Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует
czynu” od „słuszności czynu” odpowiada odróżnieniu „aspektu deontycznego” od „aspektu konsekwencjalistycznego”?
F.6. Jakie znaczenie dla etyki podmiotu ma „odkrywanie siebie samego”? Czy w tym doświadczeniu odkrywamy cechy podmiotu moralnego, czy swoje osobiste dyspozycje?
F.7. Co jest głównie wyrabiane przez uczestnictwo w życiu wspólnoty: skłonności behawioralne, sprawności rozumu praktycznego, wyobrażenia o dobru moralnym?
F.8. Czy godność człowieka wynika z ludzkiego statusu metafizycznego (ludzkiej rozumnej natury), z zasad postępowania, z intencji i celów, ze spełnienia oczekiwań wspólnoty?
F.9. W jakim sensie miłość jest najważniejsza? Jak przykazanie miłości wpływa na rozumienie cnót? Na czym polega spotkanie z „drugim ja”?
F.10. Czy etyka cnoty stawia przed każdą jednostką postulat doskonalenia moralnego?
ESTETYKA
G. Doświadczenie estetyczne
G.1. Iwona Lorenc wprowadza pojęcie estetyki faktyczności, by podkreślić, że doświadczenie faktyczności życia jest zarazem ujęciem naszego prywatnego, prerefleksyjnego stosunku do świata i zdaje sprawę z naszych relacji z tym, co kulturowo i społecznie uniwersalne. Czy oznacza to, że doświadczenie estetyczne nadaje istotny sens naszemu życiu?
G.2. Jeśli współczesny odbiór sztuki pozwala odwrócić sens tego, co wewnętrzne, i tego, co zewnętrzne, co ciągłe i wydarzeniowe, to przeżycie estetyczne nadaje sens temu, co poznajemy. Czy to poznanie podlega ocenie pod względem prawdziwości?
G.3. Czy humaniści skazani na interpretację tekstów kultury mogą być pewni odkrytych sensów, czy muszą przyznać, że komunikaty kulturowe są nieuchronnie wieloznaczne?
G.4. Czy współczesna sztuka świadomie i celowo kwestionuje tradycję artystyczną?
G.5. Jak sztuka zmienia wrażliwość wrażeniowo-zmysłową?
G.6. Sztuka pozwala lepiej nazwać i lepiej opisać doznania „drugiego ja”, jego widzenie barw i jego ból. Ale nie przez empatię, tylko przy zachowaniu dystansu do tych wrażeń. Co jest łatwiejsze – wyobrażać sobie czyjeś doznania bez ich przeżywania czy wywołać w sobie oddźwięk uczuciowy? Co jest bardziej arbitralne?
G.7. Życie faktyczne jest zawsze ukierunkowane na to, co przyszłe, i umotywowane tym, co przeszłe. Czy jest zatem zarazem doświadczane, konstruowane i współtworzone?
G.8. Dzięki doświadczeniu estetycznemu, a w szczególności dzięki doświadczeniu sztuki, „dotykamy” sensu. Co to znaczy? Przejmujemy od innych poglądy na sens ich życia czy uczymy się, co w naszym życiu jest ważne? Czy może jedno i drugie?
G.9. Doświadczanie możliwych światów tworzonych przez artystów przywraca nam wrażliwość na faktyczność. Czyli pozwala widzieć siebie z obcego punktu widzenia?
G.10. Doświadczenie sztuki zaciera i destabilizuje granice między świadomością i cielesnością, między res cogitans i res extensa. Czy przywraca psychofizyczną spójność?
H. Komunikacja: fenomen i kategoria
H.1. Zofia Rosińska i Andrzej Zieliński przypominają, że „komunikować” może znaczyć „przekazywać informacje” i może znaczyć „tworzyć coś wspólnego”. Czy połączenie tych funkcji jest możliwe w dziele sztuki? Pod jakimi warunkami? W jakich wspólnotach?
H.2. We współczesnych systemach informatycznych stawia się wysokie wymagania dotyczące jednoznaczności przekazu. W sztuce nie. Czy dlatego, że sztuka liczy na spontaniczny oddźwięk i potwierdzenie zrozumienia przez współtworzenie komunikatu?
H.3. Człowiek, który w przemówieniu lub rozmowie unika wyrażenia jakichkolwiek emocji, często daje im mocny wyraz przez właśnie takie zachowanie. Kto się wtedy komunikuje? On sam, jego podświadomość, organizm, „publiczne ja”, z którym się nie utożsamia?
H.4. Publiczne manifestowanie emocji jest piętnowane przez tradycyjną obyczajowość. Czy współczesna sztuka zajmuje się przede wszystkim zwalczaniem pruderii?
H.5. Powstanie i rozwój pisma stanowiły jedno z największych osiągnięć cywilizacyjnych. Czy literatura zachowała przewagę nad innymi rodzajami sztuki, czy odwrotnie – jej większa jednoznaczność stała się jej obciążeniem?
H.6. Współcześnie piękno zostało zdegradowane i zdezaktualizowane. Kto za nim tęskni?
H.7. O ile wstręt czy obrzydzenie można wywołać dość łatwo, o tyle wywołanie emocjonalnej ambiwalencji nie jest już łatwym zadaniem. Czy mimo wszystko jest ono wiodącą ambicją współczesnej sztuki?
H.8. Czy pragnienie komunikowania się zostało współcześnie stłumione przez chęć demonstrowania alienacji i tendencje ucieczkowe? Czy strzeżemy zazdrośnie swojej prywatności i artyści coraz bardziej udają?
H.9. Co myślisz o opinii, że ciekawsza jest motywacja artystów, którzy ponieśli klęskę, od motywacji tych, którzy odnieśli sukces? Tę opinię wyraża hasło: „Dzieła są dodatkiem”.
H.10. „Ginie sacrum estetyczne, zostaje praktyka”. Czy Twoim zdaniem ta praktyka rozwija się na ślepo i bez pomysłu, a komunikacja jest nieudana i pozbawiona komunikatu?
FILOZOFIA LOGIKI
I. Teorie aksjomatyczne
I.1. Krzysztof Wójtowicz podaje podstawowe cechy systemów aksjomatycznych: występują w nich (1) pojęcia pierwotne, (2) pewne założenia przyjmowane bez uzasadnienia i (3) reguły argumentacji, które pozwalają wskazać klasy poprawnych (z punktu widzenia danego systemu) rozumowań. To znaczy m.in., że w tle tych aksjomatów mamy klasyczny rachunek zdań i aksjomaty logiki, takie jak np. prawo wyłączonego środka. Zastanów się, jaka jest rola tych założeń. Czy na ich mocy można też zaksjomatyzować np. bajkę o Czerwonym Kapturku?
I.2. Czym motywowany jest wybór aksjomatów? Pożądanym zakresem twierdzeń teorii, prostotą założeń, elegancją przekształceń? Czy można za zbiór aksjomatów przyjąć wszystkie twierdzenia teorii? Jaką rolę przy wyborze aksjomatów odgrywa intuicja, a jaką względy pragmatyczne?
I.3. Słynny V aksjomat Euklidesa głosi (w swobodnym sformułowaniu), że przez punkt nieleżący na danej prostej można poprowadzić dokładnie jedną prostą równoległą do tej prostej. Co to znaczy, że to założenie jest intuicyjnie prawdziwe? Skąd bierze się ta intuicja?
I.4. David Hilbert rzekomo powiedział: „Jeśli podamy dobrą aksjomatyzację dla geometrii, to możliwe będzie mówienie o stołach, krzesłach i kuflach piwa – zamiast o punktach, prostych i płaszczyznach”. Skąd wiemy, że geometria Euklidesa nie mówi o stołach, krzesłach i kuflach piwa?
I.5. Czy ta obserwacja uzasadnia przekonanie, że powinno się raczej mówić o tym, że pewna teoria jest spełniona w pewnym modelu, a nie że jest powszechnie prawdziwa? Czym jest model? Jak intuicyjnie rozumiemy pojęcie modelu? A jaka jest jego definicja techniczna?
I.6. Czy zawsze aksjomaty definiują sens terminów pierwotnych? Co właściwie mamy na myśli, mówiąc o ustaleniu sensu terminów przez aksjomaty? A czy możemy mówić o sensie samych aksjomatów? W jaki sposób miałby być ustalony ich sens?
I.7.