Kus vir die Kluisenaars. Esta Steyn
haar blaaie lê twee ronde sweetkolle. Sy dra ’n paar plat wit skoene. “Kan ek gehelp het?” vra sy en dit klink nie of sy juis lus het vir mense nie.
“Bedien u tee?” vra Fransie. Sy sien hoedat die vrou eers aarsel.
“Moet dan maar seker so wees.” Sy draai om en loop om die tafeltjie en kom eers weer terug. “Warm of koue melk?” Sy vee die sweet van haar voorkop af en kyk deur se kant toe.
“O, daar kom my Stienie nou! Goddank. Stienieeee!” Sy los vir Fransie net so en loop agtertoe na wat seker ’n kombuisie moet wees. Stienie is ’n opgeskote dogter met lang, dun haartjies.
“Waar was jy so lank? Wat sê Sarel, wanneer kom die brood? Hier is mense en alles en die meisiekind daar binne wil tee hê. Wat sê Sarel van die brood?”
Fransie kan elke woord hoor.
“Maar, Ma, oom Sarel sê die brood is eers vyfuur klaar. Hy sê hy’t ’n breakdown gehad en hy is hoeka agter.”
“Nou kom help vir my, moenie net so staan nie. Het jy vir oom Sarel gesê Pa is siek?”
“Nee, Ma.”
“Nou maar vir wat sê jy nie? Ek staan hier alleen van vanmôre af.”
“Oom Sarel was baie haastig, Ma.”
“Stienie, maar bly nou stil en maak die tee. Daardie meisiekind het wanneer nie al nie ge-order.”
“Wie is dit?” vra Stienie en werskaf met die breekgoed.
“Ek weet nie. Seker iemand wat op pad is Mareerus toe, wat weet ek?”
Ná ’n lang ruk kom die vrou in met die skinkbord tee. Sy plak die koppie op die tafeltjie en trek die suikerpot nader. “Is juffrou op pad Mareerus toe?” vra sy terwyl sy die rekening op die boekie skryf.
“Nee, ek wou u eintlik vra of u weet hoe ek by Dorkasbaai Vervoer en Steengroewe uitkom?”
Die vrou hou op met skryf. Haar warm gesig verander en sy bekyk Fransie met verskerpte belangstelling. Sy lek oor haar droë lippe. “As ek nou so mag vra, is juffrou op pad syntoe?”
“Ja, ek is. Is dit hier naby?”
Die vrou kyk eers oor haar skouer om seker te maak dat niemand intussen ingekom het nie. Toe trek sy ’n stoel langs Fransie uit en gaan sit breed en swaar. “Die pad Dorkasbaai toe is baie sleg. Dit vat dan nie ’n halfuur om daar te kom nie. Ken die juffrou iemand daar?” Sy hou vir Fransie dop, drink elke gelaatstrek van haar gesig in.
“Nee, mevrou. U sien, ek gaan daar werk.”
“Werk?” Die vrou se liggaam verslap in ongeloof. Sy sit ’n lang ruk op die blou tafeldoek voor haar en staar. Toe vee sy ’n paar los suikerkorrels op. “Wat se werk?”
“Ek gaan die boeke daar doen.”
Intussen het Stienie ook nader gekom en staan skaamteloos so ’n entjie weg en luister.
“O, juffrou gaan vir die Van Egerens die boeke doen? Nee, ek wil liewers niks sê nie, maar juffrou moet maar self sien hoe dit is.” Dis skielik doodstil in die kafee. Buite kekkel die henne. En Fransie weet self nie wat om af te lei van die vrou se gespanne gesig nie.
“Ken u die mense?” probeer sy tog.
“Ek weet van hulle. Wie weet nie van hulle nie?”
Die vrou staan op. Die koppie tee bewe toe sy met die opstaan effens aan die tafel stamp.
Fransie drink haar tee stadig en wens die vrou wil terugkom sodat sy haar kan uitvra. Sy hoor hulle agter in die klein kombuisie werskaf en hulle stemme is nou duidelik gedemp. Sy kry die gevoel dat hulle van Dorkasbaai se mense praat en sy wens sy kan hulle hoor. Toe sy haar stoel agteruit skuif en opstaan, kom die vrou weer te voorskyn. “Wou juffrou nie nog iets gehad het nie?” vra sy en kyk Fransie van haar kop tot haar tone deur.
“Nee, dankie, mevrou. Die tee was baie lekker.”
“Dit was ’n plesier gewees. Sal juffrou nou met die pad kan regkom? Dis nou net weer hier uit op die grondpad en dan so ’n entjie aan en dan is daar die uitdraaibord. Dis waar die pad so sleg is, baie gate. Maar hou maar net aan. Juffrou sal die plaas kry.”
“Is … is dit ’n plaas, mevrou?”
“Ja, hulle het mos die plaas en die vervoerbesigheid en dan is daar nog die klippe en die sementstene. Dis dié dat die pad so sleg is, van al die lorries.”
Die foon lui en ná ’n rukkie kom roep Stienie haar ma.
“Dan moet juffrou my maar verskoon, en ek hoop juffrou sal regkom.”
“Baie dankie.”
“Ons sal mekaar seker dan weer sien, as jy in die kontrei gaan bly. Hulle noem my ant Rissie.”
“Nou maar, ant Rissie, ek is Fransie van Zyl.”
“Fransie van Zyl …” herkou die vrou die naam en toe vee sy haar hande aan haar voorskoot af om die foon te gaan beantwoord.
Ná die genadige koelte van Die Halt Kafee tref die versengende hitte Fransie opnuut buite. Die motor het gestaan en bak en sy voel hoedat ’n hoofpyn broeiend begin. Al die hoenders drom by die draad saam. Ant Rissie het merkbaar veel meer geweet as wat sy te kenne wou gee. Sy sal nou maar self moet gaan uitvind wie die mense van Dorkasbaai is. Toe sy Rusthalt uitry, kyk sy in haar truspieëltjie. Dit sal ek vir ewig onthou, dink sy. Dat ant Rissie van Die Halt Kafee my eerste kennis op Rusthalt geword het.
Sy soek die uitdraaipad en kry dit maklik. Daar is ’n swart geroeste bord aan die linkerkant van die pad. Net hier en daar is nog ’n letter leesbaar. Die wit kalkpad is smal en stamperig en vol gate, net soos ant Rissie beduie het. Net nog erger. Fransie moet konsentreer om nie die Mini heeltemal gedaan te stamp nie. Sy ry in ’n westelike rigting en toe sy oor die eerste hoogtetjie kom, spoel ’n genadige vars luggie die ergste warmte weg. Om haar lê ’n dor en verlate landstrook. Die enkele manatokabome lê skuins, asof die wind hulle van kleindag af so gevorm het. Daar is ’n motorhek in die pad en sy hou stil. Sy klim uit en bak haar hand teen die son. Daar ver teen ’n hoogtetjie sien sy hoedat stofwolke teen die lug opslaan. Sy hoor vragmotors verweg dreun en sy word bly oor die tekens van lewe. Vir haar het dit al begin voel asof sy op pad is na die eindes van die aarde. Hier moes Melissa ook eens gery het met ou Jakes se geel kombi, dink sy. Die gedagte bring ’n mate van troos.
Sy ry verder op teen die volgende hoogte en trek haar asem hard in. Die uitsig oor die steengroef lê ver en wyd voor haar. Die pad vurk in twee. Sy hou stil en kyk om haar heen. Die paadjie links lei op na ’n kliprant en die vaal kliphuis lê daar asof dit deel is van die hele milieu. Die vensters is met ’n strook wit verf omraam. Voor die huis is ’n klipstoep en kliptrap. Daar is verskeie buitegeboue. Sy kyk af na die regterkantse paadjie wat na ’n plat laagte lei. Twee groot staalkonstruksiegeboue se dakke blink in die son en daar ry verskillende voertuie. Verder na agter is ’n sandgat waar ’n geel laaigraaf aan die werk is. Op die agtergrond lê hope der hope klip van verskillende groottes. ’n Stofpad klim teen die rante uit en heel bo-op staan ’n massiewe vergruiser. Vervoerbande loop kruis en dwars en wit stof maak wolke in die lug. ’n Swaar vragmotor daal brullend af na die laagtes met ’n vrag klip. Onder op die gelykte by die kliphope hys hy sy bak skuins in die lug en stort sy vrag neer met ’n geraas wat selfs van hier af hoorbaar is. Dan eers sien sy die breë sementplatforms regs van die staalgeboue waar rye en rye sementblokke uitgepak lê.
Sy sit nog ’n ruk lank en kyk na die bedrywigheid voor haar. Die see, besluit sy, moet seker daar iewers agter die rante lê. Sy bring die motor in beweging en kies die linkerpaadjie wat na die huis toe lei. Sy hou langs een van die buitegeboue stil.
Hier woon die Van Egerens, dink sy onrustig. Melissa se spore lê hier. Hoekom het ant Rissie se gesig gaan stilstaan toe sy van die mense van Dorkasbaai gepraat het?
Drie
Fransie bly ’n rukkie besluiteloos in haar motor sit voordat sy