Kus vir die Kluisenaars. Esta Steyn
die paar ou bloekoms op die werf.
Sy klim onseker uit en toe sien sy die klein beweging by die hoek van die buitegebou. Sy draai om. Daar is hy: ’n klein seuntjie met vyf katte wat agter hom aanstreep. Hy dra ’n vuilerige wit broekie en ’n geel hempie. Sy wangetjies is rooi en sy ogies is groot en goudbruin. Goudgeel krulhare lê klam teen sy koppie. Sy mollige beentjies is bruingebrand.
Sy stap hom tegemoet oor die wit werf en hy kom na haar toe met die vyf katte op sy hakkies. Hulle ontmoet mekaar halfpad en hy bly onseker staan. Dis Fransie wat die laaste entjie na hom toe stap en voor hom neerkniel. So dankbaar om ’n mens te sien, was sy lank nie! Al is hy dan ook net ’n klein, klein seuntjie.
“Wat is jou naam?”
“Jokie.” Hees, maar vrymoedig.
“Is dit al jou katjies dié?”
“Nee, nie die mammakat nie.”
“Watter een is die mammakat?”
“Die een met die wit stert.”
“Hulle is baie mooi, Jokie.”
Hy meet haar en hou sy geelbruin ogies op haar. “Wie is jy?”
“Ek is Fransie.”
Hy frons effens. Toe skud hy sy koppie. “Is nie,” sê Jokie van Egeren, “want jy is nie ’n oom nie.” Hy prop die kleinste kat onverskillig onder sy arm in. Die kat is tevrede om so dwars te bly hang.
“Jy weet, Jokie, partymaal is Fransie ’n tannie.”
Op daardie oomblik swaai die swaar voordeur oop. “Joachim … pieee!” skreeu ’n yl stemmetjie oor die werf. Toe verskyn die ou vroutjie op die stoep. Sy is dun en maer. Haar swart hare is yl en gevleg en agter op haar kop vasgesteek.
Fransie loop oor die werf en klim die trappies van die stoep op. Die ou vroutjie bly asof versteend staan. Haar oë is klein en swart en los nekvelle skud toe sy praat: “Ek is Miss Mavis Viljee. Kan ek help? Soek jy iemand?” Haar eentonige stem kraak ongeduldig.
“Fransie.” Fransie steek haar hand uit in ’n groet.
“Fransie?” Die swart ogies deurpriem haar. “Fransie?”
“Dis reg.”
“Van Zyl?”
“Ja, meneer Van Egeren het my aangestel as boekhouer.”
Die vroutjie frons en bly ’n lang ruk stil. Toe bars sy los: “Moeilikheid, dis net moeilikheid. Joachimpie, loop in en loop was vir jou! Kyk hoe lyk jy. Waar was jy miskien?” Jokie vervat sy greep op die kat wat steeds skuins hang en waggel die stoeptrappies een vir een boontoe. Hy verdwyn gehoorsaam die huis in.
Toe wend Miss Mavis haar weer tot Fransie. Miss Mavis, sien Fransie, dra ’n swart langmourok en swart kouse in die snikhete warmte. Die rok het ’n vaal kragie. Haar bene is dun en sy dra ’n paar swart loopskoene waarvan die veters half los is. “Dan moet jy maar inkom,” sug sy en swaai om. Fransie volg haar die huis in en sy praat die hele tyd in haar eentonige stemmetjie. “Mister Eli sal dit nou net mooi niks lyk dat jy ’n meisiekind is nie. Hier is ek met al my moeilikheid en nou nog dit ook!”
Die voorvertrek is skemer en koel en die meubels swaar en donker. Die plafon is hoog en van massiewe balke. Hulle stap tot in die klipvloergang wat na die kombuis lei.
“Is meneer Van Egeren hier?” vra Fransie versigtig.
“Nee, hy en Joac is daar oorkant by die lorries. Simon is hier iewerste. Ek weet ook nie. Sit.” ’n Groot houttafel staan in die middel van die ruim kombuis. Miss Mavis trek ’n stoel skrapend oor die vloer. “Dan weet ek nou ook nie,” sê sy en gluur Fransie aan. “Mister Eli het my die kliphuisie daar anderkant laat uitvee en skoonmaak. Ek werk al van wanneer af om alles daar reg te kry. Want dis dan toe ’n man wat sal kom. Dis doer anderkant die veld in en daar is nie eens krag nie. Meisiekind-alleen sal jy mos nie daar kan slaap nie.” Sy klink erg ontevrede en vryf met haar maer, beaarde hande oor haar vormlose bolyf. “Vroumense,” sê sy, “hou dit in elk geval nie hier uit nie.”
“Hoekom nie?” vra Fransie en verkyk haar steeds aan die maer vroutjie. Dis loshand die lelikste mens wat sy nog gesien het. Sy is tandeloos en ouderdomloos, iets tussen sewentig en neëntig. Of dalk selfs nog ouer.
“Hoekom nie?” Miss Mavis klink onheilspellend. “Want hier is ’n vloek op Dorkasbaai. ’n Vloek, verstaan jy? Hier hou vrouens dit nie uit nie. Hier in onse baai het ou Dorkas die slag met haar weefstoel en al die see in gespoel,” sê Miss Mavis.
“Miss Mavis?” vra Fransie en voel hoedat sy innerlik opswel van die lag. Of dit histerie of humor is, weet sy self nie. “Wie is Dorkas?”
Miss Mavis suig haar tandvleise goed deur. “Dorkas,” kondig sy aan, “was ’n weefster en toe kom die fratsbrander. Dis nou meer as sestig jaar gelede, maar ou Dorkas se gees loop hier en sy los die vrouens nie uit nie. Ek,” sê Miss Mavis en druk haar wysvinger teen haar plat bors, “is al een wat dit hier uitstaan. Maar ek is oud en afgeleef en ek het al in my tyd en dae vrede met Dorkas gemaak. Koffie?”
“Dit sal lekker wees, dankie.”
Miss Mavis draai moeisaam om en begin werskaf met die koppies en die kan.
“Joachimpie … eee!” roep sy ná ’n rukkie in haar dun stemmetjie wat Fransie laat skrik in haar stoel. “Kom drink koffieeee! En loop soek vir Benjamin! Hoor jy my? Nou wat het van Benjamin geword?” wonder sy en kyk Fransie stip aan. “Het jy vir Benjamin gesien toe jy stilgehou het?”
“Nee, wie is Benjamin?”
“Dan het jy hom ook nie gesien nie. Hy bodder ook gedurig weg. Hy is mos die mongoolkind van Mister Eli. Jy sien self, hier sit ek met klein Joachimpie en met die mal kind en my senuwees is op. En nou is die kamtige bookkeeper wat sal gekom het toe glad ’n meisiekind. Alles kom altyd op Miss Mavis af, sê ek altyd. Alles.”
Miss Mavis verval in ’n selfbejammerende stilte. Jokie kom in; steeds met die gewillige kat onder sy arm. Hy kom staan langs Fransie se stoel en sy voel die warmte van die seunslyfie. Hy ruik na buitelug en veld. Sy voel sy warm asempie saam met die gespin van die kat teen haar bene. Die vertroosting wat daarin lê, word voelbaar.
Miss Mavis se bewegings is stadig, tydsaam. Uiteindelik is die swart, sterk koffie klaar. Sy skink vir Fransie in ’n koppie en vir Jokie in ’n blikbeker. “Moenie weer mors nie, Joachimpie! Die kind kan so mors. Waar is Benjamin? Maar lós nou die kat en sit! Kyk wat jy doen, Joachimpie!”
En toe, asof Fransie voel dat iemand vir haar kyk, draai sy haar kop en sien hom staan: Benjamin. Sy donkerbruin hare is kort geknip en hang in ’n oneweredige kuif oor sy wit voorkop. Sy oë is donker skrefies en sy ooglede effens geswel. Hy is kort en vet, sy maag kinderlik gerond. Op hierdie warm middag dra hy ’n groen sweetpakbroek en daarby ’n bruin oortrektrui met ’n rolkraag. Bo-oor het hy nog ’n rooi oopknooptrui ook aan. Hy dra ligblou sokkies en bruin sandale en klem ’n groot bruin sak onder sy arm vas. Hy lyk so skoon en tog so verwaarloos met die klomp onnodige klere aan. Volwasse en tog soveel kind. Die klein swart skrefiesoë hou haar versigtig dop. Sy donker hare, sien sy, is waarskynlik deur Miss Mavis geknip, want dis effens gaterig gesny en plek-plek potsierlik kort. Dis te hoog bokant die ore uitgerond waar sy kopvel blouwit bokant sy ore vertoon.
“Benjamin, kom drink jou koffie. Toe, kom. Nee, nou het hy weer vir jou geskrik. Ag, kom nou, Benjamin. Hy is nie gewoond aan vreemdes nie.”
Maar Benjamin het reeds weer verdwyn.
“Ag, loop in jou swernoot in,” sê Miss Mavis. “Hy kan vir jou beneuk wees, dié malletjie. Kry net sy stryk en dan is dit weer ek wat moet soek. Hy is vir jou vol geite en giere en kan ook nie ordentlik praat nie en dan moet ek so sukkel. Hy is mos nou Mister Eli se jongste kind. Al negentien jaar oud soos hy nie daar lyk nie. Maar wat, sy verstand staan op vier en kom ook niks verder nie.”
Fransie proe aan haar swart koffie en hou onderlangs vir Jokie dop. Hy het sy blikbeker onhandig