Frats. Chris Karsten
met dié van die ou kleremaker en ander klante, is Simon se belangstelling in die fratse van Varley’s Very Fabulous Freak Show minder pervers. Sý belangstelling is aangewakker deur die hulpelose kreet van die Reverend Percival Paxton: “This terrible flood of sin and misery is gaining upon us!”
In die Coal Whippers’ Arms stuit die bedompige mengsel hom soos ’n muur: rookwalms, suur bier, kakofonie van besope sang en luide stemme, stank van swetende, ongewaste liggame. Bokant hom, op ’n aangelapte verdieping, hoor hy die geklap van hande en gestamp van voete op die houtvloer, saam met die klanke van blikkerige musiek. Aan die voet van die houttrap, by ’n plakkaat wat hom nooi na Varley’s Very Fabulous Freak Show, eis die kaalvuisbokser drie pennies vir toegang tot die boonste vertrek.
Die lang vertrek, gevul met dieselfde soort klante, geure en walms as onder, bied ’n bykomende afwagting wat drie pennies meer kos as wat die onderste klante kan bekostig. Van die verhoog af, van agter ’n fluweelgordyn, stowwerig en motgevreet, sonder die weelde van kamferpommades, strek ’n smaller stuk plank deur die middel van die vertrek na die agterste muur toe.
Simon druk ’n staanplek oop langs rye nerfaf stewels wat ritmies op die houtvloer stamp. Skurwe werkershande kap bierbekers op die houtblad van die growwe, gevlekte en taai aangepakte loopplank. Geen moeite word gedoen om dit behoorlik skoon te maak nie. Archibald Varley se inkomste lê nie in skoonmaak nie, maar in die verkoop van bier en rum en sy klante se voorreg om vir drie pennies vlugtig los te rafel uit die vloed van sonde, armoede en mismoed daarbuite. Die gordyn skuif oop en die hurdy-gurdy-musiek bereik blêrend ’n crescendo met die verskyning van die fratsmeester. Onder die keil hang Archibald Varley se swart hare slierterig langs vet, blink wange af, tot op sy skouers. Die lapelle van die swart driekwartbaadjie is versier met karmosyn-insetsels van satyn. ’n Wit hemp, met ’n borsstuk van kant, is verkreukel. Die baadjie se moue is te lank. Vir Simon lyk dit of sy kort, vet vingers uit die mousome groei. Die swart broekspype lê opgestapel op uitgetrapte skoene.
Die ou kleremaker, met sy maer hand om die bitter, warm bier, het nog nooit die voorreg gehad om só ’n spoggerige klant te kon aantrek nie. Hy wag, soos Simon Pickering, op die eerste frats.
“Bring hulle!” eis bulderende stemme.
“Ons wil die freaks sien!” roep een.
“Die freaks! Die freaks!” groei die koor.
“Waar’s die bloomin’ freaks!” gil ’n mond vol bierskuim.
In die rumoer is die fratsmeester se aankondiging stemloos, net dik, klam lippe wat tuit en tril, en vet vingers wat die keil afhaal en swaai, met die blikmusiek wat selfs harder uitstyg bokant die toejuiging en die gestamp van bottels en stewels. Eers dan merk Simon die skaduwee agter die gordyn. In die lig van olielampe en waskerse, wat rook en roet teen die mure en plafon laat aanpak, word die skaduwee ’n sjimpansee, met ’n ketting om sy nek. Die ander punt van die ketting is om die hand gedraai van ’n tweede skaduwee wat van agter die gordyn verskyn. Simon skat haar sewe voet. Die klante snak na hul asems, die kakofonie bedaar, en die kleremaker vergeet om die bier na sy lippe toe te bring.
Die sjimpansee waggel op sy agterbene, soos ’n mens, oor die verhoog, heen en weer, en dan op die loopplank in die middel van die vertrek tussen starende oë deur tot naby die agterste muur. Maar Simon se oë volg die reus, met ’n linnekleed om die heupe en ’n linnedoek om die klein uitstulpings van die bolyf, agter die breë rug geknoop. Die vel van haar gesig en nek en skouers, elke sigbare duim van haar vel, is bedek met ’n tapisserie van tatoeëermerke, in bont hiëroglifiese beelde. Haar treë is afgemete op die loopplank, met die ketting om haar hand, agter die sjimpansee aan. Vuil hande strek skuimende bekers bier na die sjimpansee toe uit. Hy sluk ’n beker in een teug leeg.
“Kyk hoe suip so ’n Troglodyte!” Die sjimpansee word luid toegejuig.
“Ek suip liewer aan háár!” Growwe hande reik na die vrou se gespierde bene, na die getatoeëerde vel. Die gesig van die groot vrou is donker, broeiend en sonder uitdrukking. Sy laat Simon dink aan ’n houtmasker waarop die foltergesigte van die gedoemdes van Tartarus uitgebrand is. Om hom en aan die oorkant van die loopvlak, tussen die bene van die vrou en die sjimpansee deur, sien hy laggende oop monde, met geel tande, swart tande en rooi tandvleise sonder tande. Hy sien die gesig van die ou kleremaker met ingevalle wange waarop die grys stoppels al ’n paar dae groei. Hy sien ’n man met ’n groot kop, blinkkaal, met ’n hand wat oor dik lippe vee, oë stip op die liggaam van die groot vrou. Op elke gesig lees hy die swaarkry van koue, honger en oorgawe. Almal kyk na die slingerende aap en die reus van ’n vrou. Sý sien niemand nie.
“Dis g’n vrou nie,” meen een.
“Dis ’n donnerse man,” beaam ’n ander.
“Sy’t tiete, dis ’n vrou.”
“Maar het sy ’n doos?” wonder nog een.
“Dis ’n trassie.”
“’n Moerse trassie.”
Die Amazon Warrior moet gewoond wees daaraan om aangestaar te word en dit lyk of dit haar nie raak nie. Al sou sy omgee, kan sy niks aan haar lot doen nie. Hy sien die gevroetel van koue, swetende hande aan die vel van haar bene, haar dye en heupe. ’n Man spring op die loopplank, knyp met skurwe vingers deur die linnedoek aan haar borste om te voel of sy werklik ’n vrou is. Hy word deur die kaalvuisbokser afgepluk.
Die vrou trek die tam Pan Troglodyte, oud en vol jig en bier, agter die gordyn in. Die toeskouers fluit en stamp hul bekers toe die laskaar met sy albinovel vol sere en sy geel albinohare en sy lui albino-oë op die verhoog stap. Die bloed vlek sy vel uit die priemwonde aan sy gesig en liggaam waar hy homself pynig.
Die toeskouers, dronk deur die skouspel van menslike en dierlike afwykings en bloed en drank, jou Archibald uit toe sy hoë stem uitroep: “Wishin’ ye’re all sat’sfied and ’ll rec’mend Varley’s Very Fabulous Freak Show to ye’r friends. I bid ye g’night!” Hulle stamp en stoot en wieg onseker op hul voete. Hulle sukkel om by die deur uit te kom. Die kleremaker, bysiende van al die fyn werk in halfskemertes, beur sy pad oop tussen die massa deur. Almal voel goed, want hulle was ’n paar uur lank verlos van hul ellendes.
Agter hulle klap die deur van die Coal Whippers’ Arms toe en die sleutel draai in die slot. Archibald Varley voel ook goed, want hy het groot planne. Hy klim met die trap terug na die boonste vertrek toe waar sy fratsvertonings gehou word.
“Die show is oor. Dis laat. Dis toemaaktyd.” Hy blus die kerse en olielampe teen die vuil mure. Hy staan op die punte van sy tone om met die blusser aan die lang stok die vlamme te smoor. “Kom môreaand terug, ons’t weer ’n show.” Hy kyk nie om na die enigste klant wat agtergebly het nie.
“Ek is van die Penny Chronicle.”
Eers dan draai hy om, sak af op die hakke van sy skoene, vee met die agterkant van sy hand oor sy gesig en laat rus die blusstok teen sy maag waar die baadjie aan die knope rem. “Het jy die show geniet? Gaan jy daaroor skryf? Dis die beste in Londen.” Hy doof die laaste vlam teen die agterste muur en kom na die verhoog toe waar Simon Pickering wag.
“Ek wil oor jou fratse praat, oor die vrou veral.”
Archibald Varley se tande is gevlek en sy asem jaag amegtig uit sy bors van die inspanning om die lampe te blus. Hy vee weer oor sy gesig. “Ek’t nie publisiteit nodig nie.” Sy ogies is donker rosyntjies. “Jy was hier vanaand. Jy’t gesien hoe pak die arme moere die plek vol.”
“Kan ek met die vrou praat, die …”
“Die Amazon Warrior. Wat ’n donnerse vonds, nè? Kom uit Suid-Amerika, in die Andes gevang.”
“Kan ek met haar praat?”
Archibald kyk na die jong man met die welige krulhare. Sy klere is nie van die East End nie en die naels van sy lang vingers wat die sketsboek vashou, is skoon en versorg. “Wat het jy gesê is jou naam?”
“Simon Pickering.”
“Van die Penny Chronicle, ja.” Archibald se ogies loer agterdogtig na die sketsboek in Simon