Helene de Kock Omnibus 9. Helene de Kock
sy nek. “Ekskuus dat ek so ongesellig was, hoor!”
Toe eers kry Peet dit reg om normaal terug te lag en te skerts.
“Ek gaan sommer vanmiddag al begin mense nooi,” kondig Maryn aan toe Peet hulle by die voordeur aflaai, “en dan hou ons oormôreaand die vleisbraaiery! Wat sê julle?”
“Net so,” sê Peet met ’n glimlag toe hy wegtrek om die BMW te gaan bêre. In die stowwerige skemer van die motorhuis skakel hy die motor af en bly net so doodstil agter die stuurwiel sit. Hy sit soos ’n robot wat al afgeskakel is, maar waarvan die ratjies en binnewerkies nog nie mooi bedaar het nie, en asof daar ’n dooie hoop is dat hy weer aan die gang kan kom. Uiteindelik doen hy dit tog; hy klim houterig uit en loop stadig uit die motorhuis om die deure toe te sluit. Die hemel weet, dink hy verstar, wanneer ek eendag weer ’n beweging sal kan maak wat nie vooraf fyn beplan is nie, wanneer ek ooit weer sal kan toegee aan die begeertes van my hart …
Die aand van die braaivleis is lousag met ’n nágloed van die dag se son. Die groot dam lê mosgroen en stil, en hier en daar dryf die laaste koper kaatsings van die lig soos plassies vuur. Die wit troppe bosluisvoëls het lankal tot bedaring gekom bo in die wilgers, en van die digte dambevolking is dit net ’n paar van die dommerige bleshoendertjies wat verstrooid huis se kant toe swem en hulle verwonder aan die helder ligte op die grasperke. Hulle word gou verwilder deur Pote, wat outoritêr vir hulle blaf en dan stywebeen en pronkerig op die wal bly staan tot hulle weg is. Die mans, wat besig is om die wit opslaanstoele en tafels op die grasperk reg te skuif, lag vir hom en roep hom om liewer die werfgespuisies in toom te kom hou. Hulle is al sedert vroegaand tjankend van opgewondenheid by die vooruitsig van al die weggooibeentjies, want die geure wat oor die werf hang en oor die water wegsweef, is genoeg om al wat vleiseter is te laat watertand. By die braaiplekke langs die huis is daar twee vet skape aan die spitte, en die dik skywe beesvleis en kerriesosaties lê en wag. Oor die yslike swart driepootpot, wat volgens Peet aan die hekse in Macbeth kon behoort het, staan Selina kromrug en roer aan die krummelpap.
Vir Peet het sy hele bestaan hier op Damplaas in ’n kookpot van emosies verander waaraan g’n towerspreuk iets kan verander nie … Veral die afgelope paar dae ná sy gesprek met Elsje was hy hom akuut daarvan bewus. Elsje is bleek en stil; Eugene is bot en swygsaam, en Maryn is borrelend van die een of ander blydskap wat sy die joos weet waarvandaan haal. Hy wat Peet is, is half gaar van binne soos hy hom na almal se grille skik. Maryn het die onhebbelikste giere in verband met die reëlings van die vleisbraaiery en vra kort-kort nog gaste by. Sy kan veral nie besluit wie om as maat vir Marcel te vra nie, want hy het glo kort en klaar geweier om self enigiemand te vra. Toe Peet in alle onskuld en met ’n knypie slinksheid voorstel dat sy die nuwe Biologie-onderwyseres vra, het sy hom ’n paar dinge toegesnou en toe in trane om verskoning gevra. Al waaroor sy praat en dink, is die komende geselligheid en wat sy alles kan doen om dit ’n onvergeetlike aand te maak. Sy kan ook glad nie besluit watter een van die sewe uitrustings wat sy besit vir ’n geleentheid soos dié, sy moet aantrek nie. Peet kan sy ore en oë nie glo nie. Hy het haar nog nooit in al die jare van hul intieme vriendskap in so ’n toestand gesien nie. Tog kan hy nie tot by die kern daarvan deurdring nie, want sy eie gevoelens is ’n onklare mengelmoes wat hom konstant laat poog tot helderder begrip van homself. Sy eie liefdespenarie gun hom geen tyd vir die analise van andere nie.
So kry Marcel hom waar hy, diep in gedagte versonke, steeds langs die spitte staan.
“Ek sal jou hier aflos, dan kan jy gaan klaarmaak,” sê hy meteens langs hom.
Peet skrik op, kyk half verbaas na die goed geklede man wie se skelblonde kuif vanaand glad van sy voorkop af weglê, en wie se modieuse klere bepaald nie sommer hier gekoop is nie. Ook Pote sit ewe goed gemanierd op sy agterpote na Peet en loer.
“Dankie,” sê hy, “dit sal nou gaaf wees!” Toe vryf hy ligweg oor Pote se kop en stap huis toe.
Op die voorstoep loop hy Eugene en Elsje raak. Hulle is ook reeds aangetrek vir die geleentheid, en na sy eerste en oombliklike bewondering vir Elsje in haar goudgeel rok wat byna tot by haar enkels klok, is dit vir hom met ’n oogopslag duidelik dat dié twee vasgesit het. Elsje se gesig is ’n yswit wolkie en op Eugene s’n is die onweerskade reeds te sien. Hy probeer nie eens vir Peet verberg dat hy lelik omgekrap is nie. Hy staar hom net ’n oomblik berekenend aan, vat toe vir Elsje stewig aan die arm en loop met haar, stywe ruggie en al, dam se kant toe. Peet is nog nie by die voordeur in nie of hy hoor hul stemme luid en protesterend soos hulle die saak probeer uitpraat. Hy sou wat wou gee om net ’n halfuur lank ’n bleshoender te wees en so van die woedende gesprek daar op die damwal te hore kon kom.
’n Kwartier later is hy self uitgevat in ’n donkerblou broek en hemp en staan hy sy brilglase en poleer toe hy Maryn na hom hoor roep.
Hy sit sy bril op en loop om haar te soek. Hy kry haar in die gang voor haar kamer.
“Genade tog,” sug sy toe sy hom gewaar, “ek’s bly jy is nog hier om my te help! My rok se ritssluiter het iewers vasgehaak en ek kan dit om die dood nie loskry nie en die mense is nou-nou …”
“Staan stil!” gebied hy. Sy maak so, draai heeltemal onbeskroomd om sodat hy kan kyk waar die fout is. Hy kry dit sonder veel gesukkel en rits haar wye vlamrooi rokkie toe. “Daar’s hy!”
“Ag dankie, man,” sê sy, bekyk hom vlugtig op en af met onpersoonlike goedkeuring en draf sonder meer die gang af sitkamer toe. Peet staan haar verdwaas en agterna kyk. Hy weet meteens baie seker wat hy vir Maryn voel, en nog al die jare gevoel het – ’n diepe broederlike teerheid. Net dit.
Toe Maryn die kombuis binnekom, is ou Selina al weer by die stoof besig om te roer aan ’n dik bruin sampioensous wat saam met die krummelpap voorgesit sal word. Maryn sien dat die ou vrou al klaar haar nuwe kopdoek aanhet, om te pas by een van haar beste swart rokke. ’n Damplaaspaartie is ’n groot ding en ’n mens moet dress daarvoor, het sy Maryn kleintyd al ingelig. Sy staak dan ook haar gekarring in die pot, bekyk haar grootmaakkind krities, knik toe vinnig met die kop.
“Jy lyk self darem baie deftig, Selina,” sê Maryn, maar vanaand kry sy nie die toegeneë reaksie waaraan sy so gewoond is nie. Die ou vrou bekyk haar met swygsame erns.
“Die beesdokter is by die vure,” sê sy net, en toe Maryn haar mond verbaas oopmaak, hou sy haar een ou hand met die krom pinkie omhoog om enige antwoord af te weer. “Ek sien wat ek sien, Marynetjie, en wat die oog sien, is wat die hart vertel …” Toe draai sy weer terug stoof toe en roer verwoed aan die dik, bruin sous.
Maryn loop amper druipstert die kombuis uit. Sy kan om die dood nie uitmaak of ou Selina goedkeur of afkeur wat sy sien, en of sy dit maar net gelate aanvaar nie. Buitendien, wát sien sy nou eintlik? Nog voordat sy self verder hieroor kan besin, trek sy haar skouers in ’n ontkennende gebaar op en stap doelgerig na waar Marcel aan een van die spitte draai. Haar pa sit ook so ’n entjie van die vuur af op ’n seilstoel en pak die sosaties een vir een op ’n groot rooster wat op die kole moet kom.
Maryn gaan slaan haar arms liefderik van agter om hom.
“En as Pa nou so sit en werk?”
“Ag, ek is moeg, kind …”
“Moeg?” Maryn is dadelik ontsteld. Frederik Basson is nie ’n man wat moeg raak nie, en dit nog minder erken as hy ooit is. As hy sê hy is moeg, is hy al klaar siek. “Maar dan moet Pa nie hiér sit nie! Kom liewer binnetoe en rus ’n bietjie in die woonkamer – die gaste sal nou begin aankom en dan sit Pa vir lank nie …”
Sy is nog meer ontstem toe hy sonder ’n verdere woord inwillig en die sosaties aan Marcel oorhandig, wat die gesprek gehoor het en ook bekommerd nader staan.
“Ek sal hier sorg, oom,” sê hy dadelik, “gaan lê gerus ’n bietjie.”
“Ek stuur vir Peet en Eugene om jou te help,” sê Maryn. “Ek weet nie waar bly hulle nie!” Sy self bied nie aan om te help nie, want op Damplaas is die braaiwerk manswerk, uit en gedaan. Sy en Elsje het saam met Selina die slaaie en bykosse gemaak.
“Soek julle my?” vra Peet, wat ook nader staan en sy oog vinnig en ondersoekend oor oom Frederik se bleek