Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Отсутствует
przewidywania zachowania innych, co pozwala na spostrzeganie tych zachowań jako znaczących i sensownych oraz umożliwia głębszą analizę i antycypację dalszych działań. Po trzecie, mentalizacja wspomaga komunikację, umożliwiając porozumiewanie się bez nieustannej konieczności omawiania wspólnego działania i przedstawiania własnej perspektywy.
W pracy klinicznej podkreśla się, że zakłócenia procesu mentalizacji mają związek z obserwowanymi objawami psychopatologicznymi. Szczególną uwagę przywiązuje się do deficytów w mentalizacji jako podwalin rozwoju zaburzeń osobowości (zob. Cierpiałkowska i Górska, 2016a). Nieprawidłowości w transakcjach przywiązaniowych skutkują ukształtowaniem się swoistej podatności na zakłócenia procesu mentalizacyjnego, na którą składają się słaba regulacja afektu, łatwość aktywowania systemu przywiązania, tendencja do eksternalizacji i identyfikacji projekcyjnej. Dodatkowo podatność tę buduje mechanizm konfliktowy pojawiający się w sytuacji stresu interpersonalnego. Polega on na uruchomieniu w obliczu konfliktu z inną osobą reakcji obronnych wobec mentalizowania, co chroni jednostkę przed rozumieniem obecnych w umyśle intencji skrzywdzenia pierwotnie opiekuna, później innej osoby dorosłej (Fonagy i in., 2013). Ten mechanizm obronny, adaptacyjny w okresie wczesnego dzieciństwa w latach późniejszych buduje podwaliny nie tylko pod zaburzenia osobowości, lecz także schizofreniczne i afektywne dwubiegunowe (zob. Cierpiałkowska i Górska, 2016a).
bezpieczne przywiązanie
ciągłość rozwoju homotypowa, heterotypowa
czynniki ryzyka, zasoby indywidualne i środowiskowe
dysocjacja
dysregulacja emocji
ekwifinalność
ekwipotencjalność
impulsywność
indeterminizm
mentalizacja
model podatność–stres
model rozwoju potraumatycznego
podatność, odporność psychiczna
pozabezpieczne przywiązanie
psychopatologia rozwojowa
regulacja emocji
ścieżki rozwoju
temperament zrównoważony
trajektorie rozwoju dzieci i młodzieży
trauma jednorazowa
trauma relacyjna
zaburzenia eksternalizacyjne i internalizacyjne
Grzegorzewska, I., Pisula, E., Borkowska, A.R. (2016). Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. W: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna (s. 451–499). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Liotti, G., Farina, B. (2016). Traumatyczny rozwój. Etiologia, klinika i terapia wymiaru dysocjacyjnego, przeł. H. Michalska. Warszawa: Fundacja Przyjaciele Martynki.
Strelau, J. (2014). Funkcjonalne znaczenie temperamentu dzieci. W: J. Strelau, Różnice indywidualne (rozdz. 11, s. 269–306). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Psychologiczna diagnoza kliniczna dzieci i młodzieży
Podstawy psychologicznej diagnozy klinicznej dzieci i młodzieży w kontekście społecznym
6.1. Typy diagnozy klinicznej i konteksty społeczne diagnozowania
6.1.1. Podstawowe założenia i typy diagnozy klinicznej
6.1.2. Znaczenie kontekstów – indywidualnego, rodzinnego i instytucjonalnego
6.1.3. Kontrakt diagnostyczny i trudności w identyfikacji problemu dziecka
6.1.4. Etapy postępowania diagnostycznego
6.2. Kliniczna diagnoza opisowa dla celów terapeutycznych
6.2.1. Przypadek Amelii
6.2.2. Model kliniczny – diagnoza różnicowa
6.2.3. Psychologiczne modele opisowe
6.3. Kliniczna diagnoza wyjaśniająca dla celów terapeutycznych
6.3.1. Konceptualizowanie przypadku w modelach integracyjnych
6.3.2. Opracowanie przypadku w podejściu poznawczo-behawioralnym – mechanizmy aktywowania się nieprzystosowawczych zachowań
6.3.3. Diagnoza w podejściu psychodynamicznym – mechanizm i aktywowanie się zaburzeń psychicznych
6.4. Diagnozowanie w procesie terapii
6.5. Opiniowanie i orzecznictwo w sprawach dzieci i młodzieży
6.1. Typy diagnozy klinicznej i konteksty społeczne diagnozowania
Diagnoza i diagnozowanie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży to działanie ogromnie złożone, wymagające wszechstronnej wiedzy psychologa klinicznego z różnych dziedzin psychologii rozwojowej, psychopatologii ogólnej i rozwojowej oraz psychiatrii. Aktywność zawodowa psychologa najczęściej przebiega w różnych placówkach, takich jak: 1) jednostki o charakterze ambulatoryjnym i szpitalnym, zajmujące się leczeniem zaburzeń psychicznych i zachowania oraz leczeniem przewlekłych schorzeń somatycznych; 2) instytucje wychowawczo-opiekuńcze i szkolne zajmujące się orzekaniem i opiniowaniem psychologiczno-pedagogicznym; 3) specjalistyczne poradnie publiczne i niepubliczne, utrzymywane przez różne stowarzyszenia; 4) prywatne gabinety psychologiczne i terapeutyczne. Psycholog kliniczny w tych instytucjach albo podejmuje samodzielne działania diagnostyczne, albo jest członkiem zespołu, składającego się z różnych specjalistów, które zajmują się diagnozowaniem zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Wymienione instytucje zazwyczaj są powołane w celu udzielenia pomocy dzieciom, rodzinie, szkole i innym środowiskom w rozwiązaniu różnych problemów, które mogą pojawić się w dzieciństwie i adolescencji w zakresie zdrowia psychicznego, trudności związanych z edukacją oraz w przebiegu socjalizacji i adaptacji do rozmaitych środowisk społecznych. Działania zawodowe psychologa klinicznego w tych placówkach podlegają europejskim i krajowym standardom organizacji opieki zdrowotnej, których przestrzeganie w istotnym stopniu zależy od warunków ekonomiczno-politycznych oraz poziomu humanizmu i socjalizacji konkretnego społeczeństwa. Procesy i warunki społeczne, kulturowe i polityczne zależą od globalizacyjnych przemian społecznych i stanowią istotne wyzwania także dla postępowania diagnostycznego i terapeutycznego psychologa klinicznego w XXI w. (Cierpiałkowska i Sęk, 2015).
Biorąc pod uwagę cele statutowe instytucji oraz cele formułowane przez dziecko i jego rodzinę, psycholog kliniczny najczęściej podejmuje działania diagnostyczne, których głównym zadaniem jest: 1) diagnoza zdrowia psychicznego i funkcjonowania, w celu wskazania najbardziej efektywnej pomocy terapeutycznej dla dziecka i rodziny; 2) diagnoza przebiegu procesu terapii i zmian występujących u dziecka oraz w rodzinie