Kosmetologia t. 1. Отсутствует
policzkowy (buccal nerve) – po odejściu od nerwu żuchwowego kieruje się ku dołowi i przodowi, zwykle towarzysząc tętnicy policzkowej; przebiega na powierzchni bocznej mięśnia policzkowego, dochodząc do kąta szpary ust; unerwia błonę śluzową policzka i skórę okolicy policzkowej (ryc. 4.2); zespala się z gałęziami nerwu twarzowego (VII).
Gałęzie grupy tylnej mają głównie charakter czuciowy (oprócz nerwu żuchwowo-gnykowego). Należą do nich:
• nerw językowy (lingual nerve) – po odejściu od nerwu żuchwowego biegnie łukiem ku przodowi do dna jamy ustnej, między mięśniem skrzydłowym bocznym a mięśniem skrzydłowym przyśrodkowym (ryc. 4.3); przyjmuje strunę bębenkową, która prowadzi włókna smakowe i wydzielnicze od nerwu twarzowego (VII); w obrębie jamy ustnej nerw językowy oddaje następujące gałęzie:
− gałęzie cieśni gardzieli (zaopatrują głównie migdałki podniebienne i część tylną dna jamy ustnej),
− gałąź podjęzykową (zaopatruje śliniankę podjęzykową oraz część przednią dna jamy ustnej),
− gałęzie językowe (zaopatrują błonę śluzową 2/3 przednich języka – do bruzdy granicznej).
Z nerwem językowym łączy się zwój podżuchwowy będący miejscem przełączenia włókien przedzwojowych struny bębenkowej na włókna zazwojowe biegnące do ślinianki podjęzykowej i podżuchwowej,
• nerw zębodołowy dolny (inferior alveolar nerve) – po odejściu od nerwu żuchwowego biegnie ku dołowi, wchodząc łącznie z tętnicą i żyłą zębodołową dolną przez otwór żuchwy do kanału żuchwy (ryc. 4.3); od nerwu zębodołowego dolnego odchodzą:
− nerw żuchwowo-gnykowy (odchodzi od nerwu żuchwowego przed jego wejściem do kanału żuchwy; zaopatruje ruchowo mięsień żuchwowo-gnykowy oraz brzusiec przedni mięśnia dwubrzuścowego),
− gałęzie zębowe dolne (tworzą splot zębowy dolny, od którego odchodzą gałęzie zębowe dolne zaopatrujące zęby żuchwy),
− gałęzie dziąsłowe dolne (zaopatrują dziąsła żuchwy),
− nerw bródkowy (dzieli się po wyjściu z otworu bródkowego na gałęzie bródkowe zaopatrujące czuciowo okolicę bródkową oraz gałęzie wargowe dolne zaopatrujące wargę dolną) (ryc. 4.2 i 4.3),
• nerw uszno-skroniowy (auriculo-temporal nerve) – po odejściu od nerwu żuchwowego kieruje się bocznie i ku tyłowi; oddaje liczne gałęzie – do najważniejszych należą:
− gałęzie stawowe (zaopatrują staw skroniowo-żuchwowy),
− nerw przewodu słuchowego zewnętrznego (zaopatruje przewód słuchowy zewnętrzny oraz powierzchnię boczną błony bębenkowej),
− nerwy uszne przednie (zaopatrują skórę bocznej powierzchni małżowiny usznej),
− gałęzie przyusznicze (zaopatrują śliniankę przyuszną),
− gałęzie skroniowe powierzchowne (zaopatrują skórę okolicy skroniowej nad łukiem jarzmowym).
Nerw uszno-skroniowy łączy się ze zwojem usznym i z nerwem twarzowym.
UWAGA!
Neuralgia nerwu trójdzielnego objawia się okresowym, ale bardzo intensywnym bólem zlokalizowanym w obszarach unerwienia gałęzi nerwu trójdzielnego. Nieco częściej występuje u kobiet. Bóle mogą trwać nawet 15 minut. Najczęściej neuralgia dotyczy nerwu szczękowego (V2), następnie żuchwowego (V3), a najrzadziej ocznego (V1).
4.3.2. Nerw twarzowy (facial nerve)
Nerw twarzowy (VII), podobnie jak nerw trójdzielny (V), jest nerwem mieszanym, jednak w odróżnieniu od trójdzielnego stosunek włókien ruchowych do czuciowych jest w nim odwrotny. Włókna ruchowe przebiegające w nerwie twarzowym zaopatrują głównie mięśniówkę szyi i twarzy. Włókna czuciowe zaopatrują przednie2/3 części błony śluzowej języka. Nerw twarzowy posiada także włókna przywspółczulne (wydzielnicze) głównie dla gruczołu łzowego, ślinianki podjęzykowej i ślinianki podżuchwowej.
Nerw twarzowy wychodzi z jamy czaszki przez przewód słuchowy wewnętrzny. Następnie, przebiegając w kości skroniowej, oddaje szereg gałęzi (kolejno):
• nerw skalisty większy,
• nerw strzemiączkowy,
• strunę bębenkową.
Nerw twarzowy po wyjściu na podstawie czaszki (przez otwór rylcowo-sutkowy) oddaje nerw uszny tylny (zaopatruje brzusiec potyliczny mięśnia potyliczno-czołowego i mięsień uszny tylny). Następnie przebiega ku dołowi i do przodu, dochodząc do wewnętrznej powierzchni ślinianki przyusznej (ryc. 4.4). Przechodząc przez miąższ ślinianki przyusznej, dzieli się na gałąź górną (skroniowo-twarzową) oraz gałąź dolną (szyjno-twarzową), które dzielą się na kolejne gałęzie, tworząc sieć zespoleń zwanych splotem przyuszniczym. Do gałęzi grupy górnej należą gałęzie skroniowe, gałęzie jarzmowe i gałęzie policzkowe. Do gałęzi grupy dolnej należą gałąź brzeżna żuchwy i gałąź szyjna. Ponieważ gałęzie te, odchodząc od splotu przyuszniczego. przyjmują charakterystyczny wachlarzowaty kształt rozgałęzień, zostały nazwane gęsią stopką większą (ryc. 4.4). Gałęzie splotu przyuszniczego zespalają się z gałęziami nerwu trójdzielnego, zaopatrując komplementarnie ruchowo-czuciowo dane struktury twarzy.
Ze względu na obszerność tematu dokładne omówienie wszystkich gałęzi nerwu twarzowego przekraczałoby zakres rozdziału, w związku z czym będzie on dotyczył tylko gałęzi, które unerwiają okolice twarzy.
■ Gałęzie skroniowe (temporal branches)
Przebiegają ku górze nad łukiem jarzmowym w kierunku łuku brwiowego (ryc. 4.4). Unerwiają ruchowo mięsień uszny przedni, mięsień uszny górny (część przednią), mięsień okrężny oka (głównie część górną), mięsień podłużny i brzusiec czołowy mięśnia potyliczno-czołowego.
■ Gałęzie jarzmowe (zygomatic branches)
Zwykle przebiegają nieznacznie ku górze, dalej wzdłuż i poniżej łuku jarzmowego w kierunku nosa zewnętrznego (ryc. 4.4). Unerwiają ruchowo mięsień okrężny oka (część boczną i dolną), mięsień jarzmowy mniejszy, mięsień jarzmowy większy.
Rycina 4.4.
Unerwienie głowy, strona lewa. Nerw twarzowy i układ gęsiej stopki większej (pes anserinus major) oznaczono cyframi czerwonymi. 1 – pień nerwu twarzowego (nervus facialis) po wyjściu z otworu rylcowo-sutkowego, 2 – nerw uszny tylny (nervus auricularis posterior), 3 – pień górny (truncus superior), 4 – pień dolny (truncus inferior), 5 – głęboka warstwa ślinianki przyusznej (glandula parotis), 6 – gałęzie skroniowe (rami temporales), 7 – gałęzie jarzmowe (rami zygomatici), 8 – gałęzie policzkowe (rami buccales), 9 – gałąź brzeżna żuchwy (ramus marginalis mandibularis), 10 – gałąź szyi (ramus colli), 11 – nerw uszno-skroniowy (nervus auriculotemporalis), 12 – nerw nadoczodołowy (nervus supraorbitalis), 13 – nerw podoczodołowy (nervus infraorbitalis), którego końcowe rozgałęzienia zwane są gęsią stopką mniejszą (pes anserinus minor), 14 – nerw bródkowy (nervus mentalis), 15 – nerw potyliczny większy (nervus occipitalis major), 16 – nerw potyliczny mniejszy