Moerbeibos. Dalene Matthee
sou nie eendag uit ’n ander se bord hoef te eet nie.
Die kers het al op die tafel gebrand toe Mirjam my inroep om te kom eet. Ons het nie geëet soos ons altyd geëet het nie; dit het vir my gevoel of al elf die tente vol vreemdes oor my tafel hang en die kos nie smaak het in my mond nie. Ons sit nog en eet, toe klop een aan die deur en ek dink dis seker White, maar toe ek oopmaak, toe staan die vrou met die pers rok daar, haar oë dik gehuil, en toe sy praat, toe weet ek sy soebat en haar hande soebat saam. Al wat ek kan uitmaak, is dat dit iets van ’n bambina is.
“Ek weet nie wat jy sê nie,” sê ek en probeer haar stilkry. “Loop praat met julle voorman, met Christie, Mister Christie!”
“Moenie so skree nie, Pa, sy’s nie doof nie.”
“Wat wil sy hê?”
“Ek weet nie, dalk vra sy kos.”
“Gee vir haar kos.”
Mirjam het omgedraai en van die asbrood en patats op die tafel gevat en vir haar kom gee, maar sy’t haar kop weggedraai en dit nie gevat nie. Sy het al ongeduldiger geraak, dit het geklink of sy die vreemde woorde by ons ore wou indruk om ons te laat verstaan.
“Loop na Mister Christie toe, ons weet nie wat jy wil hê nie,” sê ek vir haar.
“Dalk soek sy drinkwater,” sê Mirjam. “Hulle sal nie weet waar om te gaan skep nie, dis donker.”
“Gee vir haar water.”
Dit was ook nie water nie. Toe Mirjam die beker na haar uithou, het sy net ’n moedelose gebaar gemaak, omgedraai en weggestap.
“Loop saam met haar tot by die tente, Pa.”
“Nee. Sy’t alleen gekom tot hier, sy kan alleen terug.”
“Sy wou iets van ons gehad het, Pa, sy’t gesoebat!”
“Daarvoor is die voorman daar, Mister White ook.”
“Dalk is daar siekte.”
“Daar’s nie siekte nie, sy kerm en ween vandat hulle hier aangekom het.”
Ek het die deur toegemaak en gegrendel en weer langs die tafel gaan sit. Ek het gemaak of ek die verwyte in Mirjam se kyke nie sien nie. Dit kan neuk, het ek vir myself gesê, Mirjam is een wat gedurig iets het wat gejammer moet word. As dit nie ’n plantjie is nie, is dit ’n voëlkuiken of ’n ding. Vir al wat mens is, het sy ’n goeie woord. Nie lank tevore nie, het sy die Sondagmiddag oorkant van Poortland af gekom, van Imar en Gabrielle af, en toe sy by die huis kom, sê sy niemand moet ooit weer sê Mister Barrington is suinig of onvriendelik of te hoog nie. Hy’s ’n goeie man. Een van sy varke is die middag dood en toe sê hy dis omdat niemand vir die vark lief was nie.
“Pa moes saam met haar geloop het tot by die tente!”
“Mirjam, jammerte op sy tyd is ’n goeie ding, maar jammerte uit sy plek uit swel jou oë gou vir jou toe solat jy nie kan sien nie. Trek die gordyn aan, dit voel al vir my daar kyk oë deur die venster.”
Die son was skaars die volgende môre uit, toe staan White voor my deur en ek sien hy staan swaar. Die man is bedruk.
“Môre, Miggel.”
“Môre, Mister White. Kom binne. Het julle toe die moerbeibos gekry?”
“Jy sou nie na spot gevoel het as jy vanmôre in my plek was nie. Ek kom soek ’n handbyl om te leen, die mense moet vuurmaakhout hê, daar is niks om mee te kap nie. Leen asseblief vir my ’n byl.”
“Watter dag van die week is dit, Mister White?” vra ek hom.
“Sondag.”
“Sien Mister my byl daar anderkant op die kapblok ingebyl staan?”
“Ja, ek sien hom.”
“Amper dertig jaar lank kap daardie byl my vuurmaakhout, maar op die Sabbat is hy nog nooit gelig nie en hy sal ook nie vandag gelig word nie.”
“Die Woord van God sê: as die kalf in die sloot lê, Miggel.”
“Dis reg. Maar daar is ’n verskil tussen ’n kalf wat in die sloot geval het en een wat die sloot ingestamp is. My byl kap nie op ’n Sondag nie. Hulle kan die hout met hulle hande loop breek.”
Toe hy hom opruk en aanloop, kom Mirjam uit die kamer uit en kom staan my en verwyt. “Pa is verkeerd, Pa moes die byl gegee het!”
“My byl kap nie op die Sondag nie.”
“Gaan Pa nou oorlog maak teen hierdie mense?”
“Nee. Maar ek gaat hulle ook nie met die hand groet nie. Dis nie hulle plek nie en hoe gouer die goewerment vir hulle hier wegvat, hoe beter sal dit wees.”
Ek het die Bybel gevat en buite langs die huis gaan sit soos dit elke Sondag my gewoonte is. Al verskil was dat ek nie aan die oostekant van die huis loop sit het nie, maar aan die westekant, sodat my oë nie die tente sou sien nie. Ek is nie ’n man wat die Here heeldag lastig geval het nie; Sondae het ek my praatwerk vir die week wat voorgelê het, gedoen en vergiffenis gevra vir die vrotplekke in die week wat verby is. Ek het by die psalms oopgeslaan en gelees. Halfpad toe weet ek ek lees bo-oor die woorde, niks gaan tot in my kop nie. My gemoed was te beknel van die kommer. Waarheen trek ek as hulle my maak trek? Wat van my groentekampe? Wat van die aartappels wat regstaan om opgeërd te word? Wat van my huis? Die planke was nog goed om weer te gebruik as dit nie anders kon as trek nie. Elke boom waaruit daardie planke gesaag was, het my twee hande self gekap en bewerk. Net met die opslaan het Martiens Botha sy houtkapperspan gebring en kom help en sommer die dag weer vir my kom preek ook.
“Jy kan nie die kind alleen grootmaak nie, Silas. Veral nie hier waar geen sterfling naby is nie. Laat loop jou oë deur die Bos en vat weer vir jou ’n vrou. Jogebed van Frans Gerber is jonk en fluks; as sy jou nie geval nie, is Annie van broer Bart ook nog daar.”
Net een keer, toe Mirjam die jaar tien geword het, het ek weer vir een sin gekry. Vir Johanna, weduvrou van oorle Petrus Jonker wat die slag die gelekoors gekry het en nie weer opgestaan het nie. Kry ek sin vir Johanna. Maar toe ek op ’n dag weer die stomme vier wesies aankyk, toe trek al wat begerentheid is, uit my uit, want om een asbrood in twee te breek, was ’n ander ding as om dit in sewe te moet deel. Los dit, het ek vir myself gesê, maak die kind alleen groot.
Ek het ’n ander psalm probeer lees. White het nie die hele waarheid gepraat toe hy gesê het hy was hulle nie regtig te wagte nie. Daardie selfde jaar in Maart het hy my eendag gevra of ek dan nie weet van raad met die kewer wat die dorp se bome so vreet en laat vrek nie. Ek vra vir hom watse kewer? Hy sê die Australian bug. Ek sê vir hom ek het nog nooit van so ’n ding gehoor nie, en toe sê hy al wat moerbeiboom op die dorp is, is al tot niet gevreet en dit terwyl daar sprake is van ’n sybedryf vir die distrik, terwyl daar selfs al syboere op pad is. Ek het nie notisie geneem nie, my kop staan toe nog altyd by die kewer en ek sê vir hom solank die pes net nie Bos toe trek nie. Die week daarna kom ek op Poortland en kry Barrington halflyf in die moerbeiheining op soek na tekens van die einste kewer. Hy praat van die ramp wat hom sal tref as die sywurmmense opdaag en daar’s kewers in sy moerbei. Ek vat weer nie notisie nie, ek dog dis maar die ou droom.
Spruitbos-se-eiland toe kon ek nie trek nie. Daar was te veel geil jong houtkappers wat met Mirjam kon lol. Dorp toe? ’n Man kon nie sommer jou huis staat afbreek en op die dorp loop opslaan nie. Voor die eerste spyker in is, het magistraat Jackson jou in die hof en jou osse in die skut, en daar sou Mirjam ook nie veilig wees nie – ek het al gesien hoe loer hulle na haar.
Ek sit nog so, toe staan Josafat Stander by my voete, geweer oor die skouer, want Josafat Stander het nie menswet of Godswet ontsien nie, hy was ’n man van sy eie wette.
“En as oom nou vanmôre aan die koeltekant van die huis sit?”
Ek het die Bybel toegemaak. “Môre, Josafat. Skaam jy jou nie om op die Sondag met ’n geweer te loop nie?”
“Die grootvoete sal nie vra of dit Sondag is as hulle my wil trap nie.” Hy