Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk

      Priorytet w działaniach wskazanych wyżej podmiotów stanowi koordynowanie działań ratowniczych oraz kierowanie siłami ratowniczymi i ewakuacją ludności przy pomocy miejskiego zespołu reagowania, mobilizacyjne przygotowanie do rozwinięcia służb dla realizacji zadań ochrony ludności cywilnej w okresie wojny, organizacja szkolenia ludności w dziedzinie powszechnej samoobrony113. Działania w zakresie ochrony ludności podejmowane są w każdych warunkach, we wszystkich stanach funkcjonowania państwa114. Wyróżnia się trzy stany realizacji tego typu zadań115:

      1. czuwanie i doraźne reagowanie – codzienne rutynowe czynności podczas ratowania osób, mienia, środowiska oraz likwidację niepożądanych skutków; mieści się w tym zakresie podejmowanie czynności zmierzających do zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom;

      2. reagowanie w obliczu zagrożenia prowadzącego bezpośrednio do stanu kryzysowego oraz podczas kryzysu;

      3. ochrona ludności w czasie wojny, zgodnie z poszanowaniem zasad prawa międzynarodowego.

      3.2. Ratownictwo a ochrona ludności

      Ratownictwo najogólniej można by określić jako organizację niesienia pomocy w sytuacjach nieszczęśliwych zdarzeń.

      F.R. Krynojewski definiuje je jako organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych, a zarazem najistotniejsze zadanie obrony cywilnej116. Jednocześnie uzupełnia, iż „ratowanie zdrowia i życia ludzkiego to obowiązek każdego człowieka – (…) w miarę umiejętności”117.

      Mała encyklopedia wojskowa postrzega ratownictwo jako niesienie pomocy w nagłych wypadkach, zwłaszcza zagrażających zdrowiu i życiu ludzi, przy czym akcje ratownictwa podejmowane są zarówno w czasie pokoju (wielkie katastrofy, klęski żywiołowe), jak i wojny118.

      W tym miejscu warto by rozgraniczyć pojęcia ratownictwa i czynności ratowania. Nowy słownik języka polskiego PWN określa ratownictwo jako działalność, której celem jest ratowanie ludzi lub rzeczy znajdujących się w niebezpieczeństwie, a także ludzi i środków zaangażowanych w taką działalność. Czynność ratowania zaś jest definiowana jako oddalenie niebezpieczeństwa, (…) zwłaszcza groźby śmierci lub zniszczenia119.

      Współautorzy monografii Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i strategie definiują ratownictwo jako dziedzinę bezpieczeństwa powszechnego, oznaczającą „działalność prowadzoną na wszystkich szczeblach organizacji państwa w czasie pokoju, kryzysu i wojny, za pomocą różnych metod, sił i środków, której celem jest ratowanie zdrowia i życia ludzkiego i/lub dóbr materialnych”120. Z kolei poprzez ratowanie należy rozumieć, w opinii autorów, „pomoc w trudnej, nagłej sytuacji, która grozi śmiercią tak ofiar, jak i ratowników oraz zniszczeniem ważnych elementów dorobku materialnego i kulturalnego oraz środowiska”121.

      Innymi słowy, przez ratownictwo rozumie się działalność prowadzoną na wszystkich szczeblach organizacji państwa we wszystkich jego stanach (w czasie pokoju, kryzysu i wojny) za pomocą różnorodnych metod, sił i środków (zarówno ogólnych, jak i specjalistycznych), która zmierza do ratowania życia ludzkiego i dóbr materialnych. Czynność ratowania natomiast oznacza pomoc w trudnej nagłej sytuacji, która zagraża życiu ofiar i ratowników oraz zniszczeniem środowiska i ważnych elementów dorobku materialnego i kulturalnego.

      Ze względu na różnorodność współczesnych istniejących i potencjalnych zagrożeń, które implikują konieczność podjęcia profilaktycznych lub prewencyjnych działań ratowniczych, nie sposób dokonać jednolitej i wyczerpującej typologii tego zjawiska. Warto jednak w tym miejscu wspomnieć, iż najczęściej stosowana typologia ratownictwa bierze pod uwagę kryterium zasięgu działań ratowniczych, co pozwala wyodrębnić: ratownictwo międzynarodowe, krajowe (państwowe), wojewódzkie, powiatowe, gminne i lokalne122.

      Opracowanie własne na podstawie: J. Konieczny, Bezpieczeństwo publiczne w nagłych i nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska: studium społeczno-ekologiczne w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Wyd. Panoptikos, Poznań 1995, s. 215.

      Rys. 6. Schemat organizacji akcji ratowniczej w miejscu awarii

      Ratownictwo państwowe różnicuje zjawisko z uwagi na rodzaj użytych sił ratowniczych (m.in. ratownictwo medyczne, wojskowe, chemiczne, kolejowe, górnicze) oraz z uwagi na rodzaj zdarzenia (m.in. ratownictwo drogowe, kolejowe, morskie, lotnicze, pożarowe, powodziowe, radiacyjne).

      Zdolności ratownicze oraz sprawność zawodowych i ochotniczych formacji ratowniczych, na czele z państwową i ochotniczą strażą pożarną, ratownictwem medycznym, chemicznym i morskim, wspieranych przez siły ratownicze wojska stanowią bardzo ważny element współczesnej ochrony i obrony narodowej123.

      Biorąc pod uwagę kryterium zakresu i rozmiaru działań ratowniczych, można wyodrębnić trzy poziomy organizacyjne tych działań124:

      1. akcja ratownicza – udzielanie pomocy doraźnej w krótkim czasie i przy niewielkim nakładzie sił i środków;

      2. działanie ratownicze – każda czynność podjęta dla ochrony zdrowia, życia, mienia bądź środowiska (przy wystąpieniu klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia);

      3. operacja ratownicza – kompleksowe czynności wymagające wykorzystania specjalistycznych sił i środków zgodnie z opracowanym planem działań.

      Akcje ratunkowe są organizowane i prowadzone celem ratowania i udzielania pomocy ludności poszkodowanej w wyniku działań zbrojnych, klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń, jak np. zagrożenia środowiska125. Obowiązek organizowania i prowadzenia akcji ratunkowych podczas wojny należy do obowiązków szefów obrony cywilnej i kierowników (właścicieli) zakładów pracy. Wyżej wymienieni dysponują odpowiednio przygotowanymi pod kątem kompetencji i wyposażenia formacjami obrony cywilnej.

      To komendanci tych formacji kierują akcjami ratunkowymi, a na czas ich trwania kierujący wykorzystują wszelkie dostępne siły i środki przeznaczone do udziału w akcji126.

      Różne rodzaje służb ratowniczych podległych pod różne resorty posiadają specyficzne elementy organizacji akcji ratowniczej. Każda z nich tworzy własną metodykę postępowania, wynikającą każdorazowo ze specyfiki danej sytuacji. Ze względu na długoletnią pracę autora w strukturach wojsk chemicznych, to na przykładzie awarii chemicznej zostanie przybliżony zestaw celów i zadań realizowanych etapowo w rejonie awarii. Za wyborem tła akcji ratowniczej przemawia ponadto fakt, iż owo działanie jest tożsame dla wszystkich służb, które staną w obliczu tego rodzaju zagrożenia.

      Można wyodrębnić następujące fazy akcji ratowniczej127:

      1. identyfikację substancji, wskazanie stref skażenia i zasięgu zagrożeń;

      2. uaktywnienie systemu alarmowania,

---

Скачать книгу