Driveway Divatjie. Annalise Wiid
Dit was so ’n lui niksdoendag en ons het besluit om sommer ’n ent te gaan ry. Toe kom ons op die klein dorpie af. Dertig, veertig huise. ’n Kerk. Nogal groot. En ’n handelshuis. Die drankwinkel lê buite die dorp en liqour store is verkeerd gespel.
Ek het stadig straataf gekruie. Die huisies gekyk soos mens gesigte bestudeer wanneer jy iets van die mens daarbinne wil ontdek. Dit is toe dat ek die toegerankte ene sien. Net rankrose waar jy kyk. Langmanhoogte. Bo dit sien jy nog net die daknok. Van die huis sien jy niks. Net rose, rose, rose. Van daai klein pienketjies wat so styfgepak vol blaartjies is dat hulle lyk soos die tossels op my kinderdae se pantoffels. En donker, amper rooipienkes. Oper. Minder blare. Met ’n geel hartjie wat gelukkig lyk. En wittetjies. Met hier en daar so ’n ligte pienk skynsel asof hulle met rooswater bedruip is. En hulle ruik net so lekker soos vroeër jare se ouma-rose wanneer my oupa hulle teen skemertyd natgelei het.
Ek stop terstond. Laat die kar luier. “Gaan steel gou vir my ’n roos,” sê ek vir Pa, wat agter sit. “Maar as die antie in die tuin is, vra voordat jy vat,” skree ek agterna deur die venster toe hy al met Ma se knipmes in die hand by die roosheining staan.
Dit is toe nie die antie in die tuin nie, maar die oom. Hy staan vriendelik nader. Nee, wat, ons kan maar pluk, hier’s mos baie, beduie hy met ’n swaai van die kop wat die hele heining insluit. En toe ons weer sien, loop haal hy ’n graaf en kom spit vir my ’n loot of twee uit wat ek in my eie grond kan gaan druk en aan die groei kry. Sommer so kaalvoet trap hy daai skerpkant van die graaf in die klipgrond. Die roosdorings krap sy skene dat die bloed loop.
Ek wil dankie sê, maar ek weet nie mooi hoe nie. Druk maar so agteraf ’n R20-noot in Pa se hand en sê: “Gee vir die oom.” Pa maak seker die oom verstaan dis nie vir betaling nie, dis sommer net oor ons so dankbaar is vir sy vriendelikheid en mededeelsaamheid. “Nee,” sê die oom, “dis ek wat vir julle moet dankie sê,” en die klem wat hy op sy dankie lê, dra die geur van ’n hele bos ruikrose. Waarvoor, wonder ek? Vir die onverwagte gemeensaamheid?
Die tannie lê siek daar binne, vertel hy. Suiker. Ja, hy woon nog maar al die jare hier. Gebore, grootgeword, geskool, gewerk. En nou afgetree met ’n minder as niks pensioentjie. Hy het nie meer tande nie. Ek vra sy naam. Hy lyk ’n bietjie verleë. “Hulle sê sommer vir my Boetie.” Kop onderstebo. Kaalvoet in die stofstraat.
Ek vra of die handelshuis oop is. “Ja,” sê hy, “natuurlik. En hulle maak die lekkerste wors in die land! Skoon vleis. Niks gemors nie.” Trots.
Ons laai die roossteggies in die kar. Sluit en loop oor na die winkel toe. Binne ruik dit na twak, meel en paraffien. Vars uie lê in bossies, nog met die grond aan hulle. Toe ons uitkom, wag Boetie ons in. Hy’t vir ons ietsie op die kar neergesit, sê hy en loop weer weg. Dis ’n 2 l-roomysbak vol appelkose van sy eie boom. Sy enigste rykdom. Dit ontroer my. Dit sing!
Dalk het hy later die middag vir hom R20 se wors gaan koop.
Vanoggend is ek in die vars vroegdaglig uit tuin toe. Die nuut geplante rankrosies stoot sagte jonggroen blaartjies. Hulle sing!
Mens moet van geweet wees
MENS MOET VAN GEWEET WEES
Die klein liefie het net ongemerk stil geraak. Toe ons weer sien, is haar laggie weg en haar lyftaal bot. “Wat is verkeerd?” vra ons. Sy antwoord nie. Staan net op en loop uit tuin toe. Dit help nie om haar agterna te sit en te probeer uitlok om te praat nie. Sy sê eenvoudig niks. Selfs nie eens ’n roomys kry die woordstaking gesmelt nie.
Later kom sy weer in, maar loop reg tussen ons deur en trap op. Ek agterna. Wat is dan fout, skattebolkind? Jy lyk hartseer. Wat het gebeur? Ek sien hoe sy soek na woorde. “Eintlik voel ek ’n bietjie kwaad,” sê sy. Hoekom? “Want Simoné wou my nie saam met haar in die badkamer laat kom nie.”
Ek gaan sit op die bed se rand en buk vooroor sodat ek reguit en diep in haar groot, seer oë kan kyk. Het jy al gehoor van privaatheid? vra ek en begin verduidelik dat dit eintlik soms baie goed is, selfs noodsaaklik, dat mens ’n deur kan toetrek en ander mense kan uitsluit. Dat sy self ook op privaatheid en haar eie ruimte geregtig is, al is sy nog klein.
Sy knik gewigtig. Sy verstaan en dit is goed so. “Maar,” sê sy dan, “Noa was ook in die badkamer.” Toe eers verstaan ek. Dit gaan nie oor een mens se reg op privaatheid nie. Dit gaan oor twee maatjies agter ’n koue, ontoeganklike deur. En enetjie daarbuite. Jy het uitgesluit gevoel, sê ek. Toe loop haar trane.
Mens is nie gemaak om misgekyk te word nie. Mens moet van geweet wees. Nie sommer net so bolangs en vlugtig en van agter ’n toe deur nie. Mens moet ingetrek word by ’n behoortkring wat jou teenwoordigheid begeer en jou waarde onderskryf.
Verlede week bel tannie Trudie om my te groet. Sy trek die einde van die maand uit ons kompleks na ’n versorgingsoord. Vroeër jare het ons dit ’n ouetehuis genoem en die gange het na Deep Heat en valstandwater geruik. Dit is gelukkig nie meer so nie. Ten minste nie oral nie. Nie by tannie Trudie se nuwe woonplek nie. Dit is mooi en lekker daar.
Maar tog, dit is nog nie huis nie. Dit is nie bekend en vertroud en ingeleef deur die kinders se kleintyd en hul grootword en huis verlaat en deur baie jare se onbevange menswees en tuinmaak en kaggelkuiers nie. Dit is nie deurdrenk van haar man se gedurige teenwoordigheid ná aftrede nie. In die nuwe plek het sy ’n enkelkamer. Tafelmaats. Gangvriende. Vloerkennisse. En heelwat minder privaatheid. Sy sal daaraan gewoond moet raak. Aanpassings, aanpassings, aanpassings. Sy stel haar daarop in soos ’n kameralens; met doelbewuste fokus.
Ek wens haar die allerbeste toe. Praat nog ’n paar bemoedigende maar ontoereikende woordjies. Sy groet dapper: Haar oom Jannie het altyd gesê: “Jy kan nie terug nie, you’ve got to move forward.” En dit is wat sy nou gaan doen.
Dit ontroer my – dat hy nou nog, soveel jare ná sy dood, steeds haar ware noord bly, steeds vir haar die koers aandui, haar steeds bly aanspoor. En hoe haar stem steeds sag word wanneer sy sy naam sê. Die man aan wie sy behoort.
’n Paar aande later slaap die kleintjie by my oor. ’n Engeltjie in fluffy pienk pajamas. Ek kyk af op die droomlandgesiggie: Hoe wonderlik het God jou gemaak! Jy’s so ontroerend mooi, so fassinerend, so broos, so vol potensiaal! Mag jy altyd, in Hom en in jou medemens, ’n heenkome hê, ’n harttuiste, selfs in die tye dat jy noodgedwonge alleen moet loop.
Die waarheid van ’n mens
DIE WAARHEID VAN ’N MENS
Die vrou skuil diep onder die boom teen ’n onverwagte stortbui. ’n Plastieksak oor haar kop. Arms afwerend oor haar bors gevou teen die skielike koue. Haar liggaam so roerloos soos die boomstam self. Ek ry eers verby, maar stop en draai om toe haar beeld my bewussyn volledig tref. Waarheen sou sy op pad wees toe die reën haar stuit?
“Ek moet my kind by die crèche gaan haal,” sê sy dankbaar toe sy in my kar klim. Terwyl sy die pad soontoe beduie, vertel sy die kleintjie, nou nege maande oud, is vroeggebore. Ek wag in die kar buite die speelskool. Ná ’n ruk klim sy weer in met ’n bondel komberse waaruit ’n fraai vetwanggesiggie grootoog loer. Klaar namaakgoue studs in die oortjies. Ek neem hulle die dorp in. Taxi rank toe. Daar buk die ma terug in die kar nadat sy reeds uitgeklim het. “If you hadn’t picked me up and I got soaked with rain, I would not have been able to hug my baby when I fetched her today. Thank you for your kindness.” En sy stap weer uit my lewe.
Ek sal die vrou waarskynlik nooit weer sien nie. Ek sal haar ook nooit vergeet nie. Wat is dit wat maak dat sommige mense jou dieper raak as ander? Daarop is die antwoorde seker meer as al die blare van ’n bos vol bome. Vir party sal dit voorkoms wees, vir ander humor of intellek