Ena Murray Omnibus 22. Ena Murray
nie. Met die twee groot hande waaroor jy so skaam is, werk sy om die wolf van die deur te hou en om ’n eerbare bestaan te kan voer. Met haar groot liggaam kan sy harde plaaswerk verrig waarvoor enige ander vrou sal wegdeins.”
Rosalie kyk teer af in die groenbruin oë wat haar half geskok aanstaar. “Jou ma is nooit die kans gegun vir die fynere dinge van die lewe nie, Salome. Sy is die ongeslypte diamant. En omdat daar selde begrip vir háár behoeftes was, indien ooit, kan jy in alle menslikheid nie verwag dat sy begrip sal hê vir ander se daaglikse behoeftes nie. Begrip is iets wat aangekweek word, wat groei. Veral die begrip vir die mooier en fyner en hoër dinge van die lewe. Maar jou ma se hele bestaan wentel om die daaglikse brood en om daardie brood te bekom sonder om iemand ’n sent te skuld. Sy kap die pad vir haar en haar kinders met harde, genadelose werk oop en voer ’n eerbare bestaan.
“Diep in haar wese is Bessie Truter ook ’n vrou, met dieselfde verlange as elke ander vrou. Maar omdat sy haarself geskool het op die pad van plig, het sy afgestomp geraak. Miskien het sy ook verlang na beter dinge; fyner, hoër dinge. Maar die harde werklikheid van die lewe het haar nie die kans gegun om daardie begeertes te troetel nie en omdat die lewe soms ook genadig kan wees, het hy dit binne-in haar laat sterf.”
Salome skud haar kop ongelowig. “Ek kan nie glo dat Ma …”
Rosalie glimlag. “Dit maak eintlik nie nou meer saak nie. Dis jý wat saak maak. Jou talent mag nie verwaarloos word nie, Salome. Met jou stem gaan jy aan die wêreld wys waar Bessie Truter se dogter kan kom … of het jy nog nooit drome oor jou sang gedroom nie?”
Salome bloos, knik dan. “Ja, verspotte goed soos hoe ek die wêreld gaan verower, die juwele wat ek gaan dra, die deftige hotelle waarin ek sal tuisgaan!” lag sy. “Al die onmoontlikste dinge, natuurlik!”
Rosalie se gesig versober. “Dis nie onmoontlik nie.”
Ook Salome se glimlag verstar en sy kyk haar skoonsuster skerp aan. “Jy probeer net gaaf wees.”
“Nee. Ek wéét dis moontlik. Ek weet net dat jy dit sal kan doen; al die dinge waaroor jy al gedroom het, sal kan verwenslik. Jy gáán dit nog doen, Salome. Luister wat ek vandag vir jou sê.”
“Maar … hoe?” Die jong meisie sprei haar hande oop. “Hoe?”
“Ek weet nie.” Rosalie frons. “Ek weet nie nou presies hoe nie, maar jy gaan ’n groot sangeres word.”
Daardie aand om die kombuistafel is dit besonder stil. Nie dat daar juis ooit baie gesels word nie, maar dis of elkeen vanaand dieper as gewoonlik in hul eie gedagtes versonke is. Bessie en haar seun lyk bekommerd. Dis nie moeilik om te raai waaraan hulle dink nie. Die mense in hierdie wêrelddeel dink baie aan een spesifieke onderwerp – reën. As dit nie gou reën nie, gaan daar dikkop uitbreek. Die vroeë reëns was vanjaar betyds en die opslag en jong dubbeltjies staan plaatgroen in die leegtes. Maar as die reën veel langer gaan uitbly, gaan die dubbeltjies verlep en dan weet die geharde boere wat om te verwag.
Rosalie het net een ding in haar kop – Salome se talent en dat dit nie langer onder ’n maatemmer verberg mag word nie. Sy behoort sangonderrig te ontvang – maar waar en by wie en veral hoe? Dit kos geld – en geld is daar nie. Tog weet sy dat ’n plan beraam móét word. Salome se talent moet ontwikkel word.
Salome sit en kyk op haar beurt haar skoonsuster ondersoekend aan. Sy weet intuïtief waarmee Rosalie se gedagtes besig is en sy bestudeer haar gesig intens. Rosalie sal haar help. Sy weet dit. Sy het ’n grenslose vertroue in haar skoonsuster. Rosalie sal haar nie in die steek laat nie.
Rosalie het vanmiddag drome in werklikhede omskep. Tot dusver was Salome nog altyd tevrede met haar drome. Maar ná vanmiddag besef sy dat eendag onverwags ontstellend naby gekom het. Rosalie se geloof in haar sang het dit nader getrek tot in die hede.
Sy twyfel geen oomblik aan haar skoonsuster se oordeel nie. Sy het, sedert Rosalie deel van hul gesin is, geleer dat Jan se kleurlose vroutjie baie meer in haar het as wat met die blote oog raakgesien word. Rosalie mag ’n weeskind wees wat in ’n kinderhuis grootgeword het en self ook nooit kanse in die lewe gekry het om te toon wat werklik in haar steek nie, maar Rosalie is nie onnosel nie en sy het ’n diepte in haar waaruit Salome met vreugde put.
Salome besef vanaand eers hoeveel ryker haar lewe geword het sedert hierdie vrou in hul huis bly. Die boeke wat Rosalie gereeld by die dorpsbiblioteek uitneem, het ook ’n nuwe wêreld vir Salome laat oopgaan. Die musiekprogramme oor Jan se radio waarna Rosalie haar nooi om te luister, het nuwe perspektiewe gebring. Ongemerk word haar broer se vrou haar grootste en belangrikste opvoeder.
Salome kyk na haar broer en ma en sy dink terug aan die gesprek van die middag. Bessie Truter het nog nooit ’n goeie woord vir haar skoondogter gehad nie, selde enige woord, maar Rosalie het haar vandag teen haar eie dogter verdedig. Salome onthou nou wat Rosalie vanmiddag gesê het van haar ma se groot hande waarvoor haar dogter haar skaam, en skielik styg ’n ander soort skaamte in Salome op. Rosalie was weer reg. Haar ma is die ongeslypte diamant. Waar sou hulle gewees het as hulle nie ’n ma gehad het wat, toe hulle klein was, kon raakvat nie? Waar sou hulle vanaand gewees het as Bessie Truter nie ’n paar groot hande en ’n sterk liggaam gehad het nie?
Haar blik dwaal verder deur die klein kombuisie. Goed, dis eenvoudig; voorsien van net die allernodigste. Geen tierlantyntjies of weelde nie. Maar dis skoon, kraakskoon, van die witgeskropte tafel tot by die witgekalkte mure. En dis betaal. Alles hier om haar is betaal. Daar lê nêrens rekenings wat wag om betaal te word nie. Elke ding wat op hierdie plaas in die mond gesteek word, of aangetrek word, of gebruik word, is betaal.
’n Eerbare bestaan vir haar en haar gesin uitgewerk met eerlike arbeid. Dis Bessie Truter. ’n Ma om jou voor te skaam? Salome se blik sak.
Laat hulle lag. Laat almal maar lag. Diegene wat die hardste lag, kan dit dikwels die minste bekostig om te lag. Sy, Salome, is wel nog ’n kind, maar groot genoeg om, nes Rosalie, allerhande dingetjies te hoor wat in die dorp se strate gefluister word. Sy weet Rosalie het gelyk gehad. Baie van die vroue verberg baie lelike eienskappe onder die pragtige klere en moderne kapsels. Laat hulle dan maar lag vir haar ma se plathakskoene en dik kouse, vir die manier waarop sy soms ’n ding te reguit en taktloos kan sê, vir die lag wat gewoonlik te hard uit die groot bors bars. Laat hulle dan maar liewer oor dáárdie soort dinge lag.
In nederige dankbaarheid besef Salome dat niemand nog vir Bessie Truter se karakter kon lag nie. Niemand het nog ooit die voorreg gehad om oor Bessie Truter te fluister nie. Waar Bessie Truter trap, sit ’n groot spoor, maar dis ’n reguit spoor, besef Salome met ’n knop in haar keel.
Sy sluk. Rosalie was nog ’n keer reg. Sy sál hulle almal wys wat in Bessie Truter se dogter steek. Sy gaan nie langer by die rivier sing nie. Môre het hulle weer sangklas en dan gaan sy uit volle bors sing en laat dié wat wil lag, lag.
Toeval of beskikking, maar dit gebeur so dat ’n vreemde man die volgende dag die skoolsaal binnestap toe die hoërskoolleerlinge sangklas het. Niemand kan raai wie hy is nie, en tot hul verbasing stap die man ook nie weer uit nadat hy met die sangonderwyseres ’n paar woorde gewissel het nie. Toe juffrou Dunn haar dirigeerstokkie lig en hulle begin sing, stap die man tussen hulle deur.
Salome is half ontsenu deur die man se teenwoordigheid. Dan sê sy in haar gedagtes op egte Bessie Truter-styl: Hy is net nog ’n mens. Toe maak sy haar mond oop.
En Salome sing. Sy maak haar oë toe en sy verbeel haar sy is by die rivier. Om haar begin die stemme die een na die ander verstom stilbly, maar sy sing voort tot die klavier ophou. Dan maak sy haar oë oop om in dié van die vreemdeling vas te kyk. Hy, soos die ander in die saal, kyk haar met verdwasing aan.
“Sing weer! Enigiets! Sing weer!” sê hy intens.
En Salome sing, maar hierdie keer met oop oë, oë wat sien dat almal haar vreugdevol aanstaar. En niemand lag nie! Dis sy wat eerste glimlag, al breër en breër, totdat die lag in haar stem borrel en saam met die suiwer tone jubel. Hulle luister na haar … en hulle lag nie! O, Rosalie! Rosalie! Dankie!
Daardie middag storm Salome op die wagtende bakkie af toe sy gewaar dis Rosalie wat haar vandag