Kod otyłości. Sekrety utraty wagi. Jason Fung
opisane powyżej w żadnym wypadku nie są samotne i wyizolowane. Praktycznie wszystkie badania nad obżarstwem zakończyły się takim samym rezultatem55. W badaniach przeprowadzonych w 1992 roku, pacjenci byli przekarmiani o 50 procent przez sześć tygodni. Masa ciała i tłuszczu została przejściowo zwiększona. Całkowite wydatkowanie energii zwiększyło się o ponad 10 procent, co było próbą pozbycia się nadmiaru kalorii. Po zakończeniu okresu przymusowego przekarmiania, zarówno waga, jak i całkowite wydatkowanie energii powróciły do stanu pierwotnego.
Konkluzja brzmiała: „istnieją dowody, że czujniki fizjologicznie wrażliwe odebrały sygnał, że waga ciała została zaburzona i próbowały ją zresetować”.
Niedawno doktor Fredrik Nystrom eksperymentalnie przekarmiał fast foodami grupy badanych56. Średnio masa i wskaźnik masy ciała wzrosły o 9 procent, a zawartość tłuszczu w organizmie o 18 procent, co samo w sobie nie jest zaskoczeniem. Ale co stało się z całkowitym wydatkowaniem energetycznym? Ilość spalanych dziennie kalorii wzrosła o 12 procent. Nawet przy spożywaniu najbardziej tuczących pokarmów na świecie, ciało stale próbowało spalić wszystkie dodatkowe kalorie.
Teoria dominująca przez ostatnie dekady – nadmiar jedzenia prowadzi do otyłości – która wydawała się bezdyskusyjnie prawdziwa, zwyczajnie taka nie jest. Ani jedno zdanie nie było prawdziwe.
A jeśli nadmiar kalorii nie powoduje otyłości, ich ograniczenie nie spowoduje spadku wagi.
Okresowo możesz sprawić, że twoje ciało będzie ważyło więcej, niż sobie życzy, dostarczając mu dużych ilości kalorii. Jednak z biegiem czasu przyspieszony metabolizm wyrówna wagę do poprzedniego stanu. W związku ze spadkiem wagi, spada też całkowite wydatkowanie energii. Wiele otyłych osób zakłada, że przyczyną ich cierpień jest wolny metabolizm, ale prawda jest zupełnie inna57. U osób szczupłych całkowite wydatkowanie energetyczne oscylowało na poziomie 2404 kalorii, podczas gdy u osób otyłych było to 3244, pomimo że spędzali oni stanowczo mniej czasu na ćwiczeniach. Otyłe ciało nie próbowało przybrać na wadze. Próbowało ją zrzucić za pomocą spalania zbędnych kalorii. A zatem dlaczego otyli są… otyli?
Biologicznym filarem jest tutaj homeostaza. Zdaje się, że istnieje „ustalona” waga dla naszych ciał. Po raz pierwszy takie rozwiązanie zostało zaproponowane przez Keeseye'a i Corbetta58. Mechanizmy homeostatyczne bronią tej ustalonej wagi ciała, tak w górę, jak i w dół. Jeśli waga ciała spada poniżej tej ustalonej wartości aktywują się mechanizmy kompensacyjne, które próbują podnieść ją do znanego poziomu. Jeśli waga rośnie, te same mechanizmy się aktywują, aby ją obniżyć.
Problem z otyłością polega na tym, że ta ustalona waga jest za wysoka.
Spójrzmy na taki przykład. Załóżmy, że ustalona waga twojego ciała to 200 funtów (około 90 kg). Za pomocą restrykcji kalorycznej okresowo stracisz na wadze. Dotrzesz do poziomu 180 funtów (około 81 kg). Jeśli ustalona waga ciała, to nadal 90 kilogramów, ciało będzie robiło wszystko, aby ją odzyskać, na przykład poprzez stymulację apetytu. Poziom greliny wzrasta, a poziom hormonów sytości (amylinu, peptydu YY i cholecystokinin) się zmniejsza. W tym samym czasie twoje ciało zacznie ograniczać całkowite wydatkowanie energii. Metabolizm zaczyna się zatrzymywać. Spada temperatura ciała i tempo bicia serca, spada ciśnienie krwi i ilość krwi pompowanej przez serce, wszystko to w desperackim wysiłku, aby oszczędzać energię. Jesteś głodny, zmęczony i jest ci zimno. Scenariusz znany wszystkim, którzy byli na diecie.
Niestety, w rezultacie ciało wraca do oryginalnej wagi 90 kilogramów. To też jest znane tym, którzy próbowali diet. Jedzenie większych ilości pożywienia nie jest przyczyną otyłości, tylko jej konsekwencją.
Jedzenie nie sprawia, że tyjemy. Kiedy stajemy się grubi zaczynamy jeść więcej. Obżarstwo nie jest indywidualnym wyborem. Jest zachowaniem stymulowanym hormonalnie – naturalną konsekwencją zwiększenia ilości hormonów głodu. A zatem należy sobie zadać pytanie, co tak naprawdę sprawia, że jesteśmy grubi? Innymi słowy, dlaczego ustalona waga jest tak wysoka?
Ustalona waga ma też odwrotne działanie. Jeśli będziesz się objadać, okresowo przybierzesz na wadze, przytyjesz do 100 kilogramów. Jeśli ustalona waga utrzymuje się na poziomie 90, twoje ciało aktywuje mechanizmy dążące do jej zbicia. Zmniejsza się apetyt. Metabolizm przyspiesza, próbując spalić zbędne kalorie. W rezultacie tracisz na wadze.
Twoje ciało nie jest prostą wagą balansującą przyjmowane i spalane kalorie. Bardziej przypomina termostat. Ustalona waga ciała będzie bronić się zarówno przed zwiększeniem, jak i zmniejszeniem. Doktor Rudolph Leibel elegancko dowiódł tego w eksperymencie z 1995 roku59. Pacjenci byli celowo przekramiani lub niedożywiani, aby uzyskać pożądany poziom spadku lub zyskania na wadze. Pierwsza grupa była przekarmiana tak, aby przybrać na wadze o 10 procent masy swojego ciała. Następnie dieta została zmieniona tak, aby badani pozbyli się tej nadwagi. Dodatkowo stracili kolejne 10 lub 20 procent masy swojego ciała. Wydatkowanie energii było mierzone na każdym etapie.
Kiedy waga pacjentów zwiększyła się o 10 procent, ich wydatkowanie energetyczne wzrosło o niemal 500 kalorii. Zgodnie z oczekiwaniami, organizm zareagował na zwiększone spożycie kalorii, próbując je spalić. Kiedy waga wróciła do normy, całkowite wydatkowanie energetyczne powróciło do wartości wyjściowej. Kiedy grupa traciła 10 i 20 procent masy ciała, organizmy redukowały całkowite wydatkowanie energetyczne o około 300 kalorii. Niedożywienie nie doprowadziło do oczekiwanej utraty wagi, ponieważ całkowite wydatkowanie energetyczne zmniejszyło się, przeciwdziałając temu zjawisku. Badanie Leibela było rewolucyjne, ponieważ wymusił on zmianę paradygmatu w naszym rozumieniu otyłości.
Nic dziwnego, że tak trudno nam utrzymać nową wagę! Diety działają dobrze na początku, ale kiedy chudniesz, twój metabolizm zwalnia. Mechanizmy kompensacyjne zaczynają działać niemal od razu i działają prawie w nieskończoność.
Musisz ciągle zmniejszać i zmniejszać ilość kalorii, które przyjmujesz, aby stale tracić na wadze. Jeśli tego nie zrobisz, twoja waga się zatrzyma, a następnie zacznie znów powoli wspinać się w górę – każdy, kto kiedykolwiek próbował diety, dobrze o tym wie. (Równie trudno przybrać na wadze, ale tym zazwyczaj się nie przejmujemy, chyba że jesteśmy zawodnikami sumo). Praktycznie każde badanie wykonane w ciągu ostatniego stulecia to potwierdziło. Teraz wiemy dlaczego.
Rozważ nasze porównanie do termostatu. Normalna temperatura to 21°C. Gdyby zamiast tego termostat w twoim domu był ustawiony na 0°C, byłoby ci za zimno. Korzystając z pierwszego prawa termodynamiki, zdecydowałeś, że temperatura w twoim domu zależy od ciepła wpływającego kontra ciepła zużywanego. Jest to podstawowe prawo fizyki, a jako takie jest nienaruszalne. Skoro potrzebujesz więcej ciepła, kupujesz przenośny grzejnik i włączasz go do prądu. Ale ciepło wpływające jest tylko bezpośrednią przyczyną zmiany temperatury. Na początku temperatura wzrasta dzięki grzejnikowi. Jednak już niedługo termostat wyczuwa jej zmianę i włącza klimatyzację. Klimatyzacja i grzejnik stale ze sobą walczą i dzieje się do dopóki, dopóty grzejnik się nie popsuje. Temperatura powraca do 0°C.
Główny błąd, to skupianie się na bezpośredniej, a nie podstawowej przyczynie. Podstawowa przyczyna chłodu to źle ustawiony termostat. U podstaw twojej porażki leżał fakt, że nie zauważyłeś, że w twoim domu jest mechanizm homeostatyczny (termostat), który przywrócił temperaturę 0°C. Dużo sprytniejszym rozwiązaniem byłoby zlokalizowanie pilota do termostatu i przestawienie temperatury na dużo bardziej komfortowe 21°C, zamiast obserwować zmagania klimatyzacji z grzejnikiem.
Powodem,
Diaz E.O., Metabolic response to experimental overfeeding in lean and overweight healthy volunteers. Am J Clin Nutr. Październik 1992; 56(4):641–55.
Kechagias S., Ernersson A., Dahlqvist O., Lundberg P., Lindström T., Nystrom F.H. Fastfood-based hyper-alimentation can induce rapid and profound elevation of serum alanine aminotransferase in healthy subjects. Gut. Maj 2008; 57(5):649–54.
DeLany J.P., Kelley D.E., Hames K.C., Jakicic J.M., Goodpaster B.H., High energy expenditure masks low physical activity in obesity. Int J Obes (Lond). Lipiec 2013; 37(7):1006–11.
Keesey R., Corbett S., Metabolic defense of the body weight set-point.Res Publ Assoc Res Nerv Ment Dis. 1984; 62:87 – 96.
Leibel R.L. i.in. Changes in energy expenditure resulting from altered body weight N Engl J Med. 9 marca 1995, 332(10);621–8.