BUYS. Willem Anker
was en dat sy nie wou nie en hoe vinnig dit verby was. In die volgende weke wip ek nog twee en sit ek rond saam met Saterdag wat nooit oor haar praat nie.
Teen die einde van die winter is die vure klein en die mense bly binne. Ek sluip steeds af en toe tot waar ek die afskynsels van haar familie in hul hut kan sien beweeg, maar ek kom nie uit die bosse nie. Een nag is die lug oop en die sterre stort oral om my neer toe ek opstaan van die vuur waar enkele siele die koue verkies. Dit vries hier buite, maar my vossehol is te benoud. Die mans om die vuur het elkeen redes om nie in hul hutte by hul vrouens te wees nie. Hulle sit stil, die enigste dans die skaduwees in die rokerige vlamme. Ek loop die veld in met ’n kalbas. Daar is iemand wat agter my aan loop. Ek stop ’n paar keer, luister. Die voetstappe is lig, maar nie gewoond aan gluip in die donker nie. Die figuur gaan staan sodra ek gaan sit. Die donker buitelyn staan ’n wyle vir my en kyk en loop dan terug in die rigting van die vuur. Ek maak die kalbas leeg. Snotterny Senekal se brandewyn brand my keel. Ek gaan huis toe. In die loop kyk ek oor my skouer of ek nie een van die skaduwees herken nie. By my hut sit sy vir my en wag.
My vader is bang vir jou.
Vir wat?
Hy sien jy loop op en af voor ons hut. Hy sê jy trap ’n sloot uit tussen jou plek en ons plek.
Ek loop op baie plekke.
Ek hoor so, ja. Maar deesdae loop jy net een pad. Vader sê hy gaan my doodslaan as hy my by jou vang. Hy sê jy kan nie sorg vir ’n vrou nie. Hy sê jy kan nie sorg vir jouself nie.
Ek sorg. Ek het hierdie huis gebou.
My vader sê hierdie ding is g’n huis nie, hy sê volstruise bou beter neste.
Nou laat jou vader vir my ’n huis kom bou.
As jy hom sê, sal hy dit moet doen.
Wat soek jy hier?
Hoekom praat jy nie met my by die Seur se huis nie.
Ek praat.
Jy praat g’n.
Waaroor wil jy praat?
Ons sit die nag deur in my volstruisnes en sy vertel vir my van haar lewe en haar ouers en haar sussie wat dood is die vorige jaar en haar vader wat op en af in die hut stap en prewel en hulle slaan as die gemarsjeer nie werk nie en die kinders van Geertruy wat sy oppas en beter ken as wat ek hulle ken en ek vertel vir haar niks maar ek luister na alles wat sy sê en ek vergeet daar niks van nie. Dit is oggend toe sy stadiger begin praat. Die belangrikste wat moes uit, is uit. Sy laat my toe om aan haar te vat. Die rok wat sy begin uittrek, was my moeder s’n en was Geertruy s’n. Ons soen tot sy moet gaan melk afroom vir godverdomde David se godverdomde botter. My pik wil niks weet nie. Ná sy weg is, werk ek my styf met my hand en ploeg ’n stuk grond los waar ek lê en vee myself af aan die karos. Ek loop verby die melkery en sien haar daar, besig om die lepel wat in die vat geval het uit te vis. Haar arms drup room. Ek draai weg, stap aan veld toe, gaan staan en draai weer om en spied weer terug. Kyk, sy loop na my toe.
Sy is skaars vier voet lank. Ek lê bo-op haar, dit is asof sy in die grond in verdwyn onder my. Wanneer sy oor my buk, is ek ’n kind tussen haar borste. Sy is sag soos geen ander lyf nie en sy ruik na diervet en boegoe en die goed waarmee sy Geertruy se kappies styf. Die volgende paar maande soek ons mekaar op in die veld en agter die opstal en is daar tandemerke op ons lywe en is ons mikke seer en rou.
Betrag ons goed, loer ons af as jy kan, want ná twee eeue kan ek steeds nie ons liefkosings onder woorde bring nie. Woorde soos drif en allesverterend maak geen prente van haar tepels nie. Geertruy het my ordentlik leer lees en skryf; ek weet wat dit werd is. Knoop eerder die voorflap van jou broek los of glip ’n hand onder jou rok in en kyk hoe span haar rug.
Kyk, ek lyk veel ouer as twintig toe ek daardie dag ver die veld in loop. Die donderwolke hang laag en vol. Die swart wolke maak die vlakte helderder, die groene en gele skerper. Ek kies willekeurige spore. Ek nael al op ’n oorbietjiespoor, dan versit ek voet ná voet agter ’n bergskilpad aan. Ek volg ’n voetval solank die pas my geval, tot ’n begeerliker spoor die vorige een kruis. Ek volg ’n klipspringer in die rigting van die rivier; ek draf en hol met ribbokspoed langs die oewer af. Die stroom kronkel vlak deur die poort. Dan is die spoor wat my aandag steel bo my in die lug: die fluite van windswawels wat oor en verby mekaar flits, asof hulle onsigbare lusse knoop en ontknoop. Op pad noorde toe. Ek wonder hoe ver is Ezeljacht van Frankryk en my stamvaders. Al dansend en rasend span hulle hul sabelvlerke, die vlerkgeklap soos applous om my heen. Hulle breek die sirkels en vlieg hoog die lug in. Een van die swawels skiet laag oor my kop verby en verdwyn in die rantjie oorkant die rivier. Vir ’n oomblik lyk dit of die vogel in die rotse invlieg sonder om sy spoed te breek. Dan swiep nog een af, ’n wye draai, en ook hy vlieg in die rotsige rant in. Twee kraaie draal in die lug, krysend, ver bo die swawels. Die vogels kolk laer, een vir een vlieg hulle hulself te pletter teen die rotse en skiet dan weer herbore daaruit.
Toe ek nader kom, sien ek die grot aan die oorkant van die stroom. ’n Oorhangrots in die rant waarin die swawels verdwyn. Die plek waarin die swawels vervlieg, is meer as ’n oorhang maar nog nie ’n grot nie. In die son sal jy daar verbyhou sonder om op te kyk; in ’n donderstorm sal dit vir jou wees soos ’n bergvesting, ’n paleis uit die aarde gekap. Dit is nie veel van ’n wegkruipplek nie, maar dit is ’n moederskoot of fort vir dié wat die een of die ander soek en niks anders in die omtes kan vind nie.
In die middel van die stroom trap ek in ’n gat, is skielik halflyf onder die water. Dan is ek by die riete en uit en op met ’n paar treë na die grot. Ek beur deur die haak-en-steek. Ek loop in onder die oorhang waar die vogels die aarde ingevlieg het of verbrysel voor die rots sal lê. Ek vind hulle kwetterend in die krake, versteek in modderneste onder die oorhang. Die rotsdak is swart geroet. Die wande is beskilder.
Groot vae figure in houtskool strek oor die rotswande, na links heelwat prente in oker. Die grond is vasgetrap; geslagte van voete het hier gedans. ’n Lang, nou skeur lê ’n voet of wat dwars bo die grond. Dit is donker daarbinne en ruik na dassiekak en niemand sal ooit weet hoe diep dit loop nie. Tussen die geverfde gediertes is figure wat mens is en nie meer mens nie: dansers met die gevurkte sterte van visse of watermeide of windswawels.
Ek draai om na die gekwetter agter my. Die swawels vlieg heen en weer verby die oorhang. Hulle is skaars ’n paar armlengtes weg, maar hoe naby ook al, hulle bly lyk soos veraf valke. Glo my, die son weerkaats in hul regter-, die maan in hul linkeroë.
Die lug is geledig van hulle geraas, my oë weer by die rotswand. Nog-vis-nog-vogel-mense in ’n kring. Roesbruin figure met swawelsterte vooroor gebuig, leunend op kieries. Hierdie tafereel is klein, al die figure pas maklik onder my hand. Ek ruk my hand weg, vee my klam palm aan my broek af. ’n Paar figure in die middel van die toneel, meer prominent, met fyn vingers geklem om danskieries, ineengekrul van die krag wat in hulle kook, en daaronder, langs ’n lyn wat ’n onderstebo boog span en na links verdwyn in die rots, ’n skool gevleuelde wesens wat, arms na agter, vliegswem saam met die lyn, tot hulle wegsmelt teen die klip.
Dit lyk of die figure die stulpings en krake in die rots binnegaan of verlaat. Soms lyk dit of die figure uit smeersels verf oprys. Ek kan sien die tekeninge lê al van toentertyd teen die wand, maar dit is nie die oudheid daarvan wat my hier hou nie. Oudheid is niks om op trots te wees nie. Ek kry nie die prente klein nie, maar ek hou aan kyk. Al waarvan ek seker is, is dat die vent wat hierdie goed geskilder het, nie verward was nie. Ek loop huis toe. Die ligter wolke het weggebrand voor die son. Die oorhang en sy swawels en prente in die verlede. Die maan soos ’n verbleikte vlek van laas nag se glans, steeds in die lug.
Maande later is Geertruy aan ’t seep kook. Sy vra die kinders op die werf om vir haar gannabos te gaan haal vir die loog. Die kinders vertel stories van ’n tier wat deesdae in die klowe hou. Sy kom vra my om mee te gaan en ’n oog te hou. Ek sleep Saterdag saam