‘n Enkele verhaal. Deon Wiggett
kombinasie met die gesweet kry ’n mens die indruk van ’n man wat oorvol vloeistof is. Asof Willem se logge liggaam gewoon nie al sy afskeidings in toom kan hou nie.
Teen die tyd dat my geheue in 2018 terugkeer, woon Willem in Kaapstad in die prentjiemooi Drieankerbaai, met Tafelberg en Duiwelspiek links en die Atlantiese Oseaan regs. Hy deel ’n huis daar met sy lewensmaat, Danie van Rooyen, oorspronklik van Port Elizabeth. Hulle het die eiendom saam in 2011 gekoop en mooi opgeknap. Sy jare ná die onderwys was goed vir Willem se sak.
In 2018 weet ek dit nog nie, maar dit was ’n hartseer affêre wat hierdie gebore onderwyser die onderwys laat verlaat het. Dit was maar dieselfde probleem soos altyd: Willem doen die ding wat hy doen.
Op ’n warm lentemiddag op Stellenbosch en ’n koel herfsoggend in Minnesota gesels doktor Anna Salter met my oor Skype. Sy drink koffie terwyl ’n yslike swart kat oral om haar balanseer om onverdeelde vertroeteling te eis.
Die onderhoud het my so ietwat bekruip. Ek is by Nella se huis en al heelmiddag lank is ons op die witwyn. Nou sit ek in haar studeerkamer om te gesels met ’n 73-jarige Amerikaner wat my van haar lewenswerk vertel.
Ek het, soos dit ’n professionele persoon betaam, my wynglas sorgvuldig buite sig geposisioneer, en soos sy koffie drink, neem ek diskrete slukkies deur soms swaar na regs te leun.
Ek gesels met haar omdat my terapeut iets gesê het wat ek wyer wil bevestig, en verkieslik van oorsee.
“Could it have been an accident?” vra ek, want Anna is nie van hier nie, “or did Breytenbach plan the whole thing since the beginning?”
“Typically it’s a plan, antwoord sy. “It’s not like he becomes friends with a kid and gets carried away by it. He’s planning, thinking. It’s on his mind absolutely all the time.”
Dis net soos Craig gesê het. Ek was nie Willem se enigste teiken nie, en nie die enigste een wat dit oorleef het nie. Ek was net nóg een van die seuns wat hy wou hê; nie ’n uitsondering of ’n afwyking nie.
Dit was kwalik merkwaardig toe hy my op 17-jarige ouderdom in my mond verkrag het.
Hierdie storie gaan nie oor verkragting of molestering nie. Dit is geen Leaving Neverland of Solly Ozrovech: Die Blyspel nie. Daar is helaas geen laasgenoemde, maar in Leaving Neverland vertel twee mans van rofweg my eie ouderdom, Wade Robson en James Safechuck, hoe Michael Jackson hulle verkrag het. Ek is veronderstel om te sê Wade en James beweer hulle is deur Jackson verkrag, maar hulle lyk en praat soos mans wat dit alles nou onthou. As pedofiele bestaan, en Michael Jackson een sou wees, is dié twee mans die toonbeeld van oorlewers van seksuele geweld. Hulle is Wade en James en hulle voel vir my soos broers.
Maar Leaving Neverland is nie wat mý storie is nie. Ek gaan u nie bemoei met al die intieme besonderhede van wat Willem my aangedoen het nie, en die ander mans hier gaan ook nie. Elke insident was volkome onwettig en ’n angswekkende aanval, en laat ons nie verder met tienerpenisse te behep raak nie. Dis nie waaroor dié storie gaan nie. Dit gaan oor hoe ’n mens te werk kan gaan om ’n brulpadda soos myne te vang. Wanneer jy eers weet hoe om na oorlewers te luister, begin jy die tekens en simptome van seksaanvalle raaksien. En wanneer ’n mens eers verstaan waar en waarvoor om te kyk, begin jy die brulpaddas in ons midde herken.
Dit kan nie te moeilik wees nie, dink ek in 2018, drie maande na Dadda se dood. Ek sit op die stoep met my laptop. Vir die eerste keer in 21 jaar wonder ek wat van Willem Breytenbach geword het.
4
Dit is ’n matige Maartmiddag in 2018. My tante en peetma, Esmé, sit op my stoep in Johannesburg. Sy is dierbaar, lewensgroot en het ’n bietjie van ’n klap van die windmeul weg. Haar vrae is op die man af.
“So, hoekom het jy daarop aangedring ek moet hiérnatoe kom?” vra sy, wat middagete in Parys voorgestel het.
“Aangedring is ’n sterk woord.”
“Jy het my twee ure van Potch af laat ry om op jou stoep met my te praat.”
“Dit sou ’n uur en ’n half wees as die highway jou nie uitgefreak het nie.”
Ons skerts voort; sy lag hard; ek kies my woorde sorgvuldig, want my tante en peetma is ’n hoogleraar wat eintlik eers sal luister wanneer jy weet wat jy wil sê.
En dan vertel ek Esmé alles wat met my gebeur het, en sy verstaan hoekom ons op my stoep moes praat.
“So, hierdie Willem Breytenbach-karakter,” sê sy uiteindelik. “Jy sê hy lewe nog?”
“Very much alive, and very much active in Kaapstad.”
Dadelik: “Maar jy moet hom expose!”
“Dit ís die plan,” sê ek, en ek vertel haar ’n vae plan.
“Jou plan is ’n bietjie vaag,” sê sy.
“Het jy nie nog ver om te ry nie?” vra ek, maar sy maak of sy my nie hoor nie.
Dan, soos altyd, vertrek sy te vroeg, en ek huil oor my dooie pa, en oor ek verkrag is as seun.
Esmé is natuurlik reg: my plan is erg vaag. Soos met alles praat ek daaroor met Craig, my terapeut, wat ’n kompakte wysgeer en ’n baie swak Jood is. Ons sit in sy kantoor in ’n rustige tuin in Sandton.
Craig sê ek kan Willem ontmasker as ek wil, en dat hy my kan leer hoe om dit te doen. Die geheim, sê hy, is om ’n deeglike profiel saam te stel. Hy sóú so sê; sy obsessiewe studies het hom beide ’n kriminoloog en ’n psigodinamiese terapeut gemaak.
Ek gaan nie hier probeer om psigodinamika te verdedig teen ander sielkundige skole se beskuldigings nie. In 2018 besluit ek om my terapeut te vertrou, want dit is die metodologie wat aan my beskikbaar is. Die res van hierdie storie sal moet toon of Craig reg is, en so ook die eeu se sielkundige denke wat ek hom so gelate laat verteenwoordig.
Ons basiese aanname is: As Willem ’n pedofiel en reeksverkragter is, moet hy ’n psigopaat wees, want net psigopate kan mense eindeloos verkrag sonder om deur skuld verteer te word – van nature het psigopate geen empatie of gewete nie.
Craig sal nooit Afrikaans verstaan nie, so ek sê vir hom: “So, for this model to work, Breytenbach has to be a psychopath?”
Craig knik sy kop. Vir dié boek se doeleindes mag hy slegs bywoordelik knik in reaksie op mý stellings. Hy dring daarop aan, en omslagtig so, dat ons terapeutiese verhouding allerheilig is, en as ek sý woorde in mý boek sit, kan dit my langtermyn-welstand benadeel, of so iets. Craig is streng oor sulke goed.
“But I need your snappy dialogue for drama!” sê ek. Craig knik berouvol en vertel my op ’n simpatieke manier dat dit nié gaan gebeur nie.
En dus is dit ek, en nie Craig nie, wat sê: “By understanding psychopaths, and their dark and empty pathologies, we could start to look for patterns in Breytenbach’s own life!”
As hierdie boek ’n regte speurverhaal was, sou die psigopaat ’n reeksmoordenaar wees. Hy sou grieselrige trofeë in sy vrieskas stoor, kriptiese briewe aan die polisie stuur en hom in hul onmag verlustig.
“Wat kan magtiger as moord wees?” sê sy dierbrein vir hom.
“Om mense af te dank!” sê die sakereus.
“Om seks met kinders te hê!” sê die reekspedofiel.
“Ou, wat is fóút met jou?” vra die reeksmoordenaar en sakereus in vreemde unisoon.
Ál hierdie psigopate se emosies is gesetel in mag. Hulle voel woede en jaloesie as hulle nie die mag het wat hulle dink hul toekom nie, en bevrediging wanneer hulle dit verwerf. Dít is hoe eenvoudig hul persoonlikhede is.
In teenstelling met ’n regte speurverhaal is ons tartende booswig ’n pedofiel. Hy hoef sy trofeë nie te vries nie; hulle word trots uitgestal, want hulle is kripties genoeg. Die trofeë is daar vir hul vriende om te sien, want pedofiele is dikwels kuddediere. Nadat een ou man ’n tiener sover gekry het om hom af te suig,