Schalkie van Wyk Keur 13. Schalkie van Wyk
hy koud.
“Jy het plaasbestuurders op al jou plase. En jy het oorgenoeg tyd om vir die ou siek dingetjie ruikers aan te dra, maar jy het nie tyd om ’n paar minute met my te gesels nie. Wat het in jou gevaar, Roland?” vra sy gekrenk.
“Ek het nie verander nie, maar jy het. Tot nou toe het ek jou teenwoordigheid in Huis Daeraad aanvaar, maar jy het klaarblyklik besluit ek is jou eiendom. Hou op om my jou liefste te noem en ongevraag soene uit te deel. Ons is vriende, Yvette, nie minnaars nie.”
Sy staar hom aan asof hy haar deur haar gesig geklap het. “En dis al dank wat ek kry nadat ek my lewe lank lojaal aan jou gebly het? Ek kon jare gelede al getroud gewees het as jy my nie aan ’n lyntjie gehou het nie. As jy dink jy gaan daarmee wegkom …”
Hy hou sy hand afwerend op. “Spaar my die melodrama, Yvette. Daar was nog nooit enige verhouding tussen ons nie.”
“Dit lieg jy!” bars sy tierend uit. “Die afgelope agt jaar is ek die enigste meisie in jou lewe. Jy kon my goed genoeg gebruik toe –”
“Wie het wie gebruik?” val hy haar kras in die rede. “Ek is nie ’n onkundige kind van sestien nie, Yvette. Jy het gelyk: jy was die afgelope agt jaar die enigste meisie in my lewe, maar nie omdat ek jou gevra het nie. As ’n meisie haarself aan ’n man opdring, kry sy wat sy verwag. Maar ek het nog nooit enige beloftes aan jou gemaak nie. Jy is vry om vandag uit my lewe te gaan.”
“Maar ek het jou lief, Roland!” fluister sy skor, haar gelaat waswit. “Ek het jou my lewe lank lief. En ek het geglo dat jy my liefhet. Jy weet self: as dit nie vir die preutse tant Engela was nie, sou ek lankal saam met jou in Huis Daeraad gewoon het.”
Sy lippe vertrek wrang. “Passie is nie liefde nie, Yvette. Jy was eensaam, soos ek. As jy dit liefde wil noem …” Sy lag is ’n bitter wanklank. “Adéle het my genees van my kinderagtige geloof dat liefde ’n onsterflike gevoel is.”
“Adéle het jou gebruik omdat sy jou duur geskenke nodig gehad het. En weet jy wat sy daarmee gedoen het? Met al daardie duur juwele waarmee jy haar oorlaai het? Sy het –”
“Dis genoeg, Yvette!” val hy haar in die rede, ’n harde, onverbiddelike uitdrukking op sy gelaat. “Ek het jou nie nodig om my te herinner aan wat Adéle gedoen het nie. Maar dis verby. As my optrede jou nie geval nie: jy kan altyd weer oorsee gaan rondrits.”
As hy maar weet, dink sy bitter. Daar sal nie weer geld vir ’n oorsese reis wees nie. Tot en met tant Melinda se dood sal sy darem verseker wees van ’n dak oor haar kop, maar daarna … Sy draai haar kop weg en snik agter haar hand.
Roland frons skuldig, huiwer ’n oomblik en lê dan sy hand op haar skouer. “Kom nou, Yvette, dis nie nodig om te huil nie. Ek is jammer as ek dinge gesê het wat jou seergemaak het, maar jy het daarna gesoek. Het ons nie mekaar beloof om nooit eise aan mekaar te stel nie?” vra hy meer gemoedelik.
Sy snik en snuif en knik woordeloos. “Ons het, maar ek het geglo … gehoop …” Sy kyk na hom, haar wange traanbevlek. “Liefde het van my ’n dwaas gemaak, Roland. Ek was bereid om alles te gee solank ek die enigste meisie in jou lewe kon wees.”
“Ek was nie bereid om alles te neem nie,” antwoord hy gedemp.
“Ek weet dit, maar … Jy glo tog nie aan liefde nie, Roland. Ek aanvaar dit, maar ek is nogtans bereid om met jou te trou en vir jou ’n erfgenaam te gee. Ek sal vir jou ’n goeie vrou wees, Roland. Ek sal geen eise aan jou stel nie – ek beloof.”
En sy sal ook, besef hy met ’n gevoel van onmag. Sy volg hom reeds jare lank soos sy eie skaduwee. Sy was daar toe Adéle ’n einde aan sy jeugdrome gemaak het; sy was daar selfs toe hy haar met buffelagtige afsydigheid maande lank geïgnoreer het. Nadat hy Adéle verloor het, het die lewe vir hom geen sin gehad nie. Soms het hy gewens dat hy kon sterf. Maar Yvette het hom nooit in die steek gelaat nie. Verdien sy nie ’n bietjie sekuriteit in ruil vir haar lojaliteit nie? As hy met haar trou…
“Jy en tant Engela sal nooit oor die weg kom nie, Yvette,” sê hy en voel vreemd verlig.
“Maar waarom moet ons in Huis Daeraad woon? Jy kan vir ons ’n nuwe opstal hier op Gunterland bou, Roland. As dit moet, sal ek saam met jou in ’n skuur woon,” pleit sy dringend.
“Vir hoe lank?” vra hy skepties. “Ek is jammer, Yvette, maar ek sal om al die verkeerde redes met jou trou. En wat Huis Daeraad betref: oor drie jaar erf ek die helfte van die ou opstal.”
“Net die helfte? Maar dit maak geen sin nie.”
“Dalk moet ek dit anders stel: ek en tant Engela sal die gesamentlike eienaars van die ou opstal wees. Huis Daeraad is my ouerhuis. Ek is nie van plan om elders te gaan woon nie.”
“Jy… jy weier om met my te trou?” vra sy gesmoord.
Hy sug ongeduldig. “Liewe land, Yvette, daar was nog nooit sprake van ’n huwelik tussen ons nie. As ek werklik van plan was om met jou te trou, sou ek nie soveel jare gewag het om jou te vra nie. Jy het dit tog besef?”
Sy het, wanneer sy snags in die eensaamheid van haar bed rondgerol het. Elke nuwe dag het egter nuwe hoop gebring, dink Yvette, maar sy durf dit nie hardop sê nie. “Hoe kon ek dit besef as ek die enigste meisie in jou lewe was? Vra enigiemand op Stadlerheim: almal verwag dat ek en jy sal trou,” antwoord sy en slaag nie daarin om ’n tikkie nyd uit haar stem te hou nie.
“As ek my aan die skinderbekke op die dorp moes steur, was ek reeds op agtien getroud,” sê hy minagtend. Hy vryf met sy hand oor sy mond en ken, merk dat die son die traanspore op haar wange droog gebak het en sê saaklik: “Ek is bly jy het gekom, want dit was nodig dat ons reguit praat, Yvette. Ek waardeer jou aanbod om met my te trou, maar om te trou bloot om ’n erfgenaam te hê … Miskien is dit beter dat ons ons vriendskap beëindig.”
Die bloed dreineer uit haar gesig; haar oë is onnatuurlik groot van skok. “Nee! Nee, jy kan my nie soos ’n uitgesuigde lemoen wegsmyt noudat –”
Hy gryp haar aan die skouers en skud haar liggies. “Om liefdeswil, Yvette, soos jy praat, klink dit asof ons ’n idilliese liefdesverhouding gehad het. Ons was vriende – jeugvriende. Hopelik het ons vriendskap iets vir ons albei beteken, maar noudat jy erken het dat jy my liefhet… Ek gaan nie in ’n huwelik gedwing word nie, daarom is dit beter dat jy nuwe vriende maak.”
“Soos jy klaar nuwe vriende gemaak het?” smaal sy.
Hy staar haar stroef aan. “Wat bedoel jy daarmee?”
“O, die liewe onskuld! Jy het nog nooit vir my ’n ruiker gekoop nie, maar Lelani spog reeds met ’n ruiker bloedrooi rose.” Haar oë vernou tot skrefies glimmende haat. “Ek is nie onnosel nie, Roland Stadler. Ek is skielik nie meer goed genoeg vir jou nie, omdat jou nuwe minnares saam met jou onder dieselfde dak woon. Maar ek sal sorg dat sy weet watter soort monster …” Haar sin rafel uit toe hy vinnig omdraai en na sy perd toe stap.
“Ja, toe, hardloop weg, lafaard! Jy is te bang om die waarheid te hoor!” skree sy uit jouend.
Hy klim op sy perd en staar haar enkele oomblikke in stilte aan. “Jóú waarheid. Jy was nooit my minnares nie, Yvette, want ek is nogal kieskeurig. Onthou om dit aan Lelani te sê,” sê hy, sy stemtoon koud. Hy swaai sy perd om en ry op ’n vinnige galop weg.
Nee, sy was nie, dink Yvette met ’n gevoel van bitterheid terwyl sy hom agternakyk. Daardie bloedlose man van graniet het nooit ’n vrou in sy lewe nodig gehad nie. Maar Lelani weet dit nie en Lelani is net naïef genoeg om enigiets te glo, dink sy en loop met ’n gedempte lag op haar lippe na haar motor.
Oom Giepie gluur na die ruiker rooi rose asof dit ’n giftige slang is wat hom enige oomblik kan pik. Hy pluk sy kromsteelpyp, wat onaangesteek uit sy regtermondhoek hang, uit sy mond en beduie daarmee na Lelani wat hom met ’n onnutsige glimlaggie aankyk. “Jy sê daardie vent het vir jou die ruiker gestuur?” vra hy twisgierig.
“Ja, oom Giepie. En daar was ’n kaartjie by waarin hy my om verskoning gevra het,” antwoord Lelani met gedwonge bedeesdheid.