pozycje, w 2017 r. odprawiono ponad 19 mln pasażerów. Przystanek osobowy Warszawa Śródmieście obsługuje wyłącznie ruch regionalny i aglomeracyjny. Na stacjach Poznań Główny i Wrocław Główny obsługiwane są wszystkie rodzaje pociągów. Na uwagę zasługuje fakt, że centrum Warszawy obsłużyło łącznie 34,5 mln pasażerów w 2017 r. (potok ten uzyskano, sumując wartość dla stacji Warszawa Śródmieście i Warszawa Centralna, która obsługuje zarówno ruch pasażerski dalekobieżny, jak i regionalny).
W 2017 r. przewoźnicy wykonali pracę przewozową przy przewozie pasażerów równą 20 321 mln pasażerokilometrów [169]. Wartość ta jest porównywalna z pracą przewozową wykonaną w 2008 r. W ostatnim dziesięcioleciu najmniejszą wartość osiągnięto w 2014 r. – wtedy wyniosła ona ok. 16 mld pasażerokilometrów. Poszczególni przewoźnicy pasażerscy mają następujące udziały w pracy przewozowej w 2017 r. – patrz rys. 1.4 i tab. 1.6.
Rys. 1.4. Udział przewoźników w pracy przewozowej w 2017 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [169]
Tab. 1.6. Udział przewoźników w pracy przewozowej w 2017 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [169]
Największą pracę przewozową wykonał przewoźnik PKP Intercity – udział w całkowitej pracy przewozowej wynosi 51,13%, co przekłada się na wartość 10 390,13 mln pasażerokilometrów. Należy zauważyć, że przewoźnik ten przewiózł trzecią co do wielkości liczbę pasażerów, jednak jego pociągi pokonały znacznie większe odległości. Na podstawie obliczeń można stwierdzić, że jeden pasażer podróżował na średnią odległość 242,53 km. Na drugim miejscu znalazł się przewoźnik Przewozy Regionalne, który mimo większej przewiezionej liczby pasażerów przewoził ich średnio na odległość 52,76 km. Na trzecim miejscu znajduje się przewoźnik Koleje Mazowieckie, który przewiózł drugą co do wielkości liczbę pasażerów.
Praca eksploatacyjna wykonana przez kolejowych przewoźników pasażerskich w Polsce w 2017 r. wyniosła 162,3 mln pociągokilometrów [169]. W porównaniu z 2016 r. wartość ta wzrosła o 1,4%, co oznacza, że pociągi przewoźników pasażerskich przejechały o ok. 2,3 mln km więcej. Najmniejsza wartość została osiągnięta, tak jak w przypadku pracy przewozowej, kiedy uzyskano wynik na poziomie 135,4 mln pasażerokilometrów.
1.3.2. Struktura rynku przewozów towarowych
Struktura rynku przewozów towarowych jest silnie powiązana ze wskaźnikami opisującymi makrootoczenie. Polska gospodarka jest wyraźnie we wzrostowej fazie cyklu koniunkturalnego (rys. 1.5).
Rys. 1.5. Dynamika realna produktu krajowego brutto
Źródło: GUS 2018
W generowaniu popytu na przewozy towarowe coraz większą rolę odgrywa makroekonomiczny czynnik wzrostu gospodarczego, jakim jest konsumpcja indywidualna. Zmiany w poziomie i strukturze spożycia, a także zmiany preferencji konsumentów przyczyniają się do rozwoju obrotu towarowego, zarówno krajowego, jak i zagranicznego, oraz wzrostu transportochłonności cyrkulacji dóbr konsumpcyjnych i popytu na pracę przewozową.
Drugim obok obrotu towarowego najważniejszym rodzajem działalności gospodarczej generującym popyt na przewozy towarowe jest produkcja przemysłowa. Maleje znaczenie produkcji przemysłu ciężkiego jako źródła popytu na przewozy towarowe, wzrasta natomiast dynamicznie rola przemysłu przetwórczego, który stymuluje zapotrzebowanie na przewozy krajowe i zagraniczne dóbr finalnych, części zamiennych i komponentów do produkcji.
Kluczowe czynniki determinujące rozwój przewozów to rosnąca międzynarodowa wymiana handlowa i konteneryzacja w transporcie, wzrost wolumenu ładunków obsługiwanych przez polskie porty wynikający ze strategicznego położenia Polski na skrzyżowaniu głównych korytarzy transportowych oraz wzrost przewozów na Nowym Jedwabnym Szlaku. Wyniki w przewozach towarowych koleją w 2017 r. (rys. 1.6) wskazują, że przełamana została tendencja spadkowa. Przewoźnicy przetransportowali 239,9 mln ton ładunków, co stanowiło wzrost o ponad 7,9% w porównaniu do 2016 r.
Rys. 1.6. Masa przewozowa na polskim rynku kolejowym w latach 2008–2017
Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS i UTK
Wzrost masy przewiezionych ładunków w 2017 r. związany był z ogólnym ożywieniem wielu gałęzi gospodarki i wieloma nowymi inwestycjami. Praca przewozowa w 2017 r. (rys. 1.7) wyniosła 54,8 mld tkm i była wyższa niż w 2016 r. o 4,2 mld tkm, tj. 8,3%.
Minimalnie zwiększyła się średnia odległość przewozów z 227,8 km w 2016 r. do 228,5 km w 2017. Na wyniki wpłynęły większe ilości przewozów intermodalnych oraz ładunków masowych, takich jak węgiel czy kruszywo. Poziom przewozów