Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk

---

Скачать книгу

---

Zdeformowany obraz świata pozbawiony wyżej wskazanych uniemożliwia przygotowanie ludności cywilnej na wszelkie możliwe (czy mniej, czy bardziej) rzeczywiste zagrożenia. Nie możemy zapominać o wielkim okrucieństwie kryjącym się pod pojęciem „wojna”. „Bez względu na charakter, rodzaj stosowanych środków i poziom techniki. Każda wojna pociąga za sobą zniszczenia, a przede wszystkim ofiary (zabitych i rannych) wśród żołnierzy na froncie, a w (…) konfliktach o charakterze totalnym – także (jeżeli nie głównie) wśród ludności cywilnej”25.

      Powyższe implikuje konieczność analizowania wszelkich danych o zagrożeniach militarnych i niemilitarnych, doskonalenie systemów rozpoznawania, alarmowania i ostrzegania o nich oraz podejmowania innych działań ukierunkowanych na ochronę ludności.

      1.2. Geneza i rozwój ochrony ludności

      1.2.1. Ochrona ludności po wybuchu I wojny światowej

      Rozwój tego rodzaju przedsięwzięć można zaobserwować na początku XX wieku, kiedy rozpoczęto propagandę idei obrony cywilnej. Prężny postęp cywilizacyjny, rozwój technologii przyczynił się do konstruowania nowych, doskonalszych i coraz bardziej niebezpiecznych środków walki, które narażały ludność cywilną na ofiary oraz straty w mieniu.

      I wojna światowa stała się impulsem dla kreowania koncepcji dotyczących ochrony ludności cywilnej. Wykorzystywano wówczas innowacyjne osiągnięcia techniki walk, stosowano gazy bojowe oraz sterowce i samoloty bojowe umożliwiające atak z powietrza na terytorium przeciwnika, niosąc tym samym wizję masowej zagłady. Przeniesienie działań wojennych poza standardową linię frontu celem bardziej efektywnego pozbawienia przeciwnika zaplecza wojennego stało się jednocześnie dużym zagrożeniem dla bezbronnej ludności. Zastany obraz niejako implikował konieczność poświęcenia większej uwagi obronie zarówno swojego terytorium, jak i ludności, jaka zamieszkiwała dane terytorium. Zastosowanie samolotu do oddziaływania militarnego na zaplecze sprawiło, iż główny wysiłek został skoncentrowany na przeciwlotniczej ochronie państwa, newralgicznych miast, obiektów wojskowych oraz infrastruktury komunikacyjnej (transporcie).

      Za przełomowy uznaje się koniec I wojny światowej, a więc rok 1918. Wówczas to ochrona ludności zaczęła przybierać zdecydowanie zinstytucjonalizowany charakter. Bezapelacyjnie motorem napędowym do regulacji działań w tym zakresie stały się ogromne tragedie ludzkie związane z bombardowaniem dużych miast czy użycie broni chemicznej przez Niemców. Ataki powietrzne na takie metropolie jak Paryż i Londyn w latach 1914–1918 przyczyniły się do uzyskania społecznej aprobaty dla organizacji obrony przeciwlotniczej ludności nie walczącej. Francja i Wielka Brytania były de facto prekursorami obrony cywilnej w Europie i na świecie. Początkowo działania te miały charakter „obrony pasywnej”.

      W wymiarze praktycznym, w połowie 1915 roku powołano tzw. służby obserwacyjno-meldunkowe, tj. służby obserwacji powietrznej, powiadamiania i łączności. Funkcjonowały one m.in. we Francji, w Niemczech, Rosji, Anglii. Niektóre państwa, jak np. Stany Zjednoczone, w ogóle nie rozwijały tego typu systemów z uwagi na poczucie bycia niezagrożonym z uwagi na usytuowanie poza zasięgiem oddziaływania samolotów. Niemniej jednak służby obserwacyjno-meldunkowe stały się inspiracją dla innych państw, w tym Polski, która tworzyła jego zalążki po zakończeniu I wojny światowej. Pomimo iż Polska nie odczuła wówczas w dużym stopniu ogromu zniszczeń na skutek ataków z powietrza, idea powstania społecznej obrony przeciwgazowej i rozwój działalności na rzecz ochrony ludności cywilnej pojawił się tutaj dosyć wcześnie. Zatem w pewnym stopniu „Polska, jako jedno z pierwszych państw europejskich podjęła działania na rzecz ochrony ludności”26, bowiem nasze państwo podejmowało gros różnych przedsięwzięć w tym zakresie pod wpływem europejskiej tendencji tworzenia obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej27.

      Celem uświadomienia władzom i społeczeństwu potencjalnego zagrożenia oraz podniesienia poczucia bezpieczeństwa zaczęto powoływać stowarzyszenia i organizacje społeczne o charakterze paramilitarnym, których zadaniem było upowszechnianie reguł dotyczących obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej. Prowadziły one działalność szkoleniową, kształtowały świadomość istnienia zagrożeń i postępowania w przypadku ich wystąpienia. W perspektywie władze Polski dążyły do zorganizowania obrony przeciwlotniczej.

      W 1921 roku powołano do życia Społeczny Komitet Obrony Przeciwgazowej – pierwsze tego typu stowarzyszenie funkcjonujące na obszarze Polski. SKOP został zarejestrowany rok później pod oficjalną nazwą: Komitet Obrony Przeciwgazowej. Zasadniczym celem było przygotowywanie ludności do ochrony na wypadek ataku zbrojnego. W 1924 roku KOP został denominowany na Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej. Wtedy też do jego struktury włączono Ligę Obrony Powietrznej Państwa, co w konsekwencji spowodowało powstanie w 1928 roku nowego stowarzyszenia pod nazwą Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Taka swoista „fuzja” pozwalała na harmonijne współdziałanie dwóch odrębnych podmiotów, które de facto miały ten sam jeden wspólny cel, tj. ochronę ludności cywilnej. Wyzwaniem dla LOPP stało się sformowanie obrony przeciwlotniczej biernej, czego wyrazem były organizowane i prowadzone przez nią kursy i szkolenia oraz akcje propagandowe. Organizacja optowała za rozbudową lotnictwa oraz jego popularyzacji wśród ludności. Krzewiła także piśmiennictwo naukowe dotyczące działalności sił powietrznych, akcentowała słuszność tworzenia miejsc, w których poruszana byłaby problematyka obrony – od bibliotek przez muzea do szkół (dodatkowe zajęcia, kółka zrzeszające zainteresowaną młodzież). Co więcej, LOPP finansowała budowę oraz wyposażenie lotnisk. Ponadto przejęła większość zadań, pozostających w ramach kompetencji OPL-biernej.

      W 1929 roku władze państwa zleciły Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zorganizowanie cywilnej służby obserwacyjno-meldunkowej, która miała stanowić jedno z ogniw obrony przeciwlotniczej kraju.

      Kolejne lata przynosiły coraz to szerszą działalność związaną stricte z obroną cywilną kraju28. Gros przedsięwzięć podejmowanych na gruncie ochrony ludności wymuszało niejako prawne uporządkowanie organizacji tego typu działań. Pierwszą próbą była ustawa o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej z dnia 15 marca 1934 roku29. Jednakże nie opracowano i nie wydano aktów wykonawczych, a nierozstrzygnięte spory kompetencyjne spowodowały dalsze spory między Ministerstwem Spraw Wewnętrznych a Ministerstwem Spraw Wojskowych. Podejmowane wówczas działania w zakresie ochrony ludności sprowadzały się do przedsięwzięć o charakterze przygotowawczo-propagandowym. Punktem zwrotnym w tej sprawie okazało się utworzenie Inspektoratu Obrony Powietrznej Państwa. Dekret Prezydenta RP z dnia 4 lipca 1936 roku niejako unormował sporną sytuację, wprowadzając pozytywne prognozy dla dalszego rozwoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju. Pracownicy Inspektoratu opracowali dokument wykonawczy – oczekiwane od trzech lat od pojawienia się ustawy – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 roku o przygotowaniu w czasie pokoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej państwa30.

      Podejmując wątek genezy obrony przeciwlotniczej biernej, nie sposób nie wspomnieć o zaangażowaniu Komitetu Tymczasowego Polskiego Krzyża, późniejszego Polskiego Czerwonego Krzyża31. Dekret zobowiązywał PCK do współpracy z władzami w organizowaniu ratownictwa i lecznictwa. Zasadniczo podejmował zadania z zakresu ratownictwa sanitarnego, w tym pomocy ludności szczególnie dotkniętej skutkami wojny, ale zajmował się także „organizacją drużyn ratowniczych, ich zaopatrzeniem w sprzęt, przygotowaniem personelu sanitarnego dla OPL, przygotowaniem cywilnych ośrodków zdrowia do leczenia zagazowanych (skażonych) oraz propagandą ratownictwa porażonych bojowymi środkami chemicznymi”32. PCK miał również udział w pokrywaniu kosztów przygotowań ratownictwa i lecznictwa sanitarnego

---

Скачать книгу