Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk

---

Скачать книгу

---

publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i usuwanie ich skutków”44. Nowo utworzony organ posiadał szeroki zakres kompetencji. Zasadniczym zadaniem była ochrona ludności i ratownictwo w czasie wojny oraz pokoju, kiedy „siły i środki obrony cywilnej mogą być użyte do udziału w zapobieganiu i zwalczaniu pożarów, powodzi i innych klęsk żywiołowych oraz katastrof, jak również do wykonywania prac niezbędnych na potrzeby obrony cywilnej”45. Jak wynika z powyższego, priorytetem było zapewnienie bezpieczeństwa ludności, strzeżenie jej przed niepożądanymi skutkami działań nieprzyjaciela (czas wojny) oraz zagrożeniami ze strony natury (czas pokoju). Niemniej istotna pozostawała ochrona dóbr kultury, mienia oraz zwierząt, zabezpieczenie wody i żywności przed ewentualnymi skażeniami i zakażeniami. Ponadto wyzwanie stanowiło zabezpieczenie zaplecza indywidualnej i zbiorowej ochrony ludności, czego wyrazem było tworzenie i przygotowanie budowli ochronnych, sprzętu oraz środków ochrony indywidualnej. Zaraz za ochroną indywidualną i zbiorową pojawiała się potrzeba doskonalenia systemu wykrywania, alarmowania i ostrzegania o zagrożeniach. Obrona cywilna podejmowała gros przedsięwzięć na rzecz edukacji dla bezpieczeństwa, szkoląc i przygotowując ludność (na czas „W” oraz na wypadek zagrożeń czasu pokoju). Prowadziła akcje ratownicze oraz udzielała pomocy poszkodowanym w sytuacjach tego wymagających.

      Przez kolejne lata cele i zakres kompetencji OC ulegał modyfikacjom, co wynikało m.in. ze zmian struktury organizacyjnej kraju. W uchwale Rady Ministrów nr 191/83 z dnia 23 grudnia 1983 roku, powołano siły i środki do realizacji nowych zadań, tj.:

      • „Ochrona ludności poprzez alarmowanie, rozśrodkowanie i ewakuację, budowle ochronne (schrony i ukrycia), urządzenia specjalne i zaopatrzenie w sprzęt ochronny.

      • Ochrona zakładów pracy i obiektów użyteczności publicznej z uwzględnieniem źródeł wody, zaciemniania oświetlenia, zabezpieczenie unikalnej aparatury oraz dokumentacji technicznej, stanowisk kierowania, ochrony płodów rolnych i zasobów żywieniowych, w tym oczywiście zwierząt gospodarskich, (…) zapewnienie ochrony przed tzw. wtórnymi skutkami działania środków rażenia (np. powódź z powodu zniszczenia hydroelektrowni, skażenia TŚP).

      • Ochrona dóbr kultury.

      • Akcja ratownicza, w tym zwłaszcza udzielanie pomocy rannym i poszkodowanym.

      • Przygotowanie formacji OC do współdziałania w zwalczaniu klęsk żywiołowych”46.

      Próby podsumowania tej części monografii przywołują słynny już cytat naszej rodzimej noblistki W. Szymborskiej „Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Otóż to, gros wieloletnich starań i zapewnień o doskonałości obrony cywilnej legło w gruzach w 1986 roku. Wówczas miał miejsce wybuch reaktora jądrowego w Czarnobylu – wydarzenie, które obnażyło niedoskonałości formacji obrony cywilnej, które objawiły się przede wszystkim rażącymi brakami w systemie alarmowania i w działalności służb wykrywania skażeń.

      1.2.3. Ochrona ludności po 1989 roku

      Rok 1989 przyniósł transformację ustroju państwa polskiego. „Sensem i główną funkcją transformacji systemowej jest wydobycie się Polski z peryferii i tworzenie warunków umożliwiających włączenie do głównego nurtu cywilizacyjnego oraz awans do centrum światowego postępu i rozwoju”47. Zgodnie z powyższym ten niewątpliwie jeden z najważniejszych faktów w historii państwowości polskiej obfitował w zmiany. Pojawiły się wolne wybory do sejmu i senatu, rozpędzone państwo zmierzało ku demokracji i gospodarce kapitalistycznej, co nie pozostało bez wpływu na pieczołowicie uprzednio tworzoną obronę cywilną. Przemiany, które dokonały się w przedsiębiorstwach dotychczas sterowanych i kontrolowanych przez państwo, okazały się ogromnym ciosem dla formacji OC. Tam jej znaczenie przecież było największe48. Sytuacja diametralnie odwróciła się – prywatni przedsiębiorcy nie skupiali się już w zakładach pracy na organizacji struktur OC. Wydawała im się ona niepotrzebną i nie do końca spełniającą swoją funkcje. Zniknął też główny powód, dla której owe tworzono. Nomen omen 29 grudnia 1989 roku sejm, kończąc okres PRL-u, zniósł dotychczasową konstytucję. Wobec budowy państwa demokratycznego, wolnego od obaw o zagrożenia militarne (rozwiązanie Układu Warszawskiego, demontaż dwubiegunowego świata), uznano OC niejako za relikt przeszłości, potrzebny w dobie wizji wojny totalnej, która rozprysła. Kwestie dotyczące obrony cywilnej, ochrony ludności nie walczącej znalazły prawne ujęcie w założeniach obronnych RP oraz w ustawie o powszechnym obowiązku obrony. W praktyce w samej organizacji formacji nastąpiło szereg zmian. Niemniej jednak najistotniejszym ogniwem pozostawał Komitet Obrony Kraju oraz wojewódzkie komitety obrony49. Zwierzchnikiem szefa OC pozostawał minister obrony. Wszelkie dalsze uregulowania oraz kwestie umiejscowienia OC w sektorze obronności wskazała nowelizacja ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.

      Do 1996 roku na strukturę organizacyjną OC – co szczegółowo ilustruje rysunek 2 – składały się szczeble: centralny, wojewódzki oraz gminny (miejski).

      Przełomowym miał się okazać rok 1997, kiedy to Polskę nawiedziła „powódź stulecia”, zwana przez inne źródła nawet „powodzią tysiąclecia”50. Czas ten uświadomił słabość i bierność obrony cywilnej w naszym kraju. Kolejne reformy miały miejsce w 1999 roku, kiedy przywrócono jednostkę samorządu terytorialnego, jaką jest powiat oraz rok później (2000), gdy obowiązki szefa Obrony Cywilnej Kraju przekazano komendantowi głównemu Państwowej Straży Pożarnej. Dalsze reorganizacje w zakresie ochrony ludności związane były z tworzeniem systemu zarządzania kryzysowego, którego organizację określiła ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym51.

      Opracowanie własne.

      Rys. 2. Trójszczeblowa struktura obrony cywilnej

      Współcześnie bezpieczeństwo wiąże się z pewnym standardem porządku i ładu społecznego, pozwalającym państwu realizować jego podstawowe funkcje, gwarantować integralność terytorialną, niepodległość, suwerenność i zrównoważony rozwój wewnętrzny52. „Oznacza to poszerzoną wizję bezpieczeństwa, jako wartości o znaczeniu ogólnoludzkim, gdzie istnieją realne i racjonalne mechanizmy:

      • zapobiegania zagrożeniom;

      • przygotowania społeczeństwa, narzędzi i zasobów, w tym armii, do sprostania tym zagrożeniom, którym zapobiec się nie da, w zakresie

      akceptowanym przez prawo krajowe i międzynarodowe;

      • rozumnego i adekwatnego do sytuacji reagowania w sytuacji wystąpienia zagrożenia;

      • właściwego postępowania w sytuacjach wyjątkowych i zagwarantowania akceptowanych warunków przetrwania ludności w tych okolicznościach, a także rozwoju i odbudowy po katastrofie”53.

      2. PRAWNE ASPEKTY OCHRONY LUDNOŚCI

      2.1. Uregulowania prawne

      Problematyka regulująca zasady ochrony ludności zarówno w czasie pokoju, jak i w razie konfliktu zbrojnego czy w sytuacjach kryzysowych zawarta jest w aktach prawnych, które ustanawiają normy, zasady działania, procedury oraz instrukcje i obowiązują poszczególne ogniwa administracji rządowej i samorządowej, służb, inspekcji i straży oraz organizacji pozarządowych. Wymienione podmioty odpowiedzialne są za organizację odpowiedniej ochrony ludności, stąd też istotne znaczenie ma znajomość

---

Скачать книгу