Choroby nerek. Kompendium. Отсутствует
stężenia cystatyny C w surowicy
Cystatyna C jest niskocząsteczkowym białkiem pełniącym funkcję inhibitora proteaz cysteinowych wytwarzanym przez wszystkie jądrzaste komórki organizmu. Białko to jest przesączane w kłębuszkach nerkowych, w 99% wchłaniane i katabolizowane przez cewki nerkowe. W niewielkiej ilości jest wydalane z moczem.
Stężenie cystatyny C w surowicy jest dobrym wskaźnikiem czynności wydalniczej nerek, przydatnym zwłaszcza w wykrywaniu niewielkiego upośledzenia czynności nerek. Na jej stężenie nie mają wpływu takie czynniki jak dieta, płeć czy masa mięśniowa. Stężenie tego białka w surowicy może być zmienione w chorobach nowotworowych, chorobach tarczycy i u palaczy [8].
Stężenie cystatyny C w surowicy służy również do oszacowania wielkości przesączania kłębuszkowego [1,9].
Cystatyna C w surowicy jest oznaczana metodą immunonefelometryczną (particle-enhanced nephelometric immunoassay, PENIA) oraz metodą immunoturbidymetryczną (particle-enhanced turbidimetric immunoassay, PETIA) [1,3]. Prawidłowe stężenia przedstawiono w tabeli 1.2. Ze względu na brak standaryzacji oznaczeń cystatyny C oraz wysoki koszt badania ten wskaźnik nie jest powszechnie wykorzystywany.
• Przesączanie kłębuszkowe jest najważniejszym wskaźnikiem oceniającym czynność wydalniczą nerek.
• Czynność wydalniczą nerek najlepiej określają badania klirensowe.
• Najczęściej stosowanym badaniem pozwalającym określić przesączanie kłębuszkowe jest klirens endogennej kreatyniny.
• Wartość przesączania kłębuszkowego można oszacować za pomocą wzorów, na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy, wieku, płci, rasy i masy ciała chorego.
• Czynność wydalniczą nerek można ocenić także na podstawie stężenia cystatyny C w surowicy.
1. Miarka P, Anyszek T, Kuźniewski M. Biochemia kliniczna i diagnostyka laboratoryjna chorób nerek. w: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Red. Dębińska-Kieć A, Naskalski JW, Solnica B. Urban&Partner 2017: 479–511.
2. Ciechanowski K. Ocena czynności nerek. w: Wielka interna. Nefrologia. Red. Myśliwiec M. Wyd. II. Medical Tribune 2017: 20–31.
3. Gouden V, Jialal I. Renal function tests. StatPearls. Treasutre Island (FL), NCBI. A service of national Library of medicine, National Institute of Health, 2018.
4. Delanaye P, Cavalier E, Pottel H. Serum creatinine: Not so simple. Nephron 2017; 136: 302–8.
5. Levey AS, Stevens LA, Schmid CH i wsp. A new equation to estimate glomerular filtration rate. Ann Intern Med 2009; 150: 604–12.
6. Cockcroft DW, Gault MH. Prediction of creatinine clearance from serum creatinine. Nephron 1976; 16: 31–41.
7. Levey AS, Bosch JP, Lewis JB i wsp. A more accurate method to estimate glomerular filtration rate from serum creatinine: a new prediction equation. Ann Intern Med 1999; 130: 461–70.
8. Delanaye P, Jager KJ, Beokenkamp A i wsp. CKD: a call for an age – adapted definition J. Am. Soc. Nephrol., 2019; 30: 1785-1805.
9. Ciach E, Bobilewicz D. Zastosowanie stężenia cystatyny C w ocenie filtracji kłębuszkowej u dzieci i ludzi starszych. Diagn Lab 2012; 48: 423–31.
1.3. Inne badania laboratoryjne w chorobach nerek
Teresa Nieszporek
Badania dodatkowe, m.in. badania laboratoryjne, odgrywają kluczową rolę w rozpoznawaniu chorób nerek ze względu na bardzo częsty skąpoobjawowy obraz kliniczny wielu schorzeń tego narządu. Badania laboratoryjne są niezbędne także w monitorowaniu przebiegu chorób nerek i w ocenie skuteczności ich leczenia. W diagnostyce chorób nerek poza stężeniem kreatyniny w surowicy istotne znaczenie mają także inne oznaczane w surowicy substancje będące produktami metabolizmu białek, takie jak mocznik i kwas moczowy.
Badanie krwi
Mocznik
Mocznik, który jest głównym produktem metabolicznym rozpadu białek w organizmie człowieka, jest syntetyzowany w wątrobie z amoniaku. Wydalany jest przede wszystkim (w 90%) przez nerki, reszta (10%) jest wydalana z potem lub przedostaje się do przewodu pokarmowego, gdzie jest rozkładana przez bakterie jelitowe. Przesączony w kłębuszkach nerkowych mocznik podlega zachodzącym w cewkach nerkowych procesom wydzielania i reabsorpcji. Jego wydalanie z moczem jest wprost proporcjonalne do przesączania kłębuszkowego [1].
Stężenie mocznika w surowicy jest zależne od wielu czynników (tab. 1.6),
Tabela 1.6. Czynniki wpływające na stężenie mocznika w surowicy [wg 1, modyfikacja własna]
dlatego nie może być podstawą oceny przesączania kłębuszkowego. Najbardziej przydatne jest oznaczanie mocznika u chorych ze schyłkową niewydolnością nerek – pozwala ocenić toksemię mocznicową. U chorych dializowanych stężenie w surowicy jest oznaczane regularnie, aby kontrolować stan metaboliczny, nasilenie katabolizmu białek i adekwatność dializy. Jednoczesne oznaczenie stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy pozwala obliczyć współczynnik mocznik/kreatynina, przydatny w diagnostyce ostrego uszkodzenia nerek (różnicowanie przednerkowej i pozanerkowej postaci ostrego uszkodzenia nerek) [1].
Kwas moczowy
Kwas moczowy jest produktem przemiany puryn zachodzącej w hepatocytach. Wydalany jest przez przewód pokarmowy (30%) i przez nerki (70%) w procesie przesączania oraz reabsorpcji i wydzielania w cewkach nerkowych. Jego stężenie w surowicy zależy od wielkości przesączania kłębuszkowego, ale ilość wytwarzanego w organizmie kwasu moczowego jest ściśle związana z procesem degradacji puryn. Dlatego nieprawidłowe stężenie tego związku występuje w wielu stanach klinicznych niezwiązanych z upośledzeniem czynności nerek [1].
Badanie moczu
Badanie moczu jest podstawowym badaniem w diagnostyce i leczeniu chorób nerek. Warunki jakie należy spełnić, aby badanie to miało istotną wartość diagnostyczną, przedstawiono w tabeli 1.7.
Tabela 1.7. Zasady badania moczu [wg 2–4]
Do badania moczu coraz częściej używa się testów paskowych (dipsticks), dzięki którym można szybko określić takie parametry jak: zabarwienie, przejrzystość, ciężar właściwy, pH, obecność białka, bilirubiny, urobilinogenu, glukozy, ketonów, azotynów, esterazy leukocytów. Takie badanie należy traktować jako badanie wstępne, ponieważ ma ono wiele ograniczeń. Przyczyny fałszywie pozytywnych i fałszywie negatywnych wyników przedstawia tabela 1.8 [2].
Tabela 1.8. Fałszywie pozytywne i negatywne wyniki obecności poszczególnych składników moczu badanych za pomocą testów paskowych [wg 2 i 3]
Badanie fizyczne moczu
Istotne znaczenie ma ocena przejrzystości, zabarwienia, zapachu oraz ciężaru właściwego i osmolalności moczu.
Zabarwienie
W warunkach fizjologicznych mocz jest przejrzysty i ma zabarwienie od słomkowożółtego do ciemnożółtego – w zależności od zawartości urochromu. Nieprawidłowe zabarwienie moczu jest wynikiem schorzeń, może też być związane ze spożywaniem niektórych pokarmów i stosowaniem leków [2,3].
Stany chorobowe oraz inne przyczyny nieprawidłowego