Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует
Umysł można traktować nie tylko jako wytwór ewolucji i kultury, lecz także jako „uniwersalną maszynę” do myślenia. Czy to podejście narzuca jakieś ograniczenia?
M.2. Co jest oznaką prawdziwej inteligencji? Umiejętność rozwiązywania trudnych problemów czy umiejętność błyskotliwego zachowania się w konwersacji? Co łatwiej zmierzyć?
M.3. Funkcjonalizm powstał w opozycji do teorii identyczności typów, według której typy własności umysłowych są tożsame z typami własności układu nerwowego. Kiedy Twoim zdaniem dwa urządzenia „myślą tak samo”? Gdy (1) stosują ten sam algorytm, gdy (2) podają te same rozwiązania dla postawionych zagadnień, gdy (3) popełniają te same błędy?
M.4. Niesłychanie trudno znaleźć przekonujące przykłady prawdziwie wielorakiej realizacji w psychologii. Żaba na pewno odczuwa ból. Ale czy odczuwa ból jak człowiek? Czy każdy człowiek odczuwa ból tak samo? Jaką odpowiedź na te pytania powinien dać funkcjonalista?
M.5. Kiedy komputerowy model mózgu komara jest dostatecznie podobny do mózgu komara, by uznać oba za funkcjonalnie identyczne?
M.6. Frank Jackson powiada, że Maria wie wszystko, co można wiedzieć na temat kolorów, jeśli chodzi o fizyczne mechanizmy odbioru barw i budowy mózgu, lecz jednocześnie nie widziała nigdy czerwieni. Następnie pyta czytelnika: czy Maria dowie się czegoś nowego, jeśli pokaże się jej czerwonego pomidora? Jak odpowiadasz: dowie się czy nie?
M.7. Logicy promujący pewien typ sztucznej inteligencji tworzyli nieklasyczną logikę, zwaną niemonotoniczną, w której można uczynić założenie w rodzaju: „Wszystko pozostaje bez zmian, jeśli nie podano explicite inaczej”. Kurt Gödel udowodnił, że w systemach formalnych, równoważnych przynajmniej rachunkowi predykatów pierwszego rzędu z elementarną arytmetyką, istnieją nierozstrzygalne zdania, które są jednak prawdziwe. Czy oznacza to, że myślenie nie może zostać zmechanizowane? Można więc wnioskować: „Jeśli Ćwirek jest ptakiem, to lata”, a następnie wycofać się z tego wniosku, jeśli okaże się, że Ćwirek jest nie tylko ptakiem, lecz także pingwinem (bo w przypadku pingwinów podano explicite, że nie latają). Czy to jest logika formalna, czy nieformalna?
M.8. John Searle proponuje eksperyment myślowy. W pewnym pokoju znajduje się człowiek, posługujący się podręcznikiem przekładu z języka chińskiego na angielski. Sam jednak w ogóle nie zna chińskiego. Przez otwór do pokoju – zwanego „Chińskim Pokojem” – dostaje karteczkę z napisem w języku chińskim. Korzystając z podręcznika, tworzy angielski przekład. Czy rozumie po chińsku?
M.9. David Chalmers podaje analogiczny argument: skoro przepisy na ciasta nie są fizyczne (są algorytmami), to ciasta nie są fizyczne. Gdzie tkwi błąd?
M.10. Modele w sztucznej inteligencji testuje się tylko pod kątem tego, czy rzeczywiście prowadzą do pożądanych rozwiązań (i czy robią to szybko i skutecznie). Pomija się, czy robią to realistycznie psychologicznie, a tym bardziej neurobiologicznie. Na czym polega „realistyczność psychologiczna”?
N. Świadomość
N.1. Jacek Hołówka uważa, że stany pierwszoosobowe są nieredukowalne do stanów trzecioosobowych i teoria świadomości jest pod pewnym względem podobna do teorii ewolucji, bo nie istnieją żadne zewnętrzne argumenty potwierdzające jej trafność. Czy jest tym samym podobna też do teologii?
N.2. Co to są wprowadzone przez Kazimierza Ajdukiewicza definicje nominalne i realne?
N.3. Esencjalizm twierdzi, że pewne przedmioty mają trwałą tożsamość niezależnie od tego, czy została ona poznana, czy nie, i niezależnie od tego, jak się zmieniają ich cechy. Czy ostatni żyjący dinozaur miał własną, czy gatunkową esencję?
N.4. Jeśli chcemy uznać świadomość za rodzaj naturalny, to musimy znaleźć różnicę między jej przypadłościami i istotą. Jak wśród cech empirycznych można znaleźć cechy kategorialne?
N.5. Świadomość jest poznawalna tylko w perspektywie pierwszoosobowej. Dla neurofizjologicznych redukcjonistów świadomość zatem w ogóle nie istnieje, tylko jest kulturowo rozprzestrzenianą halucynacją. Czy są przekonani, że podtrzymując to twierdzenie, nie korzystają ze swojej świadomości?
N.6. Antyredukcjoniści uważają, że nikt nie wie, co to jest świadomość, zanim jej w sobie nie odkryje. Czy odkrycie polega na jej pierwszym zastosowaniu?
N.7. Na jakiej podstawie redukcjoniści przyjmują, że związki fizyczne są związkami koniecznymi?
N.8. Czy termometr ma stany intencjonalne?
N.9. Czy systematyczna nadinterpretacja materiału sensorycznego daje korzystne efekty, czy odwrotnie, czy tak i tak?
N.10. Świadomość nie tylko jest receptywną władzą poznawczą, lecz także działa przez wprowadzenie naddatków wyobrażeniowych. Czy może występować świadomość bez wyobraźni?
FILOZOFIA NAUKI
O. Realizm
O.1. Adam Grobler przyznaje, że nie sposób sporządzić kompletnej listy realizmów, istnieją bowiem najrozmaitsze klasy przedmiotów, wobec których można przyjąć nastawienie realistyczne lub antyrealistyczne. Czy to jakoś podważa Twoim zdaniem wiarygodność realizmu? A przez analogię – czy fakt, że nie można podać wyczerpującej listy rodzajów pojazdów, podważa ich użyteczność jako środków transportu?
O.2. Realizm naukowy jest najczęściej kombinacją dwóch tez: (1) zdania nauki w jej idealnym stadium końcowym są prawdziwe, czyli celem nauki jest ustalenie prawdy o świecie, (2) nauka odkrywa „umeblowanie świata”. Rozważ, jak można się pomylić w sprawie „umeblowania świata”. Po pierwsze, można przyjąć, że istnieje coś, co nie istnieje, np. cieplik. Po drugie, można odrzucić istnienie czegoś, co w istocie istnieje, np. latające wiewiórki. Ale czy można się pomylić przez uznanie, że jakieś przedmioty istnieją, ale są nierealne? Na przykład tęsknota, duma, pokój, nienawiść? Czy zgadzasz się, że przypisanie realności nie jest stwierdzeniem faktu, tylko nadaniem całej klasie faktów pewnej interpretacji? Czy jest to interpretacja sposobu istnienia świata, czy sposobu rozumienia tego, co nauka mówi o świecie?
O.3. No miracle argument mówi: gdyby teorie naukowe (nie nauka, nauka składa się nie tylko ze zdań, lecz także z procedur, metod, a te nie mogą być prawdziwe ani fałszywe) nie były w przybliżeniu (żaden filozof o zdrowych zmysłach nie twierdzi, że teorie są „dosłownie” prawdziwe) prawdziwe, to sukces nauki trzeba by było uznać za cud. Dlaczego jest to silny argument? Dlatego, że nie wierzymy w naukowe cuda, czy dlatego, że cuda wyjaśnień nie mają?
O.4. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument semantyczny: pojęcie prawdy jest z gruntu niejasne. A zupełnie niejasne jest pojęcie prawdy przybliżonej. Jak teoria może przybliżać się do lub oddalać od opisywanego stanu rzeczy? A nadto, jeśli nie znamy prawdy, to nie możemy wiedzieć, jak daleko jesteśmy od prawdy w jej przybliżeniach, prawda?
O.5. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument empirystyczny: realistyczne pojmowanie teoretycznych (nieobserwowalnych) przedmiotów nauki jest, z punktu widzenia empiryzmu, nieuzasadnione. Jak można ustalić, czy liczby istnieją realnie? Czy można, analogicznie, kwestionować istnienie punktów czasoprzestrzennych?
O.6. Przeciwko realizmowi naukowemu wysuwa się argument pragmatyczny: wyjaśnianie, w odróżnieniu od przewidywania, nie jest celem nauki, a jedynie jej produktem ubocznym. Przewidywania są potwierdzane faktami,