Ena Murray Omnibus 22. Ena Murray
dan. Dis verby. Dis die oomblik van afskeid. Sy kyk terug in haar man se oë, kyk na hom asof sy hom vir die eerste keer sien – maar ook asof sy vir die laaste maal na hom kyk.
Toe die voordeur agter hom toegaan, gee sy haar oor aan die hartverskeurende trane. Flip is ongelukkig in die stad. Hy kan nie hier skilder nie. Soos sy, het hy ook ’n plig teenoor sy kuns. Was hy ’n alledaagse man wat gewone kantoorwerk kon doen, sou hy hier kon bly en hulle sou gelukkig kon wees. Maar Flip is ’n kunstenaar soos sy. Dit wat binne is, móét uiting kry. En om vir hom te sê om op te hou met skilder, is dieselfde as om vir háár te sê om op te hou met sing.
En weet sy dan nie self dat die mens en die kunstenaar een geheel uitmaak nie? Jy kan hulle nooit skei nie. Probeer hulle skei en jy sal op die ou end net met twee gebroke halwes sit, want God het hulle een gemaak. Vir haar lê die beproewing van haar kuns hier in die stad. Vir Flip lê dit in die oop vlaktes van die Karoo.
En tog …
Daardie aand bly sy roerloos lê toe hy eindelik van buite af inkom. Dis reeds baie laat. Sy vra nie waar hy was nie. Dit maak nie meer saak nie. Sy raas nie met hom omdat hy nie sy baadjie teen die koue wind aangetrek het nie. Ook dit maak nie meer saak nie. Môre, oormôre sal sy nie meer daar wees om toe te sien dat hy na homself kyk nie. Môre, oormôre sal hy na homself moet kyk. Die straatlig voor hul woonstel gee genoeg lig in hul slaapkamer sodat hy nie die elektriese lig aanskakel nie. Sy lê en kyk hoe hy uittrek, sien dat hy vergeet om sy hoesmedisyne te drink, maar herinner hom nie daaraan nie. In die toekoms sal hy self moet onthou of daarsonder bly.
Sy voel hom langs haar in die bed inklim, maar sy draai nie haar kop nie. Sy weet, sonder om te kyk, dat hy teen die kussings oplê, arms agter sy kop gevou.
Die nagure gaan verby, een vir een. Hulle slaap nie. In die vroeë oggendure voel sy hom langs haar beweeg, weet dat hy op sy een elmboog leun en na haar afkyk.
“Salome …”
Sy antwoord nie, draai net haar kop, kyk na hom op, sien hoe besonder bleek hy in die kunsmatige lig vertoon wat by die venster instroom. Hy was maar altyd bleek, ook die dag toe sy hom die eerste keer gesien het. Sy onthou nog. Dit was Oukersaand …
Dan, asof die keerwalle wat hulle om hul gevoelens gebou het nie meer teen die groter geweld kan standhou nie, is hulle in mekaar se arms, klou hulle mekaar vas soos twee drenkelinge wat in die stormwater van die lewe beland het, twee mense wat weet dat hulle in twee verskillende rigtings gaan uitspoel.
Toe hulle die volgende oggend wakker word, ontwyk hulle mekaar se oë soos twee jonggetroudes wat mekaar pas ontdek het.
“Ek gaan net gou ’n paar goedjies koop,” sê sy ná ontbyt.
“Goed.”
Sy stap uit, wetende dat verlede nag verby is. Sy besef dat dit niks aan die besluit wat geneem is, sal verander nie. Verlede nag was net ’n wanhopige afskeid. Hulle was vir die laaste keer man en vrou.
Sy is nie werklik verbaas toe sy met haar tuiskoms die woonstel grafstil vind nie. Sy het nie doelbewus aan die moontlikheid gedink toe sy netnou hier uitgestap het nie, maar sy weet toe sy die voordeur agter haar toedruk en die stilte teen haar vasslaan, dat hy weg is – vir goed weg. Sy esel en kwasse staan nie meer voor die venster nie. Sy sit die twee pakke kruideniersware op die vloer in die middel van die sitkamer neer, stap dan vinnig na die slaapkamer, hoewel sy weet sy hoef nie in sy kas te gaan kyk nie. Dit sal haar niks meer vertel as wat sy reeds weet nie.
Tog maak sy sy kasdeur oop, kyk vas teen die half leë spasies. Alles is nie weg nie. Net die goedjies waarmee hy hier ingetrek het. Die ander, die jas en die warm onderklere, ook die paar nuwe skoene en die snoesige woltrui wat sy vir hom ná hul troue gekoop het, lê voor haar.
Hy het maar min aardse goed van sy eie gehad. Daarom kon hy so gou padgee. Sy skildergereedskap was die belangrikste. Die paar stukke klere kon binne ’n paar minute in ’n koffertjie gegooi word. Daar was regtig nie baie nie, want dít wat met ander mense se geld gekoop is, het hy agtergelaat.
Sy skud haar kop stadig. My trotse man, my arme trotse, dwase man!
Sy maak die kasdeur versigtig toe, stap terug na die sitkamer, kyk onseker om haar rond en stap dan tog na die venster toe en kyk af op die straat. Hoekom weet sy nie. Hy sal nie daar wees nie. Hy sal nooit weer in hierdie stad se strate gesien word nie.
Sy voel iets onder haar hand, kyk ingedagte af, tel dit op. ’n Verfkwassie. Haar vingers knel daarom totdat haar kneukels wit deurskyn … so wit en bleek soos sy gelaat verlede nag was toe hy oor haar gebuk het.
Toe sak sy stadig af op haar knieë, die skilderkwassie nog in haar hand vasgeknel, gryp na die vensterbank maar vang dit mis. Sy val plat op die vloer, sien hoe haar trane voor haar op die mat tap en sy kyk daarna asof sy na iemand anders se trane kyk, half verwonderd – asof sy werklik wonder hoe ’n hart dan moet lyk waaruit sulke trane kom.
7
Madame sien haar by die voorhekkie instap en daar kom ’n vreemde stilte in haar hart. Salome … Sy het aanvaar hulle sal mekaar nooit weer sien nie. En tog was daar ook diep in haar hart die hoop dat hulle nie finaal afskeid geneem het nie.
Dis of haar bene meteens onder haar wil knak en sy gaan sit in haar geliefde ou stoel, kyk met stil oë toe die jong vrou in die deur verskyn.
Oor die lengte van die groot vertrek ontmoet hul oë.
Madame trek haar asem stadig, pynlik in. Dis ’n vrou wat in die volle vuurgloed van lyding staan wat sy voor haar sien. ’n Vrou wat diep teue geneem het uit die beker van smart. Salome, my kind … my arme, arme dogter!
Toe, soos een maal tevore, snik Salome al haar hartseer teen Madame se boesem uit. En Maria Campagni het geen woorde nie. Sy kan maar net stil kyk na die ingedoke wange en die weggesonke oë met die swart skaduwees daaronder. Madame Campagni kyk tot diep in die siel van hierdie vrou, besef dat die jong meisie wat sy die eerste keer gesien het, ook die jong meisie wat sy deur die jare leer ken en liefkry het, vir altyd agtergelaat is. Salome is nou ’n vrou … vir altyd ’n gebroke vrou.
’n Kille woede jeens Flip Grimbeeck kom in die ou dame op, bars oor haar lippe. “Hy was jou nie werd nie, kind. Geen man is ’n vrou ooit werd nie. Hy is inherent selfsugtig. Hulle is volmaakte egoïste wat net aan hulself dink, net aan hul eie begeertes en drange en wat vir húlle pas! O, ek kan daardie man …”
“Ek het hom liefgehad, Madame. Het hom nóg lief. Ek sal hom altyd liefhê. Ek sal hom nooit vergeet nie.”
“Ek weet.” Madame se stem is meteens bitter. “Dis die ironie daarvan, dat sulke dinge altyd met sielvolle vroue gebeur. Dit gebeur altyd met mense wat van hul emosies lewe, vroue met ’n fyn siel. Hoekom is dit so?”
Salome sak terug op die mat waar sy netnou op haar knieë voor Madame neergeval het. Sy skud haar kop, staar voor haar uit. “Ek weet nie, Madame. Ek … vra nie meer vrae nie. Dit … help nie.”
Madame kyk op haar af. Nee. Dis beter om liewer nie te vra nie. Die Godsplan bly onverstaanbaar vir die menslike verstand. Hoekom moes die tragedie juis Salome tref? Hoekom moet juis hierdie vrou met die mooi siel, met die sterk karakter, wat in haar wese volwaardig vrou is soos God dit bedoel het, hoekom moet sý juis vandag hier op die mat sit, gebroke?
Of miskien moet dit juis sý wees, dink Madame peinsend. Hý weet dat Salome die smart kan dra, en nie net dra nie, maar selfs sterker, mooier, meer verhewe bo die smart sal kan uitstyg. Die swakker vrou sal ten gronde gaan. Maar Salome se inherente krag sal haar aanspoor na hoër hoogtes.
Dikwels breek die lewe van sy mooistes en sterkstes, nie om hulle te verpletter nie, maar juis om ál die potensiaal wat daar in hulle is los te breek …
Sy staan op, hou haar hande na Salome toe uit en trek haar van die vloer af op. Sy glimlag deur haar trane. “Nou is net jou sang oor, Salome. Smart het geen ware kunstenaar nog ooit geknak nie. Van ons grootste komponiste was blind, of doof en sieklik. Baie het nooit die vervulling van die liefde gesmaak nie. Dit het hulle juis laat uitstyg. Sonder daardie beperkings sou hulle