Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует
w teorii jakieś założenie, z którego potem nie korzystamy? Czy jest to błąd – a jeśli tak, to jakiego typu?
I.9. W systemie aksjomatycznym dowód jakiejś tezy polega na sformułowaniu ciągu zdań kończących się tą tezą, przy spełnieniu wymagania, że każde zdanie w tym ciągu wynika z „(2) pewnych założeń przyjmowanych bez uzasadnienia” z punktu I.1 i przekształcanych przez „(3) reguły argumentacji” z punktu I.1. Czy oznacza to, że każda teoria aksjomatyczna twierdzi tylko to, co było zawarte w jej aksjomatach?
I.10. Co myślisz o zdaniu: „Dowód matematyczny – nawet gdybyśmy chcieli uważać go za ciąg formalnych manipulacji – przebiega zawsze na podstawie reguł, które odzwierciedlają nasz sposób myślenia”?
J. Logika nieformalna
J.1. Krzysztof Wieczorek pisze, że nieodłączną częścią procesu oceny argumentu uczynili logicy nieformalni badanie prawdziwości (bądź akceptowalności) jego przesłanek. Na podstawie czego ma być przeprowadzone takie badanie: logiki formalnej, potocznych intuicji, dowolnego twierdzenia nauki?
J.2. Niektórzy przeciwnicy logiki nieformalnej uznają samą jej nazwę za wewnętrznie sprzeczną. Co sądzisz o tym argumencie?
J.3. Czy wyniki ustaleń dokonanych przez logikę nieformalną są zawsze mniej pewne niż wyniki ustaleń dokonanych w logice formalnej? Czy można mieć częściowo rację? Jeśli tak, to czy wtedy częściowo mówi się prawdę, a częściowo nieprawdę?
J.4. Co to jest poprawność materialna i poprawność formalna argumentu? Czy logika nieformalna mniej rygorystycznie traktuje jedno, czy oba z tych założeń?
J.5. Zadaniem logiki nieformalnej jest opisać realne wnioskowania w potocznie przeprowadzanych rozumowaniach. Czy jeśli te rozumowania różnią się od dowodów formalnych, opartych na wynikaniu logicznym, to są błędne: logicznie? Jeśli nie są, to czy błędna jest logika formalna?
J.6. Co to jest nieformalny błąd logiczny (fallacy)?
J.7. Dlaczego badanie argumentu przez logikę nieformalną jest bardziej złożone i skomplikowane niż badanie prowadzone przez logikę formalną?
J.8. Jak rozpoznaje się ukryte przesłanki? Czy przez wskazanie, że bez nich potoczne rozumowanie jest nielogiczne? Jeśli tak, to czy to uzależnia logikę nieformalną od formalnej?
J.9. Czy logika formalna potrafi opisać przypadek, w którym przejście od przesłanki do kolejnych konkluzji pośrednich jest wprawdzie mocne (choć niededukcyjne), ale jednak jeśli tych przejść jest dostatecznie dużo, ostateczna konkluzja okazuje się uzasadniona w bardzo nikłym stopniu?
J.10. Czy logika formalna ocenia rozumowania i pewne uznaje, a inne odrzuca, natomiast logika nieformalna błędne rozumowania poprawia?
FILOZOFIA JĘZYKA
K. Warunki prawdziwości a znaczenie
K.1. Joanna Odrowąż-Sypniewska pisze, że semantyka warunków prawdziwości uznaje za możliwe zdefiniowanie znaczenia zdań w taki sposób, że zdaniom języka przedmiotowego przyporządkuje się ich znaczenia za pomocą podstawień schematu: s znaczy, że p, gdzie „s” zastępuje opis strukturalny zdania, a „p” – zdanie. Czy mówi się tu, że zdefiniowanie znaczenia zdania „Słońce wstaje” polega na powiązaniu opisu strukturalnego: „Pierwsze słowo to «słońce» drugie to «wstaje», innych słów nie ma, polska gramatyka”, ze zdaniem „Słońce wstaje”? (Por. K.4 i K.7).
K.2. Alfred Tarski postuluje używanie dwóch języków: języka, „o którym się mówi”, tj. języka przedmiotowego, oraz języka, w którym „się mówi” o tym pierwszym języku, czyli metajęzyka. Trafna definicja prawdy musi być sformułowana w metajęzyku, który zawiera język przedmiotowy jako swoją część. Czy zatem słowo „rzeczownik” musi należeć do metajęzyka?
K.3. Tarski jako pierwotne przyjął pojęcie znaczenia i za jego pomocą zdefiniował prawdę. Donald Davidson postanowił ten porządek odwrócić i za pomocą prawdy zdefiniować znaczenie. Jakie wątpliwości zdarzają się nam częściej: czy częściej mamy podejrzenie, że mówiący kłamie, czy że nie rozumiemy, co mówiący twierdzi lub chce wyrazić?
K.4. Kompozycyjność języka polega na tym, że znaczenie zdań wyprowadza się ze znaczenia słów. Zdanie: „Ołówek ma 3 cale” ma inne znaczenie niż: „Ołówek ma 10 cm”, ponieważ „3 cale” znaczy co innego niż „10 cm”. Czy różnica bierze się ze znaczenia słów, czy z różnicy odległości?
K.5. Zdanie „Ja jestem wesoły” jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy mówiący jest wesoły. Takie zdanie stwierdza inny fakt w zależności od tego, kto je wypowiada. Czy w badaniu prawdziwości zdań powinniśmy zawsze usuwać wyrażenia okazjonalne? Co się wtedy stanie ze zdaniem: „Każdy żywy organizm potrzebuje wody”?
K.6. Zdaniu: „To jest mój dom” musi towarzyszyć odpowiedni gest wskazujący na dom lub jego zdjęcie. Czy tu okazjonalność powinniśmy usunąć przez podanie adresu? Czy wtedy mówimy to samo?
K.7. Co znaczą słowa? Czy liście na jakimś drzewie są zielone, jeśli jesienią pożółkły, ale ktoś je odświeżył zielonym sprayem? Kto określa warunki prawdziwości?
K.8. Czy zdanie: „Deszcz pada” znaczy: „Tu, gdzie teraz jesteśmy, z chmur spadają krople wody”, czy też znaczy: „Sposób, w jaki deszcz dociera z chmur na ziemię, jest spadaniem”? Czy warunki prawdziwości przy obu znaczeniach są te same?
K.9. Czy należy przyjąć minimalizm semantyczny, który odróżnia ograniczone znaczenie minimalne od bogatego sensu przekazywanego w kontekście wypowiedzi, ale uznaje, że tylko minimalne znaczenie podlega ścisłemu badaniu?
K.10. Czy należy przyjąć kontekstualizm, który uznaje, że pełny sens zdania ujawnia się w kontekście wypowiedzi i nie wolno go lekceważyć tylko dlatego, że jest trudny do ustalenia?
L. Nonfaktualizm
L.1. Bogdan Dziobkowski stawia tezę, że „odnaleziony” przez Saula Kripkego w późnych pismach Ludwiga Wittgensteina tzw. paradoks sceptyczny dotyczący pojęcia kierowania się regułą nie jest wymierzony w jakąś konkretną teorię semantyczną, lecz w samą możliwość filozoficznej refleksji nad językiem. Czy filozof języka może skutecznie obronić się przed paradoksem?
L.2. Skąd wiem, że rozwijając ciąg: 2, 2, 2, 2, 2, 2 itd., za każdym razem wpisujemy „tę samą cyfrę”?
L.3. Na czym polega różnica między bezpośrednim i sceptycznym rozwiązaniem paradoksu sceptycznego?
L.4. Wskaż aprioryczne warunki, które powinien spełniać fakt rozstrzygający, jakie jest znaczenie symbolu „+”.
L.5. Dlaczego Bóg, zaglądając w nasze dusze, nie zobaczy, czego dotyczą znalezione tam myśli?
L.6. Czy reguła jest bytem abstrakcyjnym?
L.7. W jaki sposób w maszynie zawarte są jej przyszłe działania?
L.8. Czy istnieją nieintrospekcyjne stany mentalne?
L.9. Na czym polega manewr nazwany przez Kripkego „odwróceniem okresu warunkowego”? Jak oceniasz to filozoficzne narzędzie?
L.10.