Дилнома. Уктамхон Домлажонова
ҳувиллаб қолди. Энди кўча дастёрчилигидан ташқари уй юмушлари ҳам менинг зиммамда. Бунинг устига энг катта опам, биз уч қиз эдик, маҳаллага келин бўлган эдилар. (Жиянларим ёш. Уларникига ҳам бориб, қарашиб туриш керак). Ўша йили сентябрь ойи бошларидаги эсдалик кундалигимни варақласам ҳозир ҳам хўрсинаман, кўзим намланади. Ўқишга кетаётганларга ҳавасим келгани ҳолда сув сепиш баҳона барвақт кўчага чиқиб олардим. Бу даврда мактабга борувчиларга, ўқувчилар формаси жорий этилган, жигарранг кўйлак билан оқ фартук таққан қизларни кўрганимда ўзимни камситиб, нималарни ўйламаганман. Гап нимадан чиққанини эслолмайман. Катта опам маҳаллага тушган бўлсалар ҳам уйга кам келардилар. Бирон марта ётиб қолмаганлар. Қайсидир келганларида онам билан жиғи-биғи бўлиб қолишди. Мен онамдан хавотирдаман. Уйларида бирон нохуш воқеа бўлган-у (бунақа ҳолат бўлиб турарди. Опам келин бўлиб тушган хонадон кўпчилик эди. Қуда холада 5 ўғил, 5 қиз), бу нохушликни опам гапирса, онам юпатиш ўрнига баланд келаяптилар, деб ўйладим. Гап ўқишдан қолиб кетганлигим тўғрисида экан.
– Менинг олтин медалим нима бўлди ойи, турмушимдан нолимайман, лекин ўқисам ёмон бўлармиди?… Синглим Маҳбубага мактаб партасини кўрсатмай турмушга бериб юбордингиз. Ҳозир олдингизда ҳам ўғил, ҳам қиз шу Муяссарнинг ўзику. Ўқишга рухсат бермасангиз йил ўтмай бунга ҳам совчи тайёр. Ҳеч нарсани билмайман, ҳеч ким очяланғоч қолаётгани йўқ, ўқийди. Ана ўн йиллик мактаб. Ораси икки қадам.
– Муяссар, душанбадан бошлаб мактабга чиқ…
Катта опам тўлиб кетган эканларми, қуйилган чой пиёлада, сузиб келаётган овқатим менинг қўлимда қолди. Ўкиниб-ўкиниб ёшларини артиб, ариқдан юзларини ювиб олдилар-да, жадал чиқиб кетдилар. Биринчи чоракнинг охирги бир ҳафтаси қолганида Чиғатой дарвозанинг марказидаги 111- сонли мактабнинг 8-синфига ўқишга чиққанман. 8-синфга биринчи чиққан куним дарс жадвалида тарбиявий соат қўйилган экан. Баланд бўйли, қорачадан келган, тўлагина киши кириб келдилар. Ўқувчилар билан саломлашгач, тарбиявий соатнинг режаси билан таништирдилар. Ҳеч кимни яқиндан танимайман. Синфимизнинг озодалиги, давомат, айрим ўқувчиларнинг паст ўзлаштириши, ўқув қуролларининг етишмаслиги ва кўпгина муаммоларнинг мунозараси қизиб кетди. Охири жим ўтиролмадим. Қўлимни кўтариб, сўз беришларига ижозат олдим. Ҳамманинг эътибори менда.
“Бугунгина синфга кириб келган қиз нимани гапирар экан…”
Ҳамманинг менга ажабтовур қарашидан шу маънони англадим. Сезиб турибман, қисқа гапиришим керак. Мунозара пайтида вақтдан анча ютқазиб қўйгандик. Учта таклифим борлигини айтдим:
1. Ўз синфимизнинг деворий газетаси бўлишини.
2. Ўқув қуроллари тўла бўлмаган ўқувчиларни яхши ўқувчиларга бириктирилишини.
3. Айрим фанлардан бошқа синф билан мусобақалашишни (мусобақалашганда иккала синфга ҳам битта ўқитувчининг кириши шартлигини).
Ҳар ойнинг охирида шу учта масала юзасидан якуний натижаларни кўриб чиқиш. Ёш бўлсам-да, турмушнинг