Кыталык Уйбаан. Кустугу ситтэрбиэн. Иван Дьячковский
онно биир да ырыа иһиллибэт. Кыталыктары да көрбөтүбүт.
– Оччоҕо эһиги тугу гынныгыт, онно?
– Биһиги сэриилэһэ оонньоотубут ээ.
– Оо, кэм буолуо! Аҕам эһигини «бэйэлэрэ эрэ хааллахтарына, оройдорунан көрөллөр» диэн сөпкө мөҕөр эбит. Мин эһиги курдук сатаан хаамарым эбитэ буоллар, ол «Ыраах да ыраах» диэн сиргэ тиийэн сэриилэһэ оонньообокко эрэ, ийэм ырыатын иһиллээн, ийэбин булан, кини буһарбыт минньигэс аһын аһаан баран, онно үүннэрбит сибэккилэригэр уу кутуо уонна иккиэн кыталык үҥкүүтүн көрүө этибит. Киэһэ дьиэбэр ийэбин илдьэ кэлиэм этэ.
– Хайа-а, Ваня, бу хайдах охтон түстүҥ? – диэбитинэн убайдарым дьиэҕэ кутуллан киирдилэр.
– Мин туран хаамаары оҕуннум.
– Хаамаары даа? Хаамар диэн боростуой буоллаҕа дии: турдуҥ, атаххын хамсаттыҥ да бүттэ. Сибилигин биһиги эйигин хаамарга начаас үөрэтиэхпит, – диэбитинэн икки убайым хонноҕум анныттан туруору тартылар, икки атыттара атахтарбар түстүлэр. Үс саастаах Ион инчэҕэй тирээпкэнэн муостаҕа атах суолун ойуулуу-ойуулуу: «Манна үктэн, манна үктэн!» – бөҕөнү түһэрдэ. Сотору буолаат: «Ваня сытан эрэ улаатар буолан, ыарахана бэрт эбит. Ээ, суох, ити тимир куйаҕын ыйааһына. Айыкка да айыкка, сынньана түһүөххэ», – дэстилэр уонна ороммор төттөрү сытыардылар. Бэйэлэрэ олорон эрэ «мунньахтаатылар»:
– Киһибит олох да атаҕар сатаан турбат эбит дии! Ону биһиги хаамтара сатыыбыт.
– Кыра оҕо хаамыан иннинэ аан бастаан сыылла үөрэнэр. Онтон олорор. Ол кэнниттэн биирдэ хаамар.
– Сыылла даа? Ол хайдах сыылла үөрэтэбит?
– Ити таһараа Ынахтаахтар кыра оҕолоро сыыллыбакка эрэ, олоро үөрэммит үһү. Онтон хаамар буолбут.
– Ээ, оччоҕо биһиги эмиэ Ваняны олорорго үөрэтиэххэ. Ол судургу буоллаҕа дии!
«Мунньах» быһаарыытынан, миигин олоппоско биэс өттүттэн өйөөн олортулар. Балайда буолан баран, саамай кыралара:
– Биһиги бүгүн оонньоон бүттүбүт даа? Күнү быһа маннык тутан турабыт даа? – диэтэ.
– Быанан баайыахха ээ, бэйэтэ олоро үөрэннин.
– Ээ, кырдьык даҕаны! – дэстилэр.
Инньэ гынан, миигин олоппоско ситиинэн кэлгийдилэр, чэпчээбиттии өрө тыынаат, оонньуу сырсан хааллылар. Сотору соҕус: «Аҕабыт иһэ-эр, аҕабыт иһэр!» – дэһэ-дэһэ сүүрэн киирдилэр.
– Түргэнник сүөрэ охсуҥ, быатын!
– Чэ, чэ, түргэтээ!
– Аҕабыт кэллэ дии, кэллэ!
– Бар, туораа эрэ, ыл эн, мэһэйдээмэ!
– Ити баар дии, барыта эйигиттэн! Быатын ыйылыннары тарпыккын! Кыайан сүөрбэтим! Чэ, чэ, көтөх! – аймалаһыы бөҕө буоллулар.
Аҕабыт киирэн кэллэ. Мин ороҥҥо олоппостоох сытабын.
– Бу куру тоҕо аан аттыгар ыйаабытым буолуой? Этэ охсуҥ эрэ! – диэтэ аҕабыт.
– Ыларга чугас буоллун диэн! – «чап» гыннарда кырабыт.
– Бачча кыра дьиэҕэ түннүк да чугас! Таһырдьа тахсалларыгар, дьиэҕэ киирэллэригэр ити курдаах чыпчаххайы көрдүннэр, буруйу оҥорботуннар диэн ыйаабытым! Ыстааҥҥытын сулбурутуҥ, ороҥҥо сытыҥ,