Беларусалім. Кніга першая. Золак. Павел Севярынец
бачыш?.. Агністы сьвет расхінае раскошныя, тысячасьветлыя абдымкі, на ўзгор'ях абапал берагоў калышуцца агмяні ў глыбінях Сьвіслачы і да краёў напаўняюць маленькае гарачае сэрца. Сюды. Жыць!
Кожную ноч перад сном у Заслаўі падлетак Андрэй распранаўся, выключаў сьвятло – і, голы, доўга моўчкі аблягаў на падваконьнік, і глядзеў скрозь чорнае гольле старое яблыні пад іхнім вакном, гольле, што растрэсквала неба, глядзеў сюды, у зарыва вялікага горада, у прамяністае выпарэньне ліхтароў ды фараў на ўвесь дагляд, у прыглушаны гул… І скаўтваў так соладка, і трымцеў ток сокаў забытага дрэва спазнаньня дабра і зла, і цягнулася ўгару ўся зямля каранямі і жыламі, і на вострых, калючых ад марозу галінках сьпелі ды расьцьвіталі зоркі, далёкія, бясконца далёкія сьведкі іншага, сьветлага-сьветлага сьвету.
Аказваецца, усе трыццаць гадоў, усе высілкі, уся моц, уся жарсьць – усё ішло сюды, у памыйную багну, у марозную навагоднюю ноч бязь сьнегу. Гэта сюды, да начной Сьвіслачы-сволачы, да вусьця Нямігі цягнула яго вечарамі з вучобы, у спустошаныя выходныя, і нават цяпер, бегма, у адным сьпінжаку, калі ўсё правалілася к чорту… Сюды.
Маці выгнала. Воля пракляла. Цімур знойдзе й заб'е.
На міг, на адзін толькі міг ён уявіў адлюстраваньне неба ў бруднай вадзе безданьню, учапіўся ў пякучы метал парэнчаў пальцамі, перакуліць гэтую чашу нагбом! – і захапіла дух, расхінулася сьмерць.
Значыць, зьнішчыць.
Кожны чалавек можа – і мае права, клянуся! – адным махам зьнішчыць увесь сьвет. Забіць усю краіну, убогую, балотную, з паўзатопленым племем насельнікаў, у твані па плечы… Зруйнаваць гэты горад, шэрую масу холаду, голаду і ледзянога страху. Усе гэтыя пакутлівыя магчымасьці, усю пустату, усё чалавечае кішэньне. Рассадзіць у прах ворага, параненага мабільнікам, і дабіць сьцерву, якая парвала ягонае сэрца. Выключыць сьвятло. Вырубіць боль. І зьнікнуць.
Напэўна, ён ужо прамёрз невылечна. У ім самім унутры, недзе ў жываце, яшчэ цеплілася крыху жыцьця – усё, што засталося на апошні рывок.
За сьпінаю гулка, знадрыўна, на ўвесь апусьцелы горад зароў матор – машына – роў набліжаўся, шалёнымі абаротамі намотваў вантробы, перамолваў косьці, сьцінаў дыханьне – і пранёсься скрозь яго, і вынес мозг. Андрэй Белазор аж адкрыў рот, бо зразумеў як.
Тады – чаго чакаць? Ён машынальна вызваліў з рукава запясьце. Таймер паказаў апакаліптычны дзьве тысячы трыста сорак першы. Незямное, але гранічна яснае чуцьцё. Ня будзе ніякага Новага года. Празь дзевятнаццаць хвілінаў канец сьвету. Цяпер, у ноч ягонага нараджэньня, яму заставалася толькі дабрацца да таго месца, дзе ўсё й пачалося – узысьці, як на эшафот, на Плошчу Волі.
Андрэй, дрыжучы, адарваўся ад чыгунных парэнчаў. Здранцьвелае ад холаду, зацеклае цела было ўжо чужым. Гэтае цела – ягоны молат на крушэньне сьвету. Кожным крокам, быццам кіркаю, ён выпрабоўваў, грукаў у панцыр моста.
Гінь, горад, поўны вагнёў. За кожным тваім агеньчыкам аказалася асобнае чалавечае пекла. Хай праваліцца, хай аплыве ў цемру гэты пракляты край, дзе найлепшыя героі паміралі за права быць забытымі, атрымаць на магілу плявок ці