Ena Murray Omnibus 22. Ena Murray
geen warmte meer is nie. Uitgebrande as … vergane roem.
As haar keuse anders was? Hy leef nog. Hulle sou saans saam voor die kaggel gesit het, herinneringe gedeel het. Daar sou kinders en kleinkinders gewees het: die ewigbrandende hout op ’n onblusbare vuur.
Sê vir my, Madame!
Sy draai om en die ou oë swem, die stem kraak meer as gewoonlik. “Jy het reg gekies, my kind.”
Hulle neem sonder woorde afskeid. In sulke oomblikke is woorde oorbodig.
Toe hulle by die voordeur kom, sê Madame: “As jy ooit weer terugkom … onthou vir Maria Campagni. Sy sal hier wees.”
Salome knik net, stom van smart en hartseer. Volgens menslike beraad sal sy nooit weer hierdie potsierlike gestaltetjie sien nie.
Toe sy by die woonstel kom, wag dit vir haar – Rosalie se tjek. Met ’n stil gesig trek sy dit uit die koevert. Hiermee gaan sy haar treinkaartjie koop. Dan stap sy deur na die kombuis waar sy haar man hoor koppies regsit.
“Ek maak koffie.”
“Dankie, maar kom haal asseblief eers vir my die koffer van die kas af.”
Hy draai stadig om, kyk haar stip aan. “Koffer?”
“Ja. Ek sal moet inpak. My trein vertrek vanaand om sewe-uur.” Sy glimlag stadig. “Karoo toe. Ek gaan my mense vertel dat ek getroud is en dat ek saam met my man gaan.”
’n Teelepel val met ’n metaalklank op die teëlvloer.
“Is jy seker, Salome?”
“Ek is seker, my man. Baie seker.” Sy stap nader, plaas haar arms om sy nek, en weer, soos die dag van hul troue, sluk Flip Grimbeeck hard, voel hy byna beangs vir die liefde wat hy in sy vrou se oë lees. “Waar jy gaan, wil ek gaan. Jou land is my land. Jou toekoms is my toekoms. Jou geluk is ook myne.”
“Salome!” Hy sluit sy oë, druk haar met sy maer kunstenaarshande baie hard teen hom vas. “Salome, my vrou …”
6
Hulle sit om die kombuistafel toe sy binnestap, koffer in die hand. Daar heers ’n verbaasde stilte.
Dis Rosalie wat eerste opspring. “Salome!” Die twee vroue omhels mekaar, dan staan Rosalie terug. “Hoekom het jy nie laat weet jy kom nie, jou skelm! O, Jan, is dit nie ’n heerlike verrassing nie!”
Jan staan ook op. Hoewel hy en sy suster die afgelope jare weggegroei het van mekaar, bly hy lief vir haar en dis goed om haar weer te sien. “Hallo, sus. Baie welkom.” Sy stem verraai sy blydskap.
“Dankie, Jan.” Salome kyk na haar ma. “Middag, Ma.”
“Ja, middag, Salome.” Sy kry ’n klapsoen. “Waar val jy uit?” Ook Bessie Truter is bly om haar dogter te sien, dit kan Salome dadelik agterkom.
Salome sit haar koffer op die kombuisvloer neer, merk dat alles nog net so witgeskrop is soos sy dit onthou. “Ek het net vir die naweek kom oë wys, Ma. Ek moet môreaand weer terug.”
“So gou?” kla Rosalie teleurgesteld, maar lag dan dadelik weer. “O, wel, dis beter as niks! Kom sit en kom eet saam. Ek gaan haal ’n bord.” Haar oë is skielik skerp. “Jy is so maer soos ’n kraai. Hoekom het jy so maer geword?” Sy wag nie op ’n antwoord nie. “Jy moenie so hard werk nie, Salome. Dis nie nodig dat jy jou gesondheid moet benadeel nie.”
Salome se oë sak skuldig en sy antwoord ontwykend: “Dis nou die mode om maer te wees.”
“Ag, nee! Nie só maer nie! Hier is jou bord. Ek skep vir jou genoeg in. Jan, gee aan die vleis.”
Salome weet nie hoe sy die bord kos gaan inkry nie. Daar is ’n knop in haar keel en ’n ysterklip waar haar maag moet wees. Hoe dierbaar is Rosalie nie. Hoe gaan sy dit regkry om hulle te vertel?
“Hoe smaak ’n stukkie Karoovleis ná so ’n lang tyd?”
Sy kyk haar broer aan, dwing ’n glimlag na haar lippe. “Vorentoe! Ai, daar kom darem niks by Karoovleis nie.” Haar oë versag. “Dankie, Jan, vir die biltong en droëwors wat jy so getrou gestuur het.”
Hy lyk verleë. Dis al wat hy gehad het om te stuur. Geld het hy nie. “Ag, dit was niks. Jy kan nou weer ’n klompie saamvat.”
“Ek het vanoggend ’n baksel beskuit geknie. Onthou dat ek vir jou in ’n blik sit,” sê Bessie ook gul.
Emosie wil Salome oorweldig. Tot Ma is so gaaf! Sy kyk weg, betrap Rosalie se ondersoekende blik op haar, probeer weer glimlag, maar slaag nie regtig nie. Sy weet ook dat Rosalie dit sien en wonder.
“Was jy siek, Salome?”
Die reguit vraag laat Salome skrik, duidelik ongemaklik lyk. “Nee, hoekom?” Sy lag senuweeagtig. “Lyk ek só vreeslik?”
“Nee, net nie gesond nie. Jy lyk of jy uit ’n siekbed opgestaan het. Ek het weke laas ’n brief van jou gehad.”
Weer laat Salome haar oë skuldig sak. As Rosalie maar weet hoeveel briewe sy die afgelope tyd geskryf en nooit gepos het nie. “Nee, ek … was net baie … besig.” Sy skuif haar bord weg, lyk verleë. “Julle moet my verskoon. Ek kan nie meer so ’n groot bord boerekos opeet nie. Maar dit was baie lekker, dankie.”
Rosalie se blik rus vlugtig op die kos waaraan skaars geëet is en dan begin sy sonder ’n woord afdek.
Salome staan ook op. “Ek sal help was.”
“Laat ons net eers dank.” Soos voorheen word die hande uitgehou en Salome lê hare in dié van Jan en haar ma, en sy rustige stem gaan voort: “Dankie Vader, vir wat ons kon eet. Maak ons opreg dankbaar daarvoor. Amen.”
Rosalie haal ’n voorskoot van die haak agter die kombuisdeur af. “Jy is te deftig aangetrek vir skottelgoed was. Hier, sit dit aan.”
Terwyl hulle besig is, probeer Salome hard om ’n gesprek aan die gang te hou, vra uit oor die plaas, die toestand van die veld en die vee, of hier nog hanslammers is, watter nuus die dorp het … maar al die tyd laai die spanning op, word die gesprek al traer.
Later is hulle heeltemal stil. Salome hang met senuweeagtige vingers die vadoek terug aan sy hakie, draai haar om en sien drie pare oë onseker, afwagtend op haar gerig.
“Nou ja, julle moet my verskoon. Ek wil nog na die dragtige ooie in die onderste kamp gaan kyk,” sê Jan uiteindelik en staan op.
Bessie Truter staan ook op. “Ja. Ek is aan’t seep kook buite.”
Salome sluk, wil hulle keer. Sy moet hulle nou vertel terwyl sy nog die moed het. Met elke verbygaande minuut word haar moed minder. Maar hulle is reeds by die deur uit en dis net Rosalie wat agterbly … Rosalie met die stil, vraende blou oë.
Wat is verkeerd, Salome? vra die blou oë. Maar die vraag word nie hardop gestel nie. Die ou vrymoedigheid is skielik nie meer daar nie. Want Salome het ’n volwasse vrou geword. Sy is nie meer die jong matriekdogter wat drie jaar gelede hier weg is nie. Sy is selfs nie eens meer ’n jong meisie nie, besef Rosalie terwyl sy na haar kyk. Salome het ’n vrou geword … ’n byna vreemde vrou na wie sy moet tas vir ’n aanknopingspunt; met wie sy nie meer spontaan kan gesels nie.
Sy vertel haarself dat sy verspot is. Dis nog dieselfde Salome, dieselfde kind wat daardie eerste dag so diep in haar hart gekruip en wat met die jare ’n eie dogter geword het. Dis nog dieselfde Salome met wie sy saam lugkastele gebou het, vir wie sy aangespoor het, gewerk het, opgeoffer het … Sy is nog êrens onder die vreemde uiterlike. Wat het sy dan ook anders verwag? Natuurlik sou Salome verander. Die wêreld waarin sy nou beweeg, die soort lewe waaraan sy nou ’n aandeel het, sal noodwendig sy stempel op haar afdruk. Maar in wese is dit nog die ou Salome. Sy glo dit. Sy wéét dit.
Salome glimlag, ’n onpeilbare weemoed in haar. “Ek kan skaars glo dat ek werklik hier is.” Haar blik dwaal deur die bekende vertrek, sien die bekende dinge raak – en tog is dit vreemd